Thành phố đang trong giai đoạn “tăng tốc” hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm tài chính, thương mại hàng đầu Đông Nam Á. Những điểm sáng về tăng trưởng, đổi mới sáng tạo và an sinh xã hội của TP HCM trong 5 năm qua chính là nền tảng vững chắc để thành phố tự tin bước vào chặng đường phát triển mới. Tuy nhiên,

TP HCM - những thành tựu ghi nhận

Điểm qua các con số, quy mô kinh tế TP HCM tăng trưởng ấn tượng: GRDP năm 2025 ước đạt 3,03 triệu tỷ đồng (khoảng 123 tỷ USD), tăng hơn 1,5 lần so với năm 2020. Thành phố đóng góp 23,5% GDP cả nước và khoảng 1/3 ngân sách quốc gia (thu ngân sách năm 2025 ước trên 800.000 tỷ đồng, đạt 120% dự toán Trung ương giao). Thu nhập bình quân đầu người của TP HCM đạt khoảng 9.000 USD, gấp 1,7 lần mức trung bình cả nước.

Đặc biệt gần đây, nhiều dự án lớn từng vướng mắc đã được tháo gỡ và tái khởi động. Tính đến cuối tháng 9/2025, đã có 47 dự án tồn đọng kéo dài (tổng vốn đăng ký hơn 420.000 tỷ đồng) được gỡ vướng và tái triển khai. Điển hình, dự án khu đô thị thông minh Eco Smart City của Lotte từng có tin đồn rút lui, nay đã được tập đoàn này cam kết tiếp tục đầu tư sau khi được tháo gỡ khó khăn.

Nhiều tiến bộ về phát triển đô thị và hạ tầng, các dự án giao thông trọng điểm được khởi công và hoàn thành: Tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên đã cơ bản hoàn tất, sẵn sàng khai thác; các công trình cầu đường mới như cao tốc TP HCM - Long Thành mở rộng, đường Vành đai 3, cầu Thủ Thiêm 2… tạo diện mạo giao thông hiện đại, giảm tải ùn tắc ở các cửa ngõ.

Ngoài ra, hạ tầng đô thị được quy hoạch theo hướng đa trung tâm, thích ứng với biến đổi khí hậu; hàng loạt dự án cải tạo kênh rạch, chương trình giảm ngập nước, xử lý rác thải được triển khai đồng bộ.

Song song đó, TP HCM chủ động đề xuất nhiều cơ chế, chính sách đột phá để phát triển. Nghị quyết 31-NQ/TW của Bộ Chính trị và đặc biệt là Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội đã trao cho TP HCM một số quyền hạn và chính sách đặc thù, tạo điều kiện cho thành phố thí điểm các mô hình mới về đầu tư, tài chính, nhân lực.... Đây được coi như “cú hích thể chế” cho phép Thành phố tự chủ, linh hoạt hơn trong quản lý và sử dụng nguồn lực.

Đại hội Đảng bộ TP HCM lần thứ nhất (sau khi mở rộng địa giới) đã đề ra mục tiêu đến năm 2030, TP HCM sẽ trở thành đô thị văn minh, hiện đại, là trung tâm về đổi mới sáng tạo và công nghiệp hóa, có chất lượng sống cao và thuộc nhóm thu nhập cao trên thế giới.

Thành phố phấn đấu nằm trong top 100 thành phố hàng đầu toàn cầu vào năm 2030. Hướng tới vị thế “siêu đô thị quốc tế” của Đông Nam Á - một trung tâm kinh tế, tài chính, thương mại, giáo dục, y tế hàng đầu châu Á và là điểm đến hấp dẫn toàn cầu vào năm 2045

Để hiện thực hóa khát vọng đó, Thành phố đang tập trung xây dựng bộ máy chính quyền đô thị tinh gọn, chuyển đổi số mạnh mẽ để nâng cao hiệu quả quản trị và chất lượng dịch vụ công. Tiếp tục phát huy tinh thần dám nghĩ, dám làm vốn có, huy động mọi nguồn lực xã hội.

