Làng chài Nguyệt Đức (phường Vân Hà, tỉnh Bắc Ninh) có 186 hộ dân, đều sống trong các nhà thuyền neo dọc sông Cầu. Những ngày lũ lên, cả làng sống trong nơm nớp lo sợ. Nước dâng cao hơn đến 4m so với ngày thường, chảy xiết, đe dọa tai nạn có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.

Sông Cầu không còn thân thương

Thuộc nhóm người nhiều tuổi nhất làng Nguyệt Đức, bà Đều (69 tuổi) cho biết, gia đình bà đã có 5 thế hệ sống trên thuyền. Trước đây cả gia đình nối đời làm nghề đánh cá, những gia đình khác trong làng cũng vậy.

Nhưng hơn 10 năm gần đây, nước sông không còn sạch, cá ít hẳn đi, bà Đều và mấy người bạn đồng nên phải lên bờ đi làm giúp việc, rửa bát thuê. Tiền công mỗi ngày khoảng 50.000 đồng chỉ vừa đủ giúp họ duy trì cuộc sống, không một chút dư giả.

Bà Đều có 4 người con, đều đã lên bờ đi làm mướn hoặc làm công nhân. Gần đây, người con cả thất nghiệp, lại dìu dắt con dâu và 2 đứa cháu nội về nhà thuyền ở, cuộc sống càng khó khăn hơn.

Là hàng xóm của bà Đều, bà Thực (47 tuổi) về làm dâu xóm chài từ hơn 20 năm trước. Bà kể, những năm đầu mới xuống thuyền, vợ chồng bà vẫn kiếm ăn được nhờ tôm cá. Nhưng những năm gần đây, mảnh lưới kéo quanh thuyền không nuôi nổi 6 miệng ăn của gia đình, bà Thực cùng các con phải lên bờ làm công nhân.

Chồng bà Thực đã nhiều tuổi, không thể đi làm mướn nữa nên vẫn đành bám nghề sông nước, nhưng ông phải bơi thuyền xuống tận Hải Phòng, mỗi chuyến đi đánh cá kéo dài nửa tháng.

Ở cuối làng, ông Hoan (48 tuổi) từng làm nghề hút cát trên sông Cầu, nhưng giờ đang thất nghiệp. Ông Hoan cho biết đã bán máy hút 5 năm trước, vì sông sạt lở khiến chính quyền cấm hút cát.

Mấy năm nay, ông Hoan chỉ ở nhà, ngày 2 buổi dùng thuyền nhỏ đưa vợ con từ nhà nổi lên bờ để đi học, đi làm. Vợ ông Hoan đi làm công nhân cách nhà hơn 10km.

Là thành viên đội thợ hút cát của làng Nguyệt Đức, nhưng giờ đang thất nghiệp. Năm năm nay, công việc chính của ông Hoan là sáng chiều chèo thuyền đưa vợ qua sông đi làm công nhân. Vợ ông Hoan đi làm cách làng 12km.

Trước đây cả làng Nguyệt Đức sống nhờ dòng sông Cầu. Nhưng giờ đây sông không còn cá, không còn cát, người trẻ phải lên bờ mưu sinh. Trên những nhà thuyền chỉ còn người già, trẻ nhỏ, những ngày mưa, cả làng chìm trong màu u uất.

Mong được cấp đất an cư

Từ những chiếc thuyền cá hoặc thuyền cát đã phải “nghỉ hưu”, dân làng Nguyệt Đức cải tạo thành các nhà thuyền. Tùy điều kiện, những gia đình có vốn vài trăm triệu đồng sở hữu nhà thuyền có phần khang trang, những gia đình khó khăn thì nhà thuyền cũng ọp ẹp.

Đoạn sông cầu chảy qua làng Nguyệt Đức đột ngột trở nên hẹp, bề ngang chỉ khoảng 100m. Kinh tế phát triển, tàu hàng lớn qua đoạn sông ngày càng nhiều, lúc nào cũng đe dọa đâm vào các nhà thuyền.

Không ít lần, người dân Nguyệt Đức đã xuýt chết vì những vụ đâm va, khiến họ ám ảnh. “Đêm nằm trong thuyền nghe tiếng máy tàu chạy là sợ lắm, phải chờ khi nào tàu chạy qua khỏi thuyền mình mới chắc là không có việc gì. Rồi những đêm mưa bão, tôi cứ sợ gió xô thuyền lật, tốc mái”, bà Đều nói.

Đuối nước cũng là hiểm họa luôn rình rập. Năm 2023, làng xảy ra 2 vụ lật thuyền, khiến 3 người chết. Khi người trẻ đi khỏi làng, nếu một vụ đuối nước không may xảy ra, nhưng người già và trẻ nhỏ ở lại đành bất lực.

Bà Đều nói rằng đã không còn lý do để tiếp tục sống trên sông nữa, bà muốn có một chỗ ở trên bờ. “Chết và làm đám ma trên mặt đất vẫn sướng hơn. Còn đám trẻ ở trên mặt đất cũng an toàn, ổn định hơn nhiều”, cụ bà nói.

Năm ngoái, vợ chồng bà Thực vay mượn được gần 500 triệu đồng. Số tiền tuy lớn nhưng cũng chẳng đủ lên bờ mua đất xây nhà, nên gia đình đành dùng hết vào việc cải tạo thuyền, nhờ đó có chiếc thuyền lớn.

“Thuyền dài hơn 30m, rộng hơn 6m, cứng cáp. Nhờ vậy mà đợt lũ vừa rồi gia đình an tâm phần nào. Không chỉ vậy, vợ chồng tôi còn sẵn sàng đón những người ở trong nhà thuyền bé đến lánh tạm”, người phụ nữ kể.

Có nhà thuyền mới, nhưng bà Thực vẫn cho rằng cuộc sống quá nhiều bất tiện và không an toàn, đặc biệt khi nhà có 2 đứa cháu nhỏ. Bà nói rằng mọi người trong làng Nguyệt Đức đều ước được lên bờ. Những gia đình có điều kiện đã tự đi mua đất rời làng rồi, chỉ còn những gia đình khó khăn bị kẹt lại. Họ đều mong chính quyền có chính sách hỗ trợ để làng Nguyệt Đức được an cư.

Không thu tiền sử dụng đất với những hộ tái định cư

Lãnh đạo phường Vân Hà cho biết, đợt lũ do bão số 11 vừa qua, chính quyền đã sơ tán người già, trẻ em và người có bệnh ở làng Nguyệt Đức đến nơi an toàn. Địa phương đang chuẩn bị khởi công dự án tái định cư cho các hộ dân ở làng chài Nguyệt Đức.

Qua khảo sát, có 139 hộ với gần 500 nhân khẩu đang không có nhà ở ổn định, có nhu cầu chuyển đến khu tái định cư. Trong tháng 9, UBND phường Vân Hà đã đề xuất và được tỉnh Bắc Ninh chấp thuận miễn thu tiền sử dụng đất đối với những hộ dân tái định cư ở làng Nguyệt Đức.

Theo thông tin, khu tái định cư rộng 5ha, nằm gần bờ sông Cầu, có tổng mức đầu tư 90 tỷ đồng. Dự án có đầy đủ các công trình chức năng như điện, đường, cấp thoát nước, bãi đỗ xe...

Dự kiến dự án sẽ khởi công trong năm 2025. Phường Vân Hà cũng đang tiếp tục đề xuất tỉnh Bắc Ninh hỗ trợ ổn định sinh kế cho các hộ dân Nguyệt Đức khi chuyển đến nơi ở mới.

×