Tình trạng thuốc giả, thực phẩm chức năng giả, sữa kém chất lượng liên tục bị phát hiện khiến niềm tin của người tiêu dùng lung lay dữ dội. Trong khi đó, không ít bác sĩ, người nổi tiếng tiếp tay quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng sản phẩm. Vậy trách nhiệm của các bên liên quan ra sao? PV đã có cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TGS, Đoàn Luật sư TP Hà Nội.

- Gần đây liên tiếp phát hiện các vụ sản xuất, buôn bán thực phẩm chức năng, thuốc, sữa giả. Nhưng phần lớn vụ việc chỉ dừng lại ở mức… thu hồi sản phẩm, xử phạt vi phạm hành chính, xin lỗi. Luật sư đánh giá thế nào về thực trạng này?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Đây là dấu hiệu rõ ràng của một “liên minh lợi ích” giữa một số cá nhân trong giới chuyên môn và các doanh nghiệp. Nếu chỉ xử lý nội bộ hoặc xin lỗi là chưa đủ răn đe.

Tùy mức độ hậu quả, các hành vi này hoàn toàn có thể bị xử lý hình sự. Ví dụ: Sản xuất, buôn bán hàng giả (Điều 194 BLHS), có thể bị phạt tới chung thân nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Tội lừa dối khách hàng (Điều 198 BLHS), phạt tù tới 5 năm nếu quảng cáo sai sự thật để trục lợi. Đây là tội danh phổ biến đối với các cá nhân là người nổi tiếng, bác sĩ, chuyên gia… khi sử dụng uy tín cá nhân để quảng cáo sai sự thật sản phẩm mà mình biết rõ không đạt tiêu chuẩn công bố.

Tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 360 BLHS), dành cho người quản lý biết sai phạm nhưng không ngăn chặn.

Trên thực tế, rất ít vụ việc bị xử lý hình sự, dù hậu quả là nghiêm trọng. Đa phần các sai phạm chỉ bị: Phạt hành chính (thường từ 50 - 100 triệu đồng); Thu hồi sản phẩm, yêu cầu cải chính thông tin hoặc Gửi văn bản xin lỗi khách hàng hoặc “rút kinh nghiệm” nội bộ.

- Còn trách nhiệm của nhà thuốc, bệnh viện nếu bán thuốc, thực phẩm chức năng giả thì sao, thưa ông?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Luật quy định rất rõ, các cơ sở này chỉ được bán sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đủ tiêu chuẩn. Nếu cố tình phân phối hàng giả, họ có thể bị phạt tiền từ 30 - 100 triệu đồng (Nghị định 117/2020) và tước quyền kinh doanh đến 24 tháng.

Nếu hành vi gây thiệt hại đến sức khỏe, tính mạng hoặc tài sản của người tiêu dùng, thì đơn vị bán, sử dụng thuốc giả phải bồi thường toàn bộ thiệt hại, bao gồm: Chi phí điều trị, phục hồi sức khỏe; Mất thu nhập; Bồi thường tổn thất tinh thần và các thiệt hại vật chất khác liên quan.

Còn trong các trường hợp nghiêm trọng, nhà thuốc, bệnh viện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017).

- Theo luật sư, cần làm gì để chặn đứng tình trạng trên?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Cần xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, kể cả người nổi tiếng, bác sĩ, nhà thuốc... Không thể để “phạt hành chính rồi cho qua”. Đặc biệt, cần tăng cường kiểm tra đột xuất tại các cơ sở sản xuất, phân phối; Minh bạch hóa kê đơn của bác sĩ. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền để người dân biết cách nhận diện sản phẩm kém chất lượng.

Khi “niềm tin” bị tổn thương, mọi lời quảng cáo đều trở thành con dao hai lưỡi. Đã đến lúc cần chấm dứt tình trạng nhân nhượng, xử lý nửa vời với thực phẩm chức năng, thuốc giả - vì sức khỏe và mạng sống người dân không thể đem ra thử nghiệm.

- Vậy người tiêu dùng có thể làm gì để bảo vệ mình khi mua phải hàng giả, kém chất lượng, thưa luật sư?

Luật sư Nguyễn Văn Tuấn: Theo Luật Bảo vệ người tiêu dùng 2010, người dân có quyền yêu cầu hoàn tiền, bồi thường, hoặc khởi kiện. Khiếu nại tới cơ quan chức năng, yêu cầu điều tra, xử lý.

Tôi khuyên người tiêu dùng nên lưu giữ các chứng cứ về hóa đơn mua hàng, phiếu thu, vỏ hộp thuốc/sản phẩm có thông tin nhà thuốc, ngày bán; Giấy chỉ định thuốc từ bác sĩ (nếu có), hoặc toa thuốc; Hồ sơ điều trị, đơn nhập viện, ảnh chụp thuốc, video sử dụng thuốc... Đây là bằng chứng quan trọng khi khiếu kiện.

Ngay cả khi không có hóa đơn, người tiêu dùng vẫn có thể yêu cầu xử lý, nếu cung cấp được các bằng chứng thay thế (như người làm chứng, hình ảnh, đơn thuốc, bao bì…).

Bên cạnh đó, các cơ quan có thẩm quyền mà người tiêu dùng gửi khiếu nại, gồm: Chi cục Quản lý thị trường, Sở Y tế, hoặc Cục Quản lý Dược - Bộ Y tế; Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong trường hợp bị thiệt hại nghiêm trọng, có thể khởi kiện ra Tòa án hoặc tố cáo tới cơ quan điều tra theo Điều 144 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.

Xin cảm ơn luật sư!

×