Hạ tầng quá tải và ùn tắc giao thông

Với tốc độ đô thị hóa thuộc hàng cao nhất cả nước (bình quân ~80% giai đoạn 2011-2022, nhưng hạ tầng giao thông lại chưa được quy hoạch đồng bộ.

Sự thiếu tương thích giữa quy hoạch đô thị và phát triển mạng lưới giao thông khiến nhiều tuyến đường luôn quá tải, kẹt xe trở thành chuyện thường ngày.

Các nghiên cứu ước tính nạn ùn tắc gây thiệt hại kinh tế khoảng 6 tỷ USD mỗi năm cho TP HCM (tương đương hơn 140.000 tỷ đồng) - tổn thất khổng lồ do thời gian, nhiên liệu bị lãng phí và năng suất lao động sụt giảm.

Thực trạng này thể hiện qua hình ảnh hàng loạt ôtô, xe máy xếp hàng dài trên các trục đường cửa ngõ vào giờ cao điểm, di chuyển vài km mất hàng giờ. Hạ tầng giao thông đô thị hiện hữu chưa đáp ứng kịp tốc độ gia tăng phương tiện (sau sáp nhập, TP HCM có tới hơn 10,6 triệu xe máy và 1,6 triệu ô tô lưu thông).

Hệ thống vận tải công cộng mới ở giai đoạn đầu: Tuyến metro số 1 đã hoàn thành nhưng chưa khai thác, các tuyến khác còn trên giấy. Trong khi đó, quỹ đất giao thông thấp và quy hoạch sử dụng đất chưa hợp lý khiến nhiều nút giao trở thành “điểm đen” ùn tắc.

Giao thông ách tắc không chỉ gây bức xúc cho đời sống dân sinh, mà còn trực tiếp kéo giảm sức cạnh tranh kinh tế của thành phố.

Môi trường kinh doanh bị ảnh hưởng khi chi phí logistics, vận chuyển tăng cao, chuỗi cung ứng đình trệ. Về lâu dài, các công ty đa quốc gia hay nhà đầu tư tài chính sẽ e ngại đặt trụ sở ở một đô thị mà nhân viên và khách hàng phải “đánh vật” với kẹt xe mỗi ngày.

Chất lượng cuộc sống suy giảm do kẹt xe cũng làm TP HCM kém hấp dẫn trong cuộc đua thu hút nhân tài toàn cầu. Những yếu tố này có thể cản bước Thành phố trên lộ trình trở thành trung tâm tài chính quốc tế nếu không được khắc phục.

Ngập úng và thách thức biến đổi khí hậu

Bên cạnh ùn tắc, tình trạng ngập úng kéo dài hàng chục năm nay là điểm nghẽn nghiêm trọng không kém. Chỉ cần một trận mưa lớn hoặc kỳ triều cường, nhiều tuyến đường TP HCM lại “biến thành sông”, cuộc sống sinh hoạt đảo lộn.

Đơn cử, đợt triều cường đầu tháng 11/2025 đã khiến hàng loạt tuyến đường biến thành sông. Tình trạng ngập úng càng trầm trọng bởi nền đất TP HCM đang lún trung bình 1-2 cm mỗi năm, nằm trong top 10 đô thị lún nhanh nhất thế giới.

Trong khi đó, nhiều dự án chống ngập chiến lược triển khai ì ạch. Ví dụ, dự án kiểm soát triều cường gần 10.000 tỷ đồng với 6 cống lớn bảo vệ 570 km² dân cư bị “treo” suốt nhiều năm vì vướng thủ tục pháp lý. Mãi đến cuối 2025, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, TP HCM mới tháo gỡ được nút thắt thanh toán cho nhà đầu tư để tái khởi động, dự kiến hoàn thành vào cuối 2026.

Tương tự, nhiều công trình đê kè chống sạt lở ở bán đảo Thanh Đa cũng bị chậm tiến độ kéo dài và phải thay nhà thầu, đến nay mới khởi động lại và đặt mục tiêu về đích trong năm 2025-2026.

