Mỗi mùa bão lũ đi qua, mạng xã hội lại dấy lên những lời kêu gọi “chung tay giúp đồng bào vùng lũ lụt”. Tuy nhiên, nếu như cách đây vài năm, những lời kêu gọi ấy thường được các ngôi sao trong giới giải trí phát động và nhanh chóng lan tỏa, thì hiện nay, họ có sự e ngại nhất định trong việc đứng ra kêu gọi ủng hộ đồng bào khó khăn mùa lũ. Nhiều người đặt câu hỏi: Vì sao giới nghệ sĩ, những người có sức ảnh hưởng lớn lại dần trở nên e dè với việc kêu gọi từ thiện?

Từ xói mòn niềm tin

Từ năm 2021, cụm từ “nghệ sĩ làm từ thiện” bỗng trở thành một chủ đề nhạy cảm. Nguyên nhân bắt đầu từ những ồn ào liên quan đến MC Phan Anh, ca sĩ Thủy Tiên, nghệ sĩ Hoài Linh, Trấn Thành.

Trong một ngày tôi nhận 8 tỷ đồng, tôi tự nhủ mọi việc đang quá sức, mình có làm được không? Nhưng tôi vẫn thích số tiền chảy vào tài khoản, thích sự tin tưởng của khán giả. Tôi tham đến không còn tỉnh táo nữa, chỉ tin vào cá nhân, trong khi sức mình có hạn, không lường trước vấn đề.

MC Phan Anh từng đứng ra kêu gọi hơn 20 tỷ đồng ủng hộ đồng bào miền Trung vào năm 2016. Nhưng những ồn ào về việc minh bạch số tiền từ thiện từ đó cũng bắt đầu. Sự nghiệp của Phan Anh cũng gần như chững lại. Sau Phan Anh, đến lượt ca sĩ Thủy Tiên trở thành tâm điểm của truyền thông vào đợt lũ lịch sử năm 2020. Cô cùng chồng là cầu thủ Công Vinh trực tiếp lội nước, trao tiền tận tay người dân. Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau, Thủy Tiên bị cuốn vào loạt nghi vấn về cách quản lý tiền quyên góp. Dù cô nhiều lần công khai sao kê và khẳng định trong sạch, dư luận vẫn chia rẽ. Thủy Tiên gần như rút khỏi các hoạt động giải trí.

Tiền người ta gửi mình một đồng cũng rất nặng, làm sai mang tội. Mình nghĩ pháp luật cũng có tình và lý, mình làm theo cái tình 'lá lành đùm lá rách' như bao sách giáo khoa khi học ở trường, không làm gì sai thì mình không sợ

Danh hài Hoài Linh cũng từng vướng “bão” khi bị tố chậm giải ngân tiền từ thiện. Ngay cả MC Trấn Thành, người vốn luôn kỹ lưỡng cũng không tránh khỏi “sóng gió”. Khi sao kê hơn 9 tỷ đồng tiền quyên góp cứu trợ miền Trung năm 2020, anh vẫn bị một bộ phận khán giả chỉ trích là “chưa đủ rõ ràng”.

Những vụ việc này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân các nghệ sĩ mà còn tạo ra một "vết sẹo" trong lòng công chúng. Niềm tin bị xói mòn, và bất kỳ hành động kêu gọi nào sau này cũng bị đặt dưới "lăng kính" nghi ngờ. Chính điều này đã tạo ra hiệu ứng "chilling effect" (hiệu ứng ớn lạnh), khiến các nghệ sĩ khác e ngại, không dám đứng ra kêu gọi từ thiện dưới danh nghĩa cá nhân.

Đến từ thiện thông minh và bền vững

Hà Anh Tuấn, Đen Vâu, Mỹ Tâm, Tùng Dương là những cái tên điển hình làm dẫn chứng cho việc làm từ thiện được đánh giá là thông minh. Thay vì chỉ trao tiền mặt, họ tập trung vào các dự án dài hạn như trồng rừng, xây trường học, xây cầu... Những dự án này giải quyết gốc rễ của vấn đề và mang lại giá trị lâu dài cho những người bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, khó khăn.

Trong đợt dịch COVID-19, Hà Anh Tuấn cùng ê-kíp tài trợ hàng tỷ đồng cho hệ thống phòng áp lực âm tại các bệnh viện. Khi miền Trung lũ lụt, anh tiếp tục ủng hộ xây trường học, nhà chống lũ thông qua các tổ chức có pháp nhân rõ ràng. Gần nhất năm 2025, thông qua tổ chức uy tín, Hà Anh Tuấn cũng ủng hộ số tiền 50.000USD tới đồng bào bị ảnh hưởng vùng lũ.

