Tại Việt Nam, nhiều thương vụ mua bán doanh nghiệp đã và đang diễn ra thành công. Thông thường, hoạt động M&A này được sử dụng như một chiến lược kinh doanh trong việc mở rộng quy mô, cải thiện hiệu suất và đẩy mạnh tăng trưởng. Bên cạnh các thương vụ thành công mỹ mãn, vẫn có một số "deal" không thể hoàn thành, vì nhiều nguyên nhân khác nhau.
Aeon và SeABank
Mới đây, Công ty TNHH Dịch vụ tài chính Aeon (Aeon Financial), một thành viên của Aeon Group, ra thông báo về việc hợp đồng chuyển nhượng cổ phần Công ty tài chính Bưu điện (PTF) từ Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank) là vô hiệu.
Thương vụ chuyển nhượng trị giá 4.300 tỷ đồng giữa Aeon và SeABank được ký kết vào tháng 10/2023. Ảnh: SeABank
Nguyên nhân là doanh nghiệp Nhật này phát hiện các thông tin kế toán được công bố trước khi ký kết hợp đồng chuyển nhượng cổ phần đã có sự sai lệch đáng kể so với thực tế.
Trước đó, Aeon Financial đã ký thỏa thuận với SeABank về việc nhận chuyển nhượng 100% cổ phần tại Công ty tài chính Bưu điện (PTF) vào tháng 10/2023, với giá trị 4.300 tỷ đồng.
Ngân hàng Nhà nước cũng đã chấp thuận giao dịch này vào đầu năm nay. Việc chuyển nhượng được hoàn tất ngày 3/2 và Công ty tài chính Bưu điện đã chính thức trở thành công ty con hợp nhất của Aeon Financial.
Aeon Financial Service cho biết sẽ tiếp tục yêu cầu SeABank và các bên liên quan bồi hoàn các chi phí và tổn thất đã phát sinh, đồng thời thực hiện đầy đủ các thủ tục pháp lý cần thiết nhằm thu hồi số tiền đã chi trả và xử lý nghiêm túc các trách nhiệm pháp lý liên quan đến hợp đồng mua cổ phần.
Trước động thái từ đối tác, SeABank cho biết vô cùng bất ngờ trước thông tin AEON Financial đơn phương công bố. Đại diện SeABank xác nhận rằng ngân hàng mới chỉ nhận được email từ phía AEON Financial và chưa có thêm thông tin chính thức nào. Đồng thời, SeABank đã khẩn trương phản hồi tới AEON Financial để yêu cầu lịch làm việc chính thức giữa hai bên trong thời gian sớm nhất để làm rõ các nội dung trên tinh thần hợp tác, thượng tôn pháp luật.
Quỹ đầu tư VinaCapital và Công ty Ba Huân
Trường hợp tương tự diễn ra tại Quỹ đầu tư VinaCapital và Công ty cổ phần Ba Huân - đơn vị cung ứng trứng gia cầm lớn nhất nhì tại Việt Nam.
Sự việc diễn ra vào tháng 2/2018, khi đó Quỹ Vietnam Opportunity Fund (VOF) do VinaCapital quản lý đã đầu tư 32,5 triệu USD để mua cổ phần Công ty Ba Huân. Hai bên tiếp tục hợp tác, VOF dự định sẽ đầu tư thêm một khoản vốn bổ sung vào Ba Huân trong vòng 12 tháng tiếp theo.
Tuy nhiên, tháng 8/2018, phía Ba Huân đã gửi văn bản lên Thủ tướng với đề nghị chấm dứt thỏa thuận hợp tác với VinaCapital vì cho rằng VOF có ý định chiếm quyền quản lý công ty và thương hiệu Ba Huân. Phía Ba Huân nhận thấy bản thỏa thuận tiếng Việt có một số điều khoản không đúng so với bản hợp đồng tiếng Anh đã ký kết và có thể gây bất lợi cho thương hiệu.
Mặc dù VinaCapital cho rằng hai bản hợp đồng có nội dung giống nhau và khẳng định không có ý định thâu tóm Ba Huân, song phía "đế chế trứng gà" Ba Huân cho biết VinaCapital đã có hành động trì hoãn, gây khó khăn khi nhận được đề nghị chấm dứt hợp tác.
