Khi nợ tiêu dùng vượt tầm kiểm soát

30 năm nay, Sompong – một kỹ sư Thái Lan – bắt đầu hành nghề mua bán đồ cổ, bùa hộ mệnh và vàng thỏi từ những người gặp khó khăn về tài chính. Ông tự gọi mình là “người tạo ra phép màu”, bởi công việc này giúp ông sống tốt trong khi nhiều người khác chìm sâu trong nợ nần.

Thành công của Sompong phản ánh một thực tế khắc nghiệt: nợ hộ gia đình đang bao trùm nền kinh tế Thái Lan. Dữ liệu mới nhất cho thấy tỷ lệ nợ hộ gia đình của nước này dao động quanh 88–89% GDP tính đến đầu năm 2025 - mức cao nhất khu vực Đông Nam Á.

Quy mô nợ tuyệt đối vẫn tăng qua từng quý, cho thấy gánh nặng tài chính chưa được giải tỏa. Theo Ngân hàng Bangkok, khác với các nước phát triển - nơi người dân vay nợ để đầu tư tài sản - đa số hộ gia đình Thái Lan vay tiền để chi tiêu hằng ngày, từ mua thực phẩm, xăng xe đến trả học phí.

“Đất nước đang chứng kiến sự chuyển dịch đáng lo ngại từ nợ đầu tư sang nợ tiêu dùng”, báo cáo của Ngân hàng Bangkok nhận định. Điều này đe dọa sự ổn định tài chính dài hạn.

Ngân hàng Trung ương Thái Lan (BOT) và IMF đều cảnh báo nợ tiêu dùng cao đang kéo dài quá trình phục hồi hậu đại dịch. Người từng vỡ nợ khó quay lại hệ thống tín dụng chính thức, buộc họ phải tìm đến các kênh cho vay phi chính thức với lãi suất đắt đỏ.

Hàng triệu người dân mắc kẹt trong vòng xoáy nợ

Khảo sát của Đại học Phòng Thương mại Thái Lan (UTCC) cho thấy mức nợ trung bình mỗi hộ đạt 606.378 baht năm 2024, tăng 8,4% so với năm trước. Trong khi đó, lãi suất duy trì ở mức cao, khiến chi phí vay ngày càng đắt đỏ và sức mua bị bào mòn.

“Không ai ở đây thoát khỏi nợ nần”, một nhân viên khách sạn 25 tuổi ở Bangkok chia sẻ với Nikkei Asia. Anh chỉ kiếm được 12.000 baht/tháng, nhưng phải trả gần 10.000 baht tiền góp mua nhà và xe máy. Nhiều người dân khác rơi vào hoàn cảnh tương tự, sống nhờ tiền boa hoặc các khoản hỗ trợ tạm thời.

Khắp Bangkok, biển quảng cáo cho vay tiền xuất hiện dày đặc trên các cột điện. Các tổ chức tài chính như Krungsri Auto sẵn sàng cho vay tới 80% giá trị xe cũ, trong khi thủ tục vay ngân hàng ngày càng chặt chẽ. Cùng lúc đó, tiệm cầm đồ nhà nước được lệnh hạ lãi suất, giải ngân hơn 20 tỷ baht năm 2024, chủ yếu cầm cố vàng và điện thoại di động.

“Nếu bạn có tài sản, bạn có thể vay tiền. Vấn đề là hầu hết người dân không thể trả nợ”, chuyên gia Nonarit Bisonyabut từ Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan nói.

Từ Thái Lan - lời cảnh tỉnh cho "bẫy tiêu dùng" tại Việt Nam

Theo các số liệu mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và IMF, tỷ lệ nợ hộ gia đình của Việt Nam hiện ở mức 65-70% GDP, thấp hơn đáng kể so với Thái Lan. Tuy nhiên, xu hướng tăng nhanh của tín dụng tiêu dùng đang gióng lên hồi chuông cảnh báo tương tự. Phần lớn các khoản vay hiện nay tập trung vào mua nhà, xe và chi tiêu cá nhân, thay vì đầu tư sản xuất - giống như mô hình “nợ để sống” đang khiến Thái Lan lao đao.

Tốc độ tăng trưởng tín dụng tiêu dùng giai đoạn 2020-2023 luôn duy trì ở mức hai con số, trong đó nhiều người vay là lao động trẻ, thu nhập trung bình, dễ bị tổn thương trước biến động lãi suất và việc làm. Các chuyên gia cảnh báo nếu xu hướng này không được kiểm soát, Việt Nam có thể sớm đối mặt với áp lực nợ tương tự Thái Lan, khi tăng trưởng chậm lại, thu nhập không theo kịp chi phí sống, và người dân buộc phải vay để duy trì mức chi tiêu tối thiểu.

Trong bối cảnh nền kinh tế vẫn phụ thuộc lớn vào tiêu dùng nội địa, bài học từ Thái Lan cho thấy “bẫy nợ tiêu dùng” có thể âm thầm làm suy yếu nền tảng tăng trưởng, khi hộ gia đình trở thành con nợ trước khi kịp trở thành nhà đầu tư.

×