Khoe nhau nhiều tiền hơn để làm gì? Bây giờ phải khoe tôi cứu được bao nhiêu người. Tôi cứu lũ trẻ, cứu bệnh được bao nhiêu đứa. Hoặc ít nhất tôi cho chúng nó sống những tháng ngày còn lại vui vẻ được bao nhiêu. Dân chơi là phải chơi kiểu đó. Giờ dân chơi vẫn còn khoe cái xe, cái túi, đồ đạc với cái này cái kia thì... lỗi thời rồi. Giờ hãy năng kiếm tiền đi, làm việc hết mình kiếm tiền đi cứu người.

Tương tự, Đen Vâu, rapper được mệnh danh là “nghệ sĩ của những điều giản dị” cũng chọn cách âm thầm hỗ trợ. Anh trích một phần doanh thu từ các dự án âm nhạc để xây các điểm trường vùng khó khăn hay nuôi các em nhỏ vùng cao. Mỹ Tâm lập ra Quỹ từ thiện Mỹ Tâm Foundation từ năm 2008, hoạt động minh bạch, có báo cáo tài chính rõ ràng. Mỗi chương trình cứu trợ đều có sự phối hợp với chính quyền địa phương, danh sách hỗ trợ được công khai. Nhờ vậy, “họa mi tóc nâu” vừa duy trì được lòng tin của công chúng, vừa giúp đỡ được nhiều người hơn.

Tùng Dương cũng vậy. Anh chọn cách quyên góp nhưng là từ những người bạn bè thân thiết và làm từ thiện thông qua Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Cụ thể, ngày 30/9 vừa qua, nam ca sĩ cùng với nhóm bạn thân thiết đã cùng nhau quyên góp được số tiền 1 tỷ đồng để hỗ trợ người dân tại 5 tỉnh, thành phố đang phải gánh chịu thiệt hại nặng nề do bão Bualoi (bão số 10) gây ra, bao gồm: Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Huế và Thanh Hóa.

Sự minh bạch là chìa khóa

Từ những bài học quá khứ và những tấm gương hiện tại, các chuyên gia về truyền thông đều đưa ra một lời khuyên chung. Nghệ sĩ nên làm từ thiện một cách có hiểu biết và chuyên nghiệp. Yếu tố quan trọng nhất là sự minh bạch. Nếu quyết định đứng ra kêu gọi, nghệ sĩ phải có kế hoạch minh bạch ngay từ đầu.

Theo chuyên gia truyền thông, văn hóa Nguyễn Đình Thành, thực tế có những nghệ sĩ muốn giúp người khác nhưng không có kinh nghiệm, kỹ năng và thiếu hiểu biết cả về luật pháp. Nếu họ làm không khéo sẽ biến hình ảnh, việc làm của mình thành xấu và khiến công chúng xói mòn lòng tin. Nguy cơ đó khó kiểm soát nên có lẽ ngày càng nhiều nghệ sĩ ngại kêu gọi từ thiện. Tuy nhiên, việc ngại làm từ thiện của nghệ sĩ cũng khiến xã hội mất đi một nguồn lực lớn.

"Nghệ sĩ rất nên làm từ thiện nhưng họ cần trang bị kiến thức, kỹ năng, hiểu biết về pháp luật. Họ cần xác định được việc mình cần giúp gì cho hiệu quả, hiểu biết về cơ chế vận hành của dư luận để không gây hiểu nhầm. Bài học từ Đen Vâu, Hà Anh Tuấn và Mỹ Tâm đến từ sự minh bạch. Thiện tâm thì rất nhiều nghệ sĩ có nhưng chỉ có người có hiểu biết, kỹ năng, kiến thức tốt dựa trên sự minh bạch thì họ mới thành công trong việc làm từ thiện, tạo dựng hình ảnh tốt và mang lại ảnh hưởng tích cực cho xã hội", chuyên gia Nguyễn Đình Thành nhận định.

Anh cũng đưa ra lời khuyên, nghệ sĩ rất nên làm từ thiện. Tuy nhiên, họ nên hợp tác với một tổ chức uy tín để cùng thực hiện và giám sát như Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và đại diện tổ chức này tại các tỉnh thành. Hoặc nếu chọn tự làm thì nên tham khảo các cách làm của Đen Vâu hay Hà Anh Tuấn bằng cách công khai nguồn tiền vào tiền ra và đối tượng hưởng thụ.

"Nghệ sĩ vẫn có thể kêu gọi ủng hộ đồng bào gặp khó khăn nhưng bắt buộc phải dựa vào sự minh bạch kết hợp với sự trợ giúp của công nghệ. Chẳng hạn họ nên sử dụng app Thiện nguyện sao kê tự động của các ngân hàng, tiền vào tiền ra rất minh bạch, công bố cho những người đóng tiền biết tiền của họ đi đâu về đâu, có thể truy xuất được nguồn gốc, có thể kiểm tra", chuyên gia Nguyễn Đình Thành nói.

×