Chiều 5/9, Bộ Công Thương phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo lấy ý kiến doanh nghiệp về Dự thảo Luật Thương mại điện tử (TMĐT). Văn bản này vừa đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, vừa tạo hành lang pháp lý minh bạch để thương mại số phát triển bền vững và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Bộ Công Thương đang chủ trì soạn thảo Dự thảo Luật TMĐT, dự kiến trình Quốc hội vào kỳ họp tháng 10 tới. Đây là văn bản quan trọng, tác động trực tiếp đến doanh nghiệp, hộ kinh doanh và cá nhân tham gia bán hàng, cung cấp dịch vụ trực tuyến.

Phát biểu khai mạc, ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), nhấn mạnh TMĐT đã trở thành động lực tăng trưởng kinh tế trong nhiều năm qua. "Việc xây dựng Luật TMĐT là nhiệm vụ cấp thiết, vừa phục vụ quản lý, vừa mở đường cho TMĐT phát triển bền vững," ông nói.

Theo ông Ninh, dự thảo luật có 4 trọng tâm chính hướng tới là: Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trực tuyến; tăng cường quản lý thuế, hạn chế thất thu; ngăn chặn hàng giả, hàng nhái; tạo cơ chế pháp lý để TMĐT duy trì tăng trưởng 18–20% mỗi năm, trở thành động lực của kinh tế số.

Bộ Công Thương đã tổ chức nhiều phiên tham vấn doanh nghiệp, hiệp hội, chuyên gia để lắng nghe ý kiến. "Chúng tôi mong muốn tiếp nhận những góp ý thực chất từ cộng đồng để hoàn thiện dự thảo trước khi trình Quốc hội," ông Ninh khẳng định.

TMĐT tăng trưởng nóng, cần hoàn thiện khung pháp lý kịp thời

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI, cho biết TMĐT Việt Nam đã đạt quy mô trên 25 tỷ USD vào cuối năm 2024, tăng trưởng 18–25% mỗi năm. Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia có tốc độ phát triển nhanh nhất khu vực.

"Các hoạt động như mua bán trực tuyến, thanh toán số, logistics, dịch vụ số ngày càng ăn sâu vào đời sống, thay đổi căn bản thói quen kinh doanh và tiêu dùng," ông Đậu Anh Tuấn nhận định.

Tuy nhiên, đại diện VCCI cho rằng, sự bùng nổ này cũng mang theo nhiều thách thức: bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, quản lý livestream bán hàng, kiểm soát hàng giả, hàng nhái. Đây là những vấn đề thường xuyên được đưa ra tại Quốc hội, trên truyền thông và các diễn đàn.

Theo ông Tuấn, hệ sinh thái TMĐT hiện rất đa dạng, từ các nền tảng công nghệ lớn, thương hiệu uy tín đến hàng trăm nghìn hộ kinh doanh nhỏ lẻ, cùng doanh nghiệp logistics, thanh toán, dịch vụ livestream, tiếp thị liên kết. Vì vậy, khung pháp lý cần bảo đảm hài hòa lợi ích: vừa quản lý chặt chẽ, vừa bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời khuyến khích đổi mới sáng tạo.

"VCCI đã tham gia ngay từ giai đoạn đầu, đóng góp nhiều ý kiến, đặc biệt liên quan đến cải cách thủ tục và bảo vệ người bán trên sàn thương mại điện tử," ông Tuấn chia sẻ.

Dưới góc độ doanh nghiệp, trong tham luận góp ý gửi tới Hội thảo, đại diện Viettel Post đặc biệt quan tâm đến Điều 16.6.d của dự thảo: các nền tảng số lớn "không được áp đặt người bán, người mua phải sử dụng dịch vụ thanh toán hay logistics của một nhà cung cấp mà không có lý do chính đáng".

Doanh nghiệp cho rằng quy định này vẫn chưa đủ mạnh, bởi một số nền tảng có thể giới hạn sự lựa chọn chỉ trong 1–2 nhà cung cấp, khiến quyền lợi người dùng bị ảnh hưởng. Viettel Post đề xuất sửa thành: "Không được cản trở, hạn chế người dùng thực hiện quyền lựa chọn tổ chức cung cấp dịch vụ thanh toán và logistics hỗ trợ TMĐT".

Theo lập luận của doanh nghiệp, bản chất nền tảng trung gian chỉ là môi trường kết nối, không nên can thiệp vào thỏa thuận giữa người mua và người bán. Trên thế giới, nhiều quốc gia đã có quy định nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn hành vi hạn chế quyền lựa chọn của các nền tảng chi phối thị trường.

Ví dụ, Luật Thương mại điện tử Trung Quốc (Điều 20) hay Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số của Liên minh châu Âu (Điều 6.6) đều cấm hành vi này. Các sàn lớn như Alibaba, Amazon cũng cho phép người bán tự chọn đơn vị vận chuyển hoặc thỏa thuận trực tiếp với khách hàng.

"Việc sửa đổi quy định sẽ giúp bảo vệ tối đa quyền lợi người bán, người mua, ngăn chặn lạm dụng vị trí thống lĩnh và tạo môi trường kinh doanh công bằng hơn," đại diện Viettel Post nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, Luật TMĐT được kỳ vọng hướng nuôi dưỡng hệ sinh thái thương mại điện tử với tầm nhìn dài hạn, vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa phát triển đồng bộ các trụ cột như hạ tầng số, logistics, thanh toán. Luật cũng phải hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường trong và ngoài nước. 

Đồng thời, TMĐT cần được đặt trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế số, gắn với mục tiêu chuyển đổi số quốc gia và tăng trưởng bền vững. Bên cạnh đó, chính sách nên khuyến khích sự minh bạch của các nền tảng số, kể cả mạng xã hội, tạo điều kiện tối đa cho người mua – người bán, nhất là SMEs, tận dụng lợi thế môi trường số với chi phí thấp và cơ hội tiếp cận thị trường rộng mở.

×