Vào vụ sầu riêng năm nay, người trồng tại Tiền Giang không khỏi lo âu trước tình trạng thời tiết thất thường kéo dài khiến tỷ lệ đậu trái giảm mạnh. Nhiều vườn chỉ còn vài chục trái mỗi cây, thậm chí có cây chỉ ra hoa mà không đậu quả nào.

Cùng với mất mùa, giá bán tại vườn cũng sụt giảm nghiêm trọng, có thời điểm chỉ còn 35.000 - 40.000 đồng/kg, thấp hơn 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, chi phí đầu vào như phân bón, nhân công và thuốc bảo vệ thực vật không hề giảm. Với mức giá này, đa phần nhà vườn không thể hòa vốn, thậm chí lỗ nặng.

Ông Trịnh Văn Bửu, một nông hộ lâu năm tại huyện Cai Lậy chia sẻ: “Vườn nhà tôi gần 1 ha nhưng chỉ thu được khoảng 5 tấn, trái bị sâu và hư khá nhiều. Giá rớt quá thấp, không đủ để bù chi phí đầu tư từ đầu mùa”.

Không chỉ dừng lại ở mất mùa, mất giá, năm nay, người nông dân còn đứng trước nguy cơ bị chặn cửa xuất khẩu vì lý do nghi sầu riêng nhiễm cadimi – một loại kim loại nặng bị Trung Quốc kiểm soát rất gắt gao, nguyên nhân khiến nhiều lô hàng bị trả về gần đây.

Tuy nhiên, điều đáng lo là phần lớn nông dân vẫn chưa hiểu rõ cadimi là gì, xuất hiện từ đâu và cách nào để phòng tránh. Họ chỉ nghe nói có thể xuất phát từ phân lân – loại phân thường được sử dụng để xử lý đất đầu mùa vụ nhưng không có bất kỳ hướng dẫn khoa học chính thức nào.

Ông Nguyễn Tấn Lộc, người có gần 15 năm trồng sầu riêng tại xã Long Bình bộc bạch: “Người trồng như tụi tôi chỉ nghe qua cadimi chứ không hiểu rõ. Biết là do phân bón nhưng cũng chỉ phỏng đoán, không ai hướng dẫn tận nơi”.

Thực tế cho thấy, sự thiếu vắng các chương trình đào tạo kỹ thuật, thiếu phòng xét nghiệm tại địa phương và đặc biệt là không có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước – doanh nghiệp – nông dân khiến bà con phải tự xoay sở.

Nhiều người chọn cách giảm phân, giảm thuốc, song điều này lại khiến cây bị sâu bệnh tấn công dữ dội. Người khác thì tìm mua thuốc bảo vệ thực vật “ít kim loại nặng” dựa vào lời quảng cáo, nhưng không biết rõ thực hư chất lượng thế nào.

Chị Trần Hồng Diễm, một tiểu thương kiêm nông dân tại xã Mỹ Hạnh Đông, bày tỏ: “Chúng tôi đâu ngại đổi mới, nhưng phải biết đổi cái gì. Bây giờ làm theo cảm tính hoặc nghe đại lý nói thì rất dễ sai lầm. Phải có người chỉ điểm, phải có hướng dẫn cụ thể thì mới dám thay đổi”.

Anh Lâm Quốc Hưng, một người trồng sầu riêng khác tại Phú Thạnh băn khoăn, Cadimi là vấn đề lớn, nhưng hiện tại chưa có thông tin xác thực về nguồn gốc nhiễm.

"Chúng tôi cần sự hỗ trợ của các cơ quan chức năng để phân tích đất, phân bón, kiểm định mẫu trái. Nếu không có dữ liệu khoa học thì rất khó đưa ra giải pháp chính xác”, anh Hưng nói.

Theo anh Hưng, ngoài chuyện đo lường, điều quan trọng là phải mở các lớp tập huấn, truyền thông đúng và đủ cho người dân, giúp họ nắm rõ các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm trong xuất khẩu, đặc biệt là những quy định ngặt nghèo từ thị trường Trung Quốc.

Các chuyên gia khuyến nghị, với xu hướng siết chặt an toàn thực phẩm từ các nước nhập khẩu, sầu riêng Việt Nam – đặc biệt là vùng trọng điểm như Tiền Giang – cần một hướng đi bền vững hơn. Không thể để người nông dân tiếp tục sản xuất trong thế bị động, thiếu thông tin và tự gánh rủi ro.

Muốn sầu riêng Việt trụ vững trên thị trường quốc tế, cần một hệ sinh thái phối hợp chặt chẽ: Nhà nước vào cuộc hỗ trợ kiểm tra chất lượng đất – phân – trái; Doanh nghiệp đầu tư vào chuỗi cung ứng an toàn; còn nông dân cần được đào tạo, tiếp cận công nghệ mới.

Trong 4 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu khoảng 35.000 tấn sầu riêng, kim ngạch ước đạt 120-130 triệu USD. Tuy nhiên, lượng xuất khẩu sang Trung Quốc chỉ đạt 20% kế hoạch, khiến giá trong nước giảm mạnh, chỉ còn bằng một phần tư giá xuất khẩu.
Nguyên nhân chủ yếu do hệ thống quản lý chất lượng, kiểm dịch còn bất cập, việc cấp mã số vùng trồng và phê duyệt cơ sở đóng gói chưa đáp ứng yêu cầu thị trường. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang phối hợp với phía Trung Quốc tháo gỡ kỹ thuật, đồng thời đẩy nhanh quy trình cấp mã số và ban hành kiểm dịch thực vật. Về lâu dài, ngành sầu riêng sẽ được tái cơ cấu theo hướng bền vững, hoàn thiện hệ thống pháp luật và chuẩn hóa tiêu chuẩn kỹ thuật từ sản xuất đến xuất khẩu.

×