Cuộc đối đầu công nghệ giữa hai siêu cường Mỹ và Trung Quốc đang bước vào giai đoạn mới, được ví như ván cờ chiến lược đầy căng thẳng, nơi mỗi bên đều nắm trong tay con át chủ bài có khả năng bóp nghẹt đối phương. Trong khi Washington đã và đang sử dụng vũ khí chip bán dẫn cao cấp để kìm hãm tham vọng AI của Bắc Kinh thì Trung Quốc cũng đã đáp trả bằng đòn hiểm không kém, siết chặt van xuất khẩu đất hiếm.

Tại sao đòn trả đũa của Bắc Kinh lại nguy hiểm hơn?

Theo một phân tích sâu trên The New York Times, trong ba năm qua, chiến lược của Mỹ rất rõ ràng, họ sử dụng các lệnh cấm xuất khẩu để cắt đứt nguồn cung chip cao cấp và các công nghệ liên quan đến Trung Quốc. Mục tiêu là làm chậm lại, thậm chí là vô hiệu hóa khả năng phát triển các hệ thống trí tuệ nhân tạo của Bắc Kinh. Chiến lược này từng được áp dụng thành công để phong tỏa gã khổng lồ công nghệ Huawei.

Thế nhưng Bắc Kinh đã học được bài học và đang áp dụng chính chiến thuật đó để phản công. Bằng cách siết chặt hệ thống cấp phép xuất khẩu đất hiếm, Trung Quốc đang nhắm thẳng vào "gót chân Achilles" của nền kinh tế phương Tây. Đất hiếm là thành phần không thể thiếu trong mọi thứ, từ điện thoại thông minh, xe điện, tua-bin gió cho đến các hệ thống vũ khí tối tân.

Theo The New York Times, lợi thế của Trung Quốc có thể còn mạnh hơn. Trong khi Mỹ chủ yếu kiểm soát khâu thiết kế và một phần sản xuất chip, Trung Quốc lại nắm giữ gần như toàn bộ chuỗi giá trị của ngành đất hiếm, từ khâu khai thác quặng thô, tinh luyện cho đến sản xuất các sản phẩm cuối cùng như nam châm vĩnh cửu. Sự thống trị toàn diện này mang lại cho Bắc Kinh khả năng "vũ khí hóa chuỗi cung ứng" ở mức độ mà Washington khó có thể bì kịp. Dù Tổng thống Trump đã đe dọa áp thuế 100% và các nước phương Tây đang đổ hàng tỷ USD vào việc xây dựng các chuỗi cung ứng thay thế, tất cả đều hiểu rằng việc thoát khỏi sự độc quyền của Trung Quốc là quá trình kéo dài nhiều năm.

Góc nhìn từ các chuyên gia

Các chuyên gia quốc tế đều đồng tình rằng cuộc chiến đã bước vào giai đoạn đối đầu trực diện và đầy rủi ro.

Giang Thiên Kiêu, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu các nước BRICS tại Đại học Phục Đán, Bắc Kinh, cho rằng động thái của Trung Quốc mang đầy tính toán chính trị. "Bắc Kinh biết Washington đang nỗ lực hồi sinh ngành đất hiếm của mình. Việc ra đòn vào thời điểm này là để thể hiện sức mạnh và tạo lợi thế đàm phán trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh tiềm năng", ông phân tích.

Henry Farrell từ Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp Johns Hopkins (SAIS) thì đưa ra góc nhìn đáng lo ngại hơn cho phương Tây. Ông cho rằng Mỹ phải chấp nhận thực tế mới: "Đối thủ của họ giờ đây đã có khả năng gây ra những tổn thương kinh tế thực sự". Theo ông, Trung Quốc không chỉ đơn thuần phản ứng, họ đã "hiểu rõ chiến lược của Mỹ, bắt chước nó và thậm chí còn làm tốt hơn".

Martin Chorzempa từ Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE) đã cảnh báo về một kịch bản nguy hiểm, ông nói: "Nếu Trung Quốc thành công trong việc phá vỡ vòng vây chip của Mỹ trước khi Mỹ có thể giải quyết được bài toán đất hiếm thì Washington sẽ gặp rắc rối lớn". Theo chuyên gia này, đây chính là điểm mấu chốt của cuộc đua, ai phá vỡ được vòng vây của đối phương trước sẽ là người giành chiến thắng chiến lược.

Tuy nhiên, vẫn có những quan điểm cho rằng chiến thuật bóp nghẹt này là con dao hai lưỡi. Chris Miller, tác giả của cuốn sách "Cuộc chiến Chip" nổi tiếng, tin rằng hành động của Bắc Kinh cũng giống như của Washington cuối cùng sẽ tự làm hại mình. "Việc Trung Quốc hạn chế đất hiếm sẽ chỉ thúc đẩy phần còn lại của thế giới đẩy nhanh hơn nữa việc xây dựng các chuỗi cung ứng ngoài Trung Quốc", ông lập luận. Điều này tạo ra hệ quả trớ trêu, trong nỗ lực kìm hãm lẫn nhau, cả hai siêu cường đang vô tình thúc đẩy thế giới đa cực hơn về công nghệ và tài nguyên.

×