Heungseon Daewongun - “Pungwoon” (1982, KBS)

Trong sự nghiệp kéo dài hơn nửa thế kỷ, Lee Soon Jae nhiều lần nhắc đến Heungseon Daewongun trong đại cổ trang Pungwoon (Wind and Cloud) như cột mốc quan trọng bậc nhất đời nghề của ông. Nhân vật được xây dựng từ nguyên mẫu lịch sử - phụ thân vua Gojong, người nắm thực quyền triều Joseon cuối thế kỷ 19, nổi tiếng vừa là nhà cải cách cứng rắn vừa là biểu tượng của thế lực bảo thủ, tham quyền, chất chứa nhiều mâu thuẫn nội tâm.

Khi nhận vai, Lee Soon Jae đang ở độ tuổi trung niên, phải gánh hình tượng một vua cha uy quyền, lạnh lùng nhưng đơn độc trước những biến động thời cuộc. Ông khắc họa Daewongun không chỉ như một chính khách sắt đá mà còn là người cha bất an, luôn lo sợ đánh mất quyền lực, đồng thời hoang mang trước việc con trai trưởng thành, đủ sức bước ra khỏi cái bóng của mình. Hình ảnh đó tạo nên một chân dung lập thể, giàu chiều sâu, hiếm thấy trên màn ảnh nhỏ Hàn Quốc giai đoạn đầu thập niên 1980.

Giới phê bình đánh giá cao lối diễn tiết chế của Lee Soon Jae trong Pungwoon: thoại ít, nhiều đoạn cảm xúc được dồn vào ánh mắt, cách ông chủ động sử dụng khoảng lặng để kéo dài dư âm sau mỗi quyết định hay cơn thịnh nộ của nhân vật. Chính cách thể hiện này giúp Heungseon Daewongun trở thành khuôn mẫu cho dạng vai phụ chính quyền lực trong dòng phim cổ trang sau này.

Về phía mình, Lee Soon Jae từng chia sẻ nếu chỉ được chọn một vai để diễn lại, ông sẽ chọn Daewongun - vì đó là thời điểm ông vừa đạt độ chín nghề nghiệp, vừa gặp được kịch bản đủ lớn và một nhân vật nhiều bi kịch để thử thách khả năng diễn xuất ở mức cao nhất.

Ông bố gia trưởng - “What Is Love?” (1991-1992)

Đầu thập niên 1990, Lee Soon Jae ghi dấu mạnh mẽ với vai người cha - ông nội trong loạt phim gia đình What Is Love Anyway (thường được gọi tắt What Is Love?). Nhân vật là trụ cột trong một gia đình kiểu Hàn Quốc truyền thống, về sau được báo chí gọi bằng hình tượng ông bố đại gia trưởng hay “Daebal’s Father”.

Bộ phim đạt tỷ lệ người xem rất cao, có thời điểm lên tới khoảng 65% toàn quốc, đưa hình tượng người cha cộc cằn, gia trưởng của Lee Soon Jae trở thành hình mẫu mà nhiều khán giả vừa khó chịu, vừa nhận ra bóng dáng người thân trong nhà.

Trong What Is Love?, nam diễn viên xây dựng nhân vật người đàn ông quen đứng ở vị trí nắm quyền trong gia đình: lời nói là luật, bảo thủ với con dâu, cháu gái, sẵn sàng to tiếng để bảo vệ trật tự mà ông tin là đúng. Tuy vậy, kịch bản và diễn xuất không đẩy nhân vật sang thái cực phản diện một chiều.

Ở nhiều phân đoạn, sự vụng về, lóng ngóng trong cách thể hiện tình cảm, những phút yếu lòng, lặng lẽ lo lắng cho con cháu khiến người xem nhìn thấy một nội tâm mềm yếu ẩn sau vẻ ngoài khắc nghiệt.

Lee Soon Jae lựa chọn cách diễn để nhân vật dần bị cuốn vào làn sóng thay đổi của xã hội, đặc biệt là sự trỗi dậy của thế hệ trẻ và quan niệm bình đẳng giới, cá nhân hóa. Sự lúng túng, bất an của ông bố đại gia trưởng trước những giá trị mới được nam diễn viên bộc lộ qua thay đổi trong giọng nói, ánh mắt và cả những lần ông buộc phải nhượng bộ.

Nhiều nhà phê bình sau này nhận định đây là vai diễn đóng dấu Lee Soon Jae với tính cách gia trưởng đặc trưng người cha Hàn Quốc trên màn ảnh nhỏ: nghiêm khắc, khô cứng trong lời nói, nhưng lại là người tình cảm, chỉ thể hiện qua hành động ông là người thức muộn nhất vì lo cho con cháu.

Yoo Ui Tae - “Dongui Bogam” (1991)

Với Dongui Bogam (còn được biết đến qua tên tiếng Anh Mirror of Eastern Medicine), Lee Soon Jae rời khỏi khuôn mẫu ông bố gia trưởng hay chính khách quyền lực để hóa thân thành đại y Yoo Ui Tae - người thầy dẫn đường cho nhân vật chính trên hành trình trở thành danh y. Yoo Ui Tae được xây dựng như một bậc lương y điềm tĩnh, nhân hậu, đặt sinh mạng dân thường ngang hàng với hoàng thất, luôn day dứt trước cảnh dân nghèo kiệt quệ vì bệnh tật, thiếu thốn thuốc men.

