Đền Đươi thuộc xã Yết Kiêu, là ngôi đền cổ được xây dựng từ thời nhà Lý, thờ phụng Nguyên phi Hoàng thái hậu Ỷ Lan Thánh Mẫu.

Diễn văn khai hội, Chủ tịch UBND xã Yết Kiêu Phạm Thị Thu cho biết, Nguyên phi Hoàng thái hậu Ỷ Lan Thánh Mẫu tên thật là Lê Thị Yến, sinh ngày 7/3/1044 (Giáp Thân) quê ở làng Thổ Lỗi, sau đổi thành Siêu Loại, Thuận Thành, Bắc Ninh, nay thuộc Dương Xá, Gia Lâm, Hà Nội. Năm 1063, Vua Lý Thánh Tông đi cầu tự, thấy cô gái hái dâu bội phần xinh đẹp, đối đáp lưu loát, Vua cảm mến đưa về triều phong làm Cung phi. Năm 1069, Vua Lý Thánh Tông xuất quân đi đánh giặc, giao quyền nội trị cho Nguyên phi Ỷ Lan. Không phụ lòng tin của Vua, bà chăm lo công việc triều chính, giữ nghiêm kỷ cương triều đình, chăm lo cuộc sống nhân dân, được nhân dân tin yêu.

Năm 1072, Vua Lý Thánh Tông đột ngột băng hà, lần thứ hai Nguyên phi Ỷ Lan được phong Thái hậu nhiếp chính. Trong thời gian nhiếp chính, bà đã thi hành nhiều biện pháp trị quốc, yên dân, chăm lo đời sống dân trí. Bà đã cùng các bậc hiền nhân, bằng đường lối ngoại giao khôn khéo, giúp đất nước khỏi họa ngoại xâm. Từ một thôn nữ trồng dâu, nuôi tằm, nhờ tài trí thông minh, lòng nhân hậu, yêu nước, thương dân, bà đã lập nên những kỳ tích cùng các bậc hiền nhân làm rạng rỡ non sông.

Nguyên phi Ỷ Lan viên tịch ngày 25/7/1117 (Đinh Dậu). Bà được tôn phong là Quan Âm Nữ, Mẫu Nghi Thiên Hạ. Biết ơn công đức của bà, khi bà qua đời, nhân dân xã Yết Kiêu đã lập đền thờ là Đền Đươi ngày nay.

Để tưởng nhớ công ơn của Vương mẫu Ỷ Lan, hằng năm, tính theo Âm lịch, vào các ngày 12/2 là ngày sinh và 25/7 là ngày mất của bà, nhân dân địa phương tổ chức Lễ hội để tưởng nhớ và tôn vinh công lao, sự nghiệp của Nguyên phi Ỷ Lan. Trong những ngày mở hội, tượng của Nguyên phi Ỷ Lan được đưa ra khỏi cung cấm, tổ chức rước khắp xã để nhân dân chiêm bái.

Di tích Đền Đươi cũng là nơi diễn ra nhiều sự kiện trọng đại gắn với phong trào Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Đền Đươi là cơ sở cách mạng và kháng chiến, nơi sơ tán, che giấu, luyện tập quân sự và bảo vệ cán bộ, bộ đội, góp phần đưa cuộc kháng chiến của dân tộc đi đến thắng lợi.

Với những giá trị văn hóa đặc biệt đó, ngày 21/1/1992, Đền Đươi được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia. Đến nay, di tích không chỉ có giá trị đặc biệt về kiến trúc nghệ thuật, mà còn là biểu tượng đẹp của truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, thể hiện sự tri ân của thế hệ sau đối với tổ tiên, các bậc tiền nhân.

Tại lễ hội, cùng với những nghi lễ truyền thống đặc sắc như: Lễ mở cửa Đền, lễ cáo yết, lễ mộc dục, lễ rước bộ, lễ dâng hương... , nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật, trò chơi dân gian cũng được tổ chức như biểu diễn múa lân, múa rồng, trống hội; các chương trình văn nghệ chào mừng, liên hoan diễn xướng hầu thánh và liên hoan văn nghệ quần chúng; cờ người, giải bóng chuyền hơi, kéo co, bóng đá, bắt vịt…

Lễ hội diễn ra từ ngày 12-15/9.

×