Cuối cùng, Ba Huân và VinaCapital quyết định dừng hợp tác sau một thời gian đàm phán, kết thúc thương vụ sau 6 tháng ngắn ngủi. Kết quả, Ba Huân mất đi cơ hội nhận 32,5 triệu USD và VinaCapital chịu ảnh hưởng tiêu cực về mặt hình ảnh.
Công ty Ba Huân là một trong những công ty sản xuất trứng gia cầm quy mô nhất nhì tại Việt Nam, chiếm 30% thị phần sản xuất trứng gia cầm tại Việt Nam, cung ứng cho thị trường phía Nam mỗi ngày hơn một triệu quả trứng. Ảnh: Ba Huân
MobiFone và AVG
Cũng trong năm 2018, một thương vụ M&A bất thành nổi tiếng khác là Tổng công ty Viễn thông Di động (MobiFone) và Công ty cổ phần Nghe nhìn Toàn cầu (AVG).
Tổng công ty Viễn thông MobiFone (MobiFone) là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước. Ý định ban đầu được công bố tháng 12/2015, Mobifone sẽ ký hợp đồng nhận chuyển nhượng 95% cổ phần của AVG. Giá trị thương vụ này không được công bố lúc đó và hồ sơ mua bán được đóng dấu mật.
Tuy nhiên, sau này các Thanh tra nhà nước xác nhận giá trị của vụ Mobifone mua 95% cổ phần của AVG là 8.889,8 tỷ đồng. Đây là con số được cho là quá cao so với giá trị thực của AVG, dù Mobifone nói rằng họ đã mua "rẻ" so với giá trị mà các công ty định giá đưa ra.
Thanh tra Chính phủ sau đó đã công bố Kết luận thanh tra rằng thương vụ này có nhiều bộ ngành vi phạm, nguy cơ gây thất thoát cho nhà nước khoảng 7.000 tỷ đồng.
Đến ngày 12/3/2018, cả Mobifone đã ký thỏa thuận hủy hợp đồng mua 95% vốn của AVG, dưới sự chứng kiến của Bộ trưởng Bộ thông tin - truyền thông.
Thương vụ mua bán giữa MobiFone và AVG gây rúng động thị trường một thời gian dài, nhiều lãnh đạo cấp cao bị khởi tố. Ảnh minh hoạ: MobiFone
Công ty Thái Lan và Aqua One
Cuối tháng 9/2021, Công ty WHA Utilities and Power Public Company Limited (WHAUP) đã báo cáo Sở Giao dịch Chứng khoán Thái Lan thông tin: một công ty con của WHAUP là WHAUP (SG) 2DR, đã gửi đơn kiện Công ty Aqua One do bà Đỗ Thị Kim Liên (Shark Liên) làm Chủ tịch HĐQT và ông Đỗ Tất Thắng lên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, liên quan đến vi phạm không hoàn thành các nghĩa vụ theo thỏa thuận mua bán cổ phần.
Theo thỏa thuận mua bán cổ phần, công ty con của WHAUP được quyền bán toàn bộ cổ phần của mình trong CTCP Nước mặt Sông Đuống cho Aqua One với giá mà WHAUP (SG) 2DR đã thanh toán đối với các cổ phần đó, cộng với giá vốn ghi sổ theo quy định trong hợp đồng mua bán cổ phần, nếu Công ty Sông Đuống không chuyển cho WHAUP (SG) 2DR giấy chứng nhận đăng ký đầu tư sửa đổi trước ngày 25/10/2020, với nội dung nâng công suất dự án khai thác từ 300.000 m3/ngày lên 600.000 m3/ngày.
Giá bán cổ phần được tính bằng giá mua 1.886,27 tỷ đồng mà WHAUP (SG) 2DR đã thanh toán cộng với giá vốn ghi sổ.
Thế nhưng, Công ty Sông Đuống, Aqua One và ông Đỗ Tất Thắng đã không cung cấp được bản đăng ký sửa đổi nâng công suất gấp đôi dự án khai thác nước sạch cho WHATUP (SG) 2DR theo như thoả thuận trước đó.
Thực tế, thoả thuận về việc giao giấy chứng nhận đăng ký đầu tư sửa đổi cho nhà đầu tư Thái Lan đã không phù hợp với tất cả các quy hoạch cung cấp nước cho Thủ đô Hà Nội được Thủ tướng phê duyệt.
Nhìn chung, theo quy định, quy hoạch cấp nước Thủ đô cần được điều chỉnh, để từ đó làm cơ sở điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư của dự án Nhà máy nước mặt sông Đuống.