Tại một hội thảo mới đây, bà Lưu Thị Thanh Mẫu - Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội doanh nghiệp xanh TP HCM - HGBA cũng đã chia sẻ: "Vừa qua, hai đô thị lớn nhất cả nước là TP HCM và Hà Nội đang đối mặt với tình trạng ngập lụt trong đô thị ngày càng nghiêm trọng. Trong bối cảnh đó, việc đầu tư vào hạ tầng thích ứng khí hậu và thúc đẩy công trình xanh chính là góp phần giảm thiểu tác động môi trường và tăng khả năng chống chịu của đô thị Việt Nam".

Câu hỏi đặt ra: "Liệu công trình xanh có thực sự được người sử dụng quan tâm và tiếp cận được rộng rãi với các đối tượng? Trong khi giá bất động sản đang ngày một leo thang”, vì tỷ lệ công trình xanh ở nước ta và TP HCM vẫn còn khá khiêm tốn so với các quốc gia trong khu vực.

Cũng theo bà Mẫu, vẫn còn nhiều “bài toán” khó cần được sự hỗ trợ đồng bộ từ cơ chế và chính sách của Nhà nước. Cụ thể cần sớm ban hành bộ tiêu chí thống nhất và hệ thống chứng nhận công trình xanh và các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai hoặc quy trình cấp phép ưu tiên cho dự án đạt chuẩn xanh…

Căn nguyên của bài toán ngập tại TP HCM còn được các chuyên gia phân tích đến từ cả tự nhiên và nhân tai.

Về tự nhiên, Thành phố nằm trên vùng trũng đồng bằng, địa hình thấp và hệ thống sông rạch chằng chịt nên dễ tổn thương trước triều cường và mưa lớn. Biến đổi khí hậu làm mực nước biển dâng cao và thời tiết cực đoan hơn, khiến ngập úng ngày càng trầm trọng.

Về nhân tai, quá trình đô thị hóa nhanh nhưng thiếu quy hoạch đồng bộ đã phủ bê tông lên hầu hết bề mặt thành phố, thiếu mảng xanh, hồ chứa nước khiến nước mưa không thấm xuống đất được. Công tác quản lý đô thị còn nhiều bất cập: Cốt nền quy hoạch chưa theo kịp thực tế lún sụt, hệ thống thoát nước cũ kỹ quá tải, nhiều kênh rạch bị lấn chiếm thu hẹp khả năng tiêu thoát.

Một ước tính thiệt hại kinh tế do ngập lụt ở TP HCM cho thấy, thiệt hại kinh tế khoảng 1,3 tỷ USD mỗi năm từ hư hỏng cơ sở hạ tầng, phương tiện, đến đình trệ hoạt động kinh doanh.

Ngập úng thường xuyên còn gián tiếp làm giảm sức hút đầu tư: Doanh nghiệp e ngại rủi ro tài sản, còn chuyên gia nước ngoài khó chấp nhận môi trường sống “cứ mưa là ngập”.

Nếu không giải quyết ngập úng, Thành phố khó vươn tầm vì không nhà đầu tư tài chính nào muốn đặt đại bản doanh tại một nơi hệ thống hạ tầng cơ bản về thoát nước còn không đảm bảo.

Thách thức ô nhiễm môi trường đô thị

Những năm gần đây, thành phố thường xuyên nằm trong nhóm các đô thị ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất thế giới.

Thống kê nửa đầu năm 2025 cho thấy TP HCM xếp thứ 4/10 thành phố lớn ô nhiễm nhất về bụi PM2.5, với hơn 65 ngày nồng độ bụi mịn vượt ngưỡng an toàn. Nồng độ PM2.5 đo được có thời điểm cao gấp 6-7 lần khuyến cáo của WHO, đẩy chỉ số AQI lên mức “xấu” và “rất xấu”. Nguyên nhân chính là phát thải từ giao thông cơ giới dày đặc, bên cạnh đó là bụi từ công trình xây dựng, khí thải công nghiệp, đốt rác… tích tụ trong bầu không khí.

