Ngày siêu giảm giá nhân dịp lễ độc thân 11/11 hàng năm là mùa cao điểm của vận tải hàng không. Nhưng năm nay, sự im lặng khác thường đang bao trùm lĩnh vực vận tải này.

Những kiện hàng tiêu dùng nhỏ lẻ, biểu tượng của nền kinh tế số, dường như đã bốc hơi khỏi các kho hàng sân bay. Thế nhưng trái với mọi dự đoán, bảng giá cước vận tải lại tăng cao, hé mở cuộc dịch chuyển trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cú xoay trục bất ngờ

Nguyên nhân chính cho sự vắng lặng này bắt nguồn từ quyết định chính sách thuế quan đối ứng. Kể từ ngày 29/8/2025, chính phủ Mỹ đã chấm dứt chính sách miễn thuế quan đối với các gói hàng trị giá dưới 800 USD, đòn giáng vào mô hình kinh doanh của các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới. Những kiện hàng nhỏ lẻ giờ đây phải đi qua cửa khẩu như hàng hóa thông thường, đối mặt với thủ tục phức tạp và chi phí gia tăng.

Hệ quả là một cuộc di cư ồ ạt của hàng hóa từ đường không sang đường biển. Các doanh nghiệp, để bảo toàn lợi nhuận, đã chấp nhận đánh đổi thời gian lấy chi phí, đưa hàng triệu sản phẩm vào các container lênh đênh trên đại dương thay vì bay thẳng đến tay người tiêu dùng.

Đây không phải là phản ứng bột phát. Vết sẹo từ mùa cao điểm 2023, khi đó, giá cước đã leo thang đến mức phi mã, các kho hàng quá tải trầm trọng. Rút kinh nghiệm xương máu, các ông lớn thương mại điện tử đã chủ động thay đổi cuộc chơi trong năm 2024. Họ thúc đẩy nhà cung cấp và tự mình xây dựng hệ thống kho bãi ở nước ngoài, phân tán hàng hóa từ trước, đập tan con sóng thần mua sắm tập trung vào một thời điểm. Sang đến năm 2025, hàng không không còn là lựa chọn ưu tiên.

Lý giải nghịch lý giá cước tăng

Vậy tại sao, khi nguồn cầu khổng lồ biến mất, giá cước lại không lao dốc mà còn tăng vọt?

Câu trả lời nằm ở những loại hàng mới có giá trị cao đang lấp đầy khoang hàng máy bay. Trên đường bay tới châu Âu, trong khoang chứa hàng là những chiếc drone (phương tiện bay không người lái) tinh vi. Trên đường bay tới Mỹ, những con chip AI, những máy chủ hiệu năng cao bộ não của cuộc cách mạng công nghệ đang được vận chuyển.

Những mặt hàng này không chỉ đòi hỏi vận chuyển nhanh chóng, an toàn tuyệt đối mà giá trị của chúng còn cao hơn gấp nhiều lần so với hàng tiêu dùng thông thường. Các nhà xuất khẩu sẵn sàng chi trả mức giá cao hơn để đảm bảo chúng đến đích đúng hẹn.

Chính dòng chảy hàng hóa chất lượng cao này đã vực dậy biểu đồ giá cước hàng không. Tuyến châu Âu chứng kiến giá cước nhảy vọt từ 130-140 Đài tệ (khoảng 110.000 - 118.000 VNĐ/kg lên 160-170 Đài tệ (136.000 - 144.000 VNĐ)/kg. Tuyến Mỹ còn ấn tượng hơn, bứt phá từ 180-190 Đài tệ (khoảng 153.000 - 161.000 VNĐ)/kg lên đến 240-250 Đài tệ (204.000 - 212.000 VNĐ)/kg.

Thêm vào đó, các hãng hàng không cũng không ngồi yên. Nhận thấy sự sụt giảm của mảng kinh doanh truyền thống, họ đã chủ động siết chặt nguồn cung bằng cách cắt giảm số lượng chuyến bay. Hành động này tuy đơn giản, nhưng lại có tác động mạnh mẽ, tạo ra sự khan hiếm giả và đẩy giá cước lên cao hơn nữa.

Sự dịch chuyển vĩnh viễn

Cú xoay trục bất ngờ của vận chuyển hàng không năm nay không chỉ là sự thay đổi theo mùa vụ, nó được giới quan sát xem như một đứt gãy mang tính cấu trúc. Thời kỳ hoàng kim của vận tải hàng không dựa vào khối lượng khổng lồ nhưng giá trị thấp của hàng thương mại điện tử đã thực sự chấm dứt.

Theo nhận định của nhiều công ty làm dịch vụ vận chuyển giao nhận, đây là sự chuyển dịch từ kinh tế số lượng sang kinh tế giá trị.

Trước đây, các hãng bay sống nhờ vào hàng triệu gói hàng nhỏ. Giờ đây, họ tồn tại và phát triển nhờ vào số lượng hàng ít hơn nhưng giá trị đơn vị cực lớn như chip AI, thiết bị y tế, drone. Mô hình này ít rủi ro hơn khi có biến động về sức mua tiêu dùng và mang lại biên lợi nhuận cao hơn. Ngành hàng không đang tự mình nâng cấp, trở nên tinh gọn và đắt giá hơn.

Không chỉ thế, niềm tin trong chuỗi cung ứng đã bị tổn thương. Động thái giảm thuế quan qua lại giữa Mỹ và Trung Quốc gần đây chỉ mang tính biểu tượng. Chuỗi cung ứng đã dịch chuyển. Các nhà xuất khẩu Trung Quốc sau nhiều năm đối mặt với sự bất định, đã mất niềm tin và chủ động đa dạng hóa thị trường. Họ đang dồn lực chinh phục Đông Nam Á, Nam Mỹ, châu Phi. Dòng chảy thương mại đã được vẽ lại, nó sẽ không dễ dàng quay về quỹ đạo cũ chỉ bằng vài thay đổi chính sách.

Cuối cùng là sự trỗi dậy của các thị trường mới. Các gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc như Alibaba, TikTok Shop của ByteDance, Shein và Temu của Pinduoduo đã chiếm hơn 50% thị phần tại các nước Đông Nam Á. Taobao của Alibaba năm nay lần đầu tiên quảng bá "Lễ hội mua sắm ngày độc thân 11/11" tới 20 thị trường nước ngoài, bao gồm Malaysia, Thái Lan và Singapore. Các thị trường mới nổi đang định hình nên những tuyến vận tải mới, những mô hình logistics mới. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội khổng lồ cho những đơn vị vận tải nào đủ nhanh nhạy để nắm bắt.

×