Tuy nhiên, những biến động thượng tầng tại UBND TP Hà Nội, với việc cựu Chủ tịch Nguyễn Đức Chung- người quyết liệt nhất trong triển khai dự án này khi đó đã bị khởi tố, khai trừ Đảng đã khiến dự án “lỡ nhịp”, từ đó bị phía Thái Lan đệ đơn kiện.
Nhà máy nước mặt Sông Đuống nhà máy nước sạch sinh hoạt quy mô cấp vùng, tổng diện tích 61,5 ha với mức đầu tư giai đoạn 1 gần 5.000 tỷ đồng, có công suất 300.000 m3/ngày đêm. Đây từng là dự án trọng điểm của Hà Nội cho đến khi vướng vào những lùm xùm trợ giá cho nhà máy nước và bị cơ quan chức năng điều tra sai phạm.
Nhà máy nước Sông Đuống. Ảnh: Aqua One
KIDO và Nutifood
Cuối năm 2024 - gối đầu năm 2025, thương vụ M&A khác cũng gây nhiều sóng gió trên thương trường trong lĩnh vực thực phẩm là KIDO và Nutifood.
Vào tháng 9/2024, Nutifood đã công bố trở thành công ty mẹ của Kido Foods (KDF) sau khi hoàn tất mua lại 51% vốn của doanh nghiệp này. Kido Foods là doanh nghiệp sản xuất và phân phối 2 thương hiệu kem Merino và Celano có thị phần lớn nhất Việt Nam.
Trước đó, trong năm 2023, KIDO Group đã chuyển nhượng 24% vốn của KIDO Foods, giảm tỷ lệ sở hữu xuống 49%, qua đó không còn nắm quyền kiểm soát doanh nghiệp này. Giá trị chuyển nhượng là 1.069 tỷ đồng, tương ứng định giá công ty ở mức khoảng 4.450 tỷ đồng (200 triệu USD).
Dù tỷ lệ sở hữu không còn chi phối, song theo đại diện KIDO Group cho biết các thương hiệu Merino và Celano mà KIDO Foods đang sử dụng để kinh doanh vẫn là thương hiệu do KIDO Group sở hữu (Thực tế, KIDO Group đã nhận lại quyền sở hữu thương hiệu Celano từ KIDO Foods vào tháng 12/2023).
Như vậy có thể thấy KIDO Group đã tách riêng phần hữu hình (công ty KIDO Foods, bao gồm nhà xưởng, hệ thống phân phối) và phần vô hình (thương hiệu Celano, Merino mà KIDO Foods kinh doanh) trong thương vụ thoái vốn khỏi KIDO Foods.
Những công bố từ KIDO Group cũng cho thấy mặc dù phía Nutifood đã nắm kiểm soát công ty Kido Foods nhưng nếu phía Tập đoàn của anh em Trần Lệ Nguyên không đồng ý, KIDO Foods có thể không tiếp tục được sử dụng các thương hiệu mà doanh nghiệp này đang kinh doanh như kem Celano hay Merino.
Tòa án Nhân dân TP HCM hồi tháng 1 đã áp dụng biện pháp khẩn cấp, yêu cầu KIDOFoods (công ty do Nghệ sĩ Hieuthuhai làm giám đốc trải nghiệm) chấm dứt quảng cáo kem Celano, Merino, sau khi xem xét các chứng cứ liên quan và đơn yêu cầu của KIDO Group. Ảnh: KIDO Foods
Chứng khoán Vina (VNSC) và Chứng khoán Thiên Việt (TVS) bị phạt 125 triệu đồng mỗi đơn vị do vi phạm quy định trong quá trình thực hiện lệnh giao dịch trái phiếu cho khách hàng.
Thường trực Chính phủ yêu cầu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các ngân hàng thương mại tập trung cho vay, giải ngân đối với các dự án nhà ở thương mại có giá phù hợp; nghiên cứu gói tín dụng cho vay đối với người trẻ tuổi có nhu cầu mua nhà.
Mùa đại hội đồng cổ đông thường niên (diễn ra vào khoảng tháng 3 đến tháng 6 hàng năm), không chỉ là dịp doanh nghiệp gặp gỡ nhà đầu tư gặp gỡ để đánh giá lại hiệu quả hoạt động kinh doanh mà còn là dịp để nhà đầu tư “săn” tiền thưởng, quà tặng của công ty.
