Đối với nhiều người, trí tuệ nhân tạo AI đã trở thành một phần của cuộc sống, giúp họ các công việc lặp đi lặp lại, đơn giản, thậm chí tạo ra mọi thứ từ thư xin việc đến meme hài hước. Nó cũng tạo ra tác động tích cực lớn trong một số ngành công nghiệp bao gồm chăm sóc sức khỏe, tài chính và công nghệ, giúp mọi người trong các lĩnh vực này có thể đổi mới nhanh chóng, cải thiện dịch vụ và sản phẩm của họ. Tuy nhiên, khi công nghệ tiến bộ, nhiều tác động tiềm ẩn của nó cũng đang trở nên rõ nét hơn, trong đó lo lắng nhất là việc AI thay thế con người.

Những công việc bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi AI

Trong hơn 15 năm, chuyên gia tư vấn tự do Jacky Tan luôn giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ nâng cao hình ảnh của mình thông qua các chiến dịch tiếp thị. Tuy nhiên, doanh nghiệp của ông đã bị ảnh hưởng khi đại dịch COVID-19 gây thiệt hại cho nền kinh tế. Khi người tiêu dùng không chi tiêu, hàng hóa không được vận chuyển, tiếp thị trở thành phương án cuối cùng của hầu hết các công ty. Ngay cả sau khi đại dịch kết thúc, doanh nghiệp của Jacky Tan vẫn không bao giờ phục hồi vì AI.

Khi các khách hàng tiềm năng tin rằng họ có thể tự viết quảng cáo và tiếp thị nội dung bằng AI, họ hoặc từ chối lời chào hàng của ông Tan hoặc sử dụng công cụ AI như một con bài mặc cả để có được nhiều quyền lợi hơn với chi phí thấp hơn.

“Một số khách hàng tiềm năng sẽ 'đe dọa' chúng tôi bằng cách nói rằng nếu chúng tôi không chấp nhận mức giá thấp hơn, họ sẽ chỉ sử dụng AI để thực hiện công việc tiếp thị và viết bài cho họ”, ông Tan nói. Sau khoảng 7 tháng không có việc làm, Tan quyết định nghỉ việc tư vấn. Cuối năm 2023, ông quyết định khởi nghiệp kinh doanh thực phẩm tại nhà toàn thời gian.

“Ban đầu, tôi không hề nghĩ đến việc kinh doanh thực phẩm, cho đến một ngày, tôi chấp nhận rằng AI đã tiếp quản công việc của mình”, Tan nói.

Ông Tan không phải là “nạn nhân” duy nhất trong thị trường việc làm gần đây đã bị thay đổi và định hình lại bởi AI tạo ra. Các công ty công nghệ như ByteDance và Meta, sở hữu các nền tảng truyền thông xã hội TikTok và Facebook, đều đã công bố kế hoạch sa thải nhân viên, hoặc là để thay thế vai trò của họ bằng AI tạo sinh hoặc là để chuyển hướng nguồn lực có thể tăng gấp đôi các khoản đầu tư liên quan đến AI.

Theo dự báo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) vào tháng 1/2025, từ năm 2025 - 2030, 11 triệu việc làm sẽ được tạo ra nhờ AI. Tuy nhiên, báo cáo này không nêu chi tiết các công việc sẽ bị thay thế hoặc được tạo ra nhờ liên kết với AI.

Mặc dù vậy, chuyên gia dữ liệu, kỹ sư công nghệ tài chính, chuyên gia AI là những nghề có tỷ lệ tăng trưởng dự kiến ​​cao nhất trong giai đoạn này. Đồng thời, các vị trí như nhân viên nhập dữ liệu, thiết kế đồ họa và kế toán cũng nằm trong số những công việc có mức suy giảm lớn nhất.

Tiến sĩ Kelvin Seah, chuyên gia kinh tế lao động đến từ Đại học Quốc gia Singapore (NUS) cho biết: “Một số vị trí việc làm có thể đòi hỏi một bộ kỹ năng rất khác mà nhân viên hiện tại không có. Ngay cả khi có nỗ lực đào tạo lại, các nhân viên này vẫn có thể gặp khó khăn trong việc có được đầy đủ các bộ kỹ năng đó”.

Các nhà phân tích cũng đề xuất, người lao động nên liên tục nâng cao kỹ năng để giảm thiểu nguy cơ bị AI thay thế.

Điều này có thể đạt được bằng cách cập nhật các kỹ năng, kỹ thuật giúp người lao động có đủ năng lực đảm nhiệm các vai trò liên quan đến AI trong tương lai hoặc tập trung vào các kỹ năng mềm như quan hệ con người và tư duy chiến lược, những thứ mà công nghệ hiện chưa thể sao chép được.