Song hành với khói bụi, TP HCM cũng đối mặt tình trạng thiếu mảng xanh trầm trọng. Theo tiêu chuẩn quốc gia, đô thị đặc biệt cần 7-9 m² cây xanh/người, nhưng thực tế chỉ đạt khoảng 0,6 m²/người, thấp hơn nhiều so với Hà Nội (~2 m²) và thua xa các thành phố trong khu vực.

Thành phố mất dần công viên, hồ nước tự nhiên. Hiện tượng “đảo nhiệt đô thị” ngày càng rõ: nhiệt độ nội đô cao hơn vùng ven, không khí ngột ngạt do thiếu cây xanh điều hòa. Thiếu công viên, sân chơi cũng làm giảm tiện nghi sinh hoạt cho người dân đô thị.

Ô nhiễm không khí còn gây thiệt hại kinh tế thông qua chi phí y tế tăng, ngày công lao động bị mất do bệnh tật. Nếu không cải thiện, TP HCM còn gặp bất lợi trong việc thu hút khách du lịch và nhân tài quốc tế.

Thiếu nhà ở xã hội và sự mất cân bằng trong phát triển đô thị

Thành phố phát triển kéo theo dòng người nhập cư lớn, nhưng kế hoạch xây dựng nhà ở giá phải chăng lại không theo kịp nhu cầu. TP HCM đặt mục tiêu xây 35.000 căn nhà ở xã hội (NƠXH) giai đoạn 2021-2025, nhưng đến giữa năm 2025 mới hoàn thành khoảng 4.100 căn (chỉ đạt ~11,7% kế hoạch).

Báo cáo 6 tháng đầu năm 2025 của HoREA cho thấy 100% dự án nhà ở thương mại mới mở bán đều thuộc phân khúc cao cấp, không có căn hộ trung cấp hay bình dân nào. Giá căn hộ trung bình đã neo ở mức rất cao (~9,7 tỷ đồng/căn cao cấp), vượt xa tầm với của người lao động.

Thiếu nhà ở vừa túi tiền không chỉ là vấn đề an sinh mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững của Thành phố. Lực lượng lao động trẻ sẽ khó gắn bó lâu dài với TP HCM nếu không có chỗ ở ổn định, dẫn đến nguy cơ thiếu hụt nguồn nhân lực cho các ngành sản xuất, dịch vụ.

Chi phí nhà ở cao đẩy mức sinh hoạt phí lên, gián tiếp làm tăng lương đòi hỏi, làm giảm lợi thế cạnh tranh chi phí đầu tư. Mặt khác, bất bình đẳng xã hội gia tăng khi chỉ tầng lớp thu nhập cao mới mua được nhà, còn người thu nhập thấp bị dạt ra vùng xa, tiềm ẩn bất ổn xã hội và mâu thuẫn đô thị.

Một thành phố có khoảng cách giàu nghèo lớn, thiếu chăm lo chỗ ở cho đại đa số dân cư sẽ khó đạt danh hiệu “đáng sống” và khó thu hút nhân tài, chuyên gia đến đóng góp.

Nhìn lại, các hạn chế trên, có thể ví đó chính là những “chiếc áo chật” kìm hãm Thành phố. Những hạn chế tích tụ hàng chục năm sẽ không thể giải quyết một sớm một chiều, nhưng với quyết tâm mới, lãnh đạo và nhân dân TP HCM đang đứng trước cơ hội lịch sử để nỗ lực giải quyết, tháo gỡ những điểm nghẽn cố hữu.

Sự hỗ trợ từ Trung ương, cùng tinh thần dám nghĩ dám làm của Thành phố, là nền tảng quan trọng để bứt phá, tiến đến một siêu đô thị đầu tàu, tiến nhanh trên lộ trình trở thành trung tâm tài chính - thương mại hàng đầu Đông Nam Á.

×