Trong một động thái đầy tham vọng nhằm củng cố vị thế dẫn đầu về năng lượng sạch, Trung Quốc đã chính thức khởi công xây dựng một siêu dự án thủy điện trên sông Yarlung Tsangpo ở Tây Tạng. Với công suất dự kiến gấp ba lần đập thủy điện Tam Hiệp, công trình này được kỳ vọng sẽ trở thành nhà máy thủy điện lớn nhất hành tinh. Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng là một loạt các rủi ro khổng lồ về an toàn, môi trường và một cuộc đối đầu địa chính trị tiềm tàng với nước láng giềng Ấn Độ.

Siêu đập thủy điện bắt nguồn từ núi thiêng

Theo Tân Hoa Xã, Thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc Lý Cường đã tham dự lễ khởi công đập thủy điện vào ngày 19/ 7. Dự án siêu đập thủy điện sẽ bao gồm một chuỗi năm đập bậc thang được xây dựng dọc theo một đoạn hiểm trở, nơi dòng chảy có độ dốc đột ngột hơn 2.000 mét thuộc sông Yarlung Tsangpo ở phía đông nam của Khu tự trị Tây Tạng, gần thành phố Nyingchi. Dự án đã được chọn là một dự án trọng điểm quốc gia vào năm 2021 và đã nhận được sự chấp thuận vào tháng 12/2024. Khi hoàn thành sau ít nhất một thập kỷ với chi phí ước tính 1,2 nghìn tỷ nhân dân tệ, siêu đập thủy điện này được cho là sẽ tạo ra 300 tỷ kWh điện mỗi năm, gấp hơn ba lần công suất hiện tại của đập Tam Hiệp.

Con sông Yarlung Tsangpo bắt nguồn từ sông băng Angsi ở phía tây Tây Tạng, phía đông nam của núi Kailash (ngọn núi được xem là núi thiêng, vũ trụ tâm linh trong Phật giáo) và hồ Manasarovar, sau đó nó chảy qua thung lũng Nam Tây Tạng và hẻm núi Yarlung Tsangpo, chảy qua Ấn Độ và Bangladesh với tổng chiều dài hơn 3.000 km là một huyết mạch sống còn, cung cấp nước cho hàng tỷ người ở 10 quốc gia châu Á. Việc xây dựng một công trình vĩ đại như vậy trên thượng nguồn chắc chắn sẽ gây ra những tác động sâu rộng.

Những rủi ro động đất và thảm họa sinh thái

Ngay từ khi được công bố, dự án đã vấp phải sự chỉ trích và lo ngại từ các chuyên gia. Về rủi ro an toàn, khu vực xây dựng đập nằm ngay trên vành đai động đất Himalaya, một trong những vùng có hoạt động địa chấn mạnh nhất thế giới. Việc xây dựng các hồ chứa khổng lồ có thể làm thay đổi áp lực địa chất và có nguy cơ kích hoạt các trận động đất. Một thảm họa vỡ đập ở khu vực này sẽ gây ra những hậu quả không thể tưởng tượng nổi.

Về rủi ro sinh thái, hẻm núi Yarlung Tsangpo, nơi xây dựng siêu đập thủy điện, là một khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia và là một trong những điểm nóng về đa dạng sinh học của Trung Quốc. Các nhóm môi trường cảnh báo rằng việc chặn dòng và thay đổi hệ sinh thái sông có thể gây ra sự hủy diệt không thể khắc phục đối với các loài động thực vật quý hiếm. Dù Bắc Kinh cam kết sẽ có các biện pháp bảo vệ môi trường nhưng những lo ngại vẫn còn đó.

Căng thẳng địa chính trị và cuộc chiến nguồn nước với Ấn Độ

Tuy nhiên, mối đe dọa lớn nhất và trước mắt nhất lại đến từ yếu tố địa chính trị. Ấn Độ, quốc gia nằm ở hạ lưu, từ lâu đã bày tỏ sự quan ngại sâu sắc về dự án này. New Delhi lo sợ rằng Trung Quốc có thể sử dụng con đập như một vũ khí địa chính trị, kiểm soát dòng chảy của con sông để gây áp lực trong các cuộc xung đột biên giới hoặc các vấn đề khác.

Một thành viên của đảng cầm quyền Ấn Độ đã gọi con đập này là một "con quái vật" có thể gây ra thảm họa cho hàng triệu người dân ở vùng đông bắc Ấn Độ và Bangladesh. Bộ Ngoại giao Ấn Độ đã chính thức gửi công hàm tới Bắc Kinh, yêu cầu sự minh bạch và phối hợp.

Để đối phó, Ấn Độ cũng đang đẩy nhanh kế hoạch xây dựng một dự án thủy điện của riêng mình ở hạ lưu, mang tên "Dự án Thượng Siang" nằm ở Arunachal Pradesh, hạ lưu sông Yarlung Tsangpo. Bộ trưởng của chính quyền bang, ông Ojing Tashi, đã tuyên bố: "Trung Quốc đã bắt đầu xây đập của họ. Chúng ta không thể chỉ ngồi yên".

×