Một cuộc khảo sát toàn cầu đối với 11.000 giám đốc điều hành được đưa vào báo cáo về việc làm của WEF cho thấy 41% dự kiến ​​sẽ cắt giảm quy mô lực lượng lao động khi khả năng thay thế vai trò của AI ngày càng mở rộng. Bên cạnh đó, họ cũng dự đoán sẽ tuyển dụng được những nhân tài mới có kỹ năng liên quan đến AI.

Các chuyên gia kinh tế cho biết, những vị trí có khả năng bị AI tác động thường là những vị trí lặp đi lặp lại hoặc liên quan đến tổng hợp thông tin. Tuy nhiên, các ngành công nghệ, ngân hàng và tài chính nằm trong số những ngành thường được các chuyên gia nhấn mạnh.

Ông Jonathan Lasenby đến từ công ty tuyển dụng toàn cầu Ethos BeathChapman cho biết: “AI rất có thể sẽ tác động đến các ngành công nghiệp liên quan đến các nhiệm vụ lặp đi lặp lại dựa trên quy tắc, trong đó các lĩnh vực như sản xuất, công nghệ, chăm sóc sức khỏe cũng như tài chính và kế toán có khả năng phải chịu ảnh hưởng đáng kể”.

Ông David Blasco, giám đốc quốc gia tại công ty tuyển dụng Randstad Singapore cũng cho biết, trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính, các vị trí về dịch vụ khách hàng, quản lý rủi ro có nguy cơ bị thay thế cao hơn những vị trí khác.

“AI sẽ ngày càng được sử dụng nhiều hơn cho các nhiệm vụ như hỗ trợ khách hàng tự động, thực hiện các thuật toán tiên tiến để đánh giá rủi ro tín dụng và giám sát tuân thủ”, ông David Blasco nói.

Ngoài những ví dụ của ByteDance và Meta, công ty phần mềm học ngôn ngữ Duolingo vào tháng 1/2024 đã quyết định không gia hạn khoảng 10% hợp đồng với các nhà thầu của mình.

"Chúng tôi không còn cần nhiều người để làm công việc mà một số nhà thầu này đang làm nữa. Một phần có thể là nhờ AI", công ty nói với hãng tin Bloomberg.

Vào tháng 11/2024, giám đốc điều hành Arvind Krishna của tập đoàn máy tính khổng lồ IBM đã thông báo, công ty sẽ tạm dừng tuyển dụng những vị trí có thể thay thế bằng AI.

Trong một báo cáo đáng báo động hơn vào tháng 1/2025, Bloomberg Intelligence cho biết dựa trên một cuộc khảo sát các giám đốc công nghệ thông tin trong lĩnh vực ngân hàng, các ngân hàng toàn cầu dự kiến ​​sẽ cắt giảm tới 200.000 việc làm trong vòng 3 đến 5 năm tới khi AI đảm nhiệm các vai trò mà con người hiện đang đảm nhiệm.

Nâng cao kỹ năng, không ngại bị AI thay thế

Một người Singapore tên Thomas, ngoài 30 tuổi làm việc tại một công ty công nghệ khu vực cho biết, gần đây anh ngày càng lo lắng về việc vai trò của mình sẽ bị AI thay thế.

“Khả năng cắt giảm chắc chắn đang tạo ra một số lo lắng”, Thomas nói. Các cuộc khảo sát gần đây đã nêu bật điều đó. Cuộc khảo sát 400 chuyên gia tại Singapore của công ty tuyển dụng Reeracoen năm 2024 cho thấy 53,5% trong số họ lo ngại về việc AI sẽ thay thế công việc của mình.

Gần đây hơn vào tháng 2/2025, một cuộc khảo sát của Trung tâm nghiên cứu Pew đối với hơn 5.000 công nhân tại Mỹ cho thấy, 52% lo lắng về tác động trong tương lai của việc sử dụng AI tại nơi làm việc với họ, trong khi 32% cảm thấy rằng điều này sẽ dẫn đến việc họ có ít cơ hội về việc làm hơn về lâu về dài.

Tuy nhiên, đối với những công việc mà công nghệ vẫn chưa xử lý được, thì các công cụ AI có khả năng sẽ tăng cường hoặc bổ sung cho vai trò này, thay vì thay thế hoàn toàn. Vậy người lao động có thể tự bảo vệ mình tốt hơn như thế nào trước sự phát triển mạnh mẽ của AI?

Tiến sĩ Seah của NUS gợi ý: "Chúng ta nên xem xét những công việc đòi hỏi sự tương tác của con người, kỹ năng xã hội, sự đồng cảm, tương tác xã hội và khả năng đọc cảm xúc của con người. Đó là nhóm việc có khả năng ít bị AI thay thế hơn vào thời điểm này”.

Bên cạnh đó, việc liên tục nâng cao kỹ năng để bảo vệ bản thân khỏi mối đe dọa bị dư thừa là rất quan trọng. Khám phá các bộ kỹ năng bên lề ngoài công việc chính của mình không chỉ xây dựng khả năng phục hồi mà còn tạo ra lực lượng lao động có nhiều kỹ năng".

×