Thay vì lựa chọn lối diễn kịch tính, Lee Soon Jae sử dụng nhịp diễn chậm, ít thoại, tập trung vào ánh mắt, cử chỉ bàn tay, dáng ngồi khi bắt mạch, kê đơn để thể hiện sự ấm áp, chắc chắn của người tin trọn vẹn vào y đức. Những trường đoạn Yoo Ui Tae phải đối diện xung đột giữa mệnh lệnh triều đình và lời thề nghề nghiệp là điểm nhấn cho nội lực của nam diễn viên: chỉ cần một hơi thở nặng nề hơn thường lệ, cái quay lưng hay khoảnh khắc ông ngẩng mặt nhìn vua cũng đủ cho thấy nhân vật đang bị giằng xé giữa trung với quân vương và trung với dân.

Nhờ lối thể hiện này, Yoo Ui Tae dần được xem như một hình mẫu khi nhắc đến hình tượng “đại y” trên màn ảnh Hàn Quốc: uy nghiêm nhưng không xa cách, hiền từ mà không nhu nhược. Vai diễn góp phần cho thấy biên độ diễn xuất rộng của Lee Soon Jae, chứng minh ông có thể thuyết phục khán giả ở nhiều dạng nhân vật khác nhau, từ người cha trong gia đình đến bậc thầy y học.

Ông nội “siêu gắt” trong “High Kick!” (2006)

Năm 2006, sitcom Unstoppable High Kick! (thường gọi High Kick! hoặc Gia đình là số 1) mở ra giai đoạn mới trong nhận diện công chúng về Lee Soon Jae. Ông vào vai… chính mình - ông nội Lee Soon Jae trong một gia đình ba thế hệ sống chung, nơi mâu thuẫn, va chạm và những tình huống tréo ngoe diễn ra mỗi ngày. Dù mang tên thật, nhân vật là bản dựng cường điệu: gia trưởng, nóng tính, kỹ tính chuyện tiền bạc, thường xuyên gây áp lực cho con cháu bằng những nguyên tắc khắt khe.

Điểm khác biệt nằm ở cách nam diễn viên mang kinh nghiệm từ chính kịch và phim cổ trang nghiêm túc vào khung hài tình huống. Những màn quát mắng, dọa nạt trong High Kick! được ông thực hiện bằng thái độ rất nghiêm, gần như không “chơi lố”, tạo hiệu ứng hài từ sự tương phản giữa vẻ mặt nghiêm nghị và hoàn cảnh éo le.

Lối diễn điềm nhiên gây cười (deadpan) này khiến các cú trợn mắt, đập bàn, câu quát tháo của ông nhanh chóng trở thành chất liệu chế ảnh, trích dẫn trên mạng xã hội, đóng góp vào kho meme văn hóa đại chúng Hàn.

High Kick! cũng là tác phẩm giúp Lee Soon Jae vượt ra khuôn khổ khán giả trung niên, trở thành ông nội quốc dân trong mắt thế hệ 8X, 9X. Từ thành công của sitcom, ông xuất hiện nhiều hơn ở các chương trình tạp kỹ, show thực tế, cho thấy khả năng thích nghi linh hoạt với môi trường giải trí mới mà không đánh mất khí chất lão thành.

Vai ông nội trong High Kick! vì thế thường được nhắc đến như một bước ngoặt, chứng minh nghệ sĩ kỳ cựu vẫn có thể gây sức hút mạnh mẽ với khán giả trẻ nếu có nhân vật và không gian thể hiện phù hợp.

Ông lão tình già - “Late Blossom” (2011)

Trên màn ảnh rộng, Late Blossom đánh dấu vai chính điện ảnh nổi bật của Lee Soon Jae ở tuổi xế chiều, với nhân vật ông lão nghèo kiếm sống bằng nghề nhặt ve chai, nảy sinh tình cảm với người phụ nữ hàng xóm sống lặng lẽ, đơn độc. Câu chuyện tình yêu tuổi già được triển khai theo nhịp điệu chậm, ít lời thoại, dễ rơi vào bi lụy nếu lạm dụng cảm xúc, nhưng diễn xuất tiết chế của ông giúp bộ phim giữ được sự dung dị, ấm áp.

Lee Soon Jae xây dựng hình tượng người đàn ông già với những bước chân cẩn trọng, dáng lưng còng, ánh nhìn lén lút đầy bối rối mỗi khi chạm mặt người thương, gợi cảm giác trái tim nhân vật vẫn còn rất trẻ.

Ở các đoạn hồi tưởng, nuối tiếc vì cả đời chỉ biết mưu sinh, không dám sống cho bản thân, ánh mắt ông chứa nhiều tầng cảm xúc, vừa xấu hổ, vừa buồn bã, vừa như tự trách mình. Hình ảnh đó được một số nhà phê bình xem là ẩn dụ cho lớp người lao động nghèo trong xã hội Hàn hiện đại - những con người lặng lẽ đi qua đời mình mà ít có cơ hội tự lựa chọn hạnh phúc.

Late Blossom giúp khán giả quốc tế có cái nhìn đầy đủ hơn về biên độ diễn xuất của Lee Soon Jae. Từ các vai cha già gia trưởng, đại thần quyền lực đến người đàn ông nhỏ bé, rụt rè, lần đầu dám đặt cảm xúc cá nhân lên trước ở cuối đời, ông đều cho thấy khả năng nắm bắt chi tiết tâm lý tinh tế. Với nhiều cây bút phê bình, đây là một trong những vai diễn điện ảnh đẹp và man mác buồn nhất của tài tử, minh chứng rằng điện ảnh Hàn có thể kể những chuyện tình giản dị bằng gương mặt của một diễn viên lão thành, không cần đến các công thức lãng mạn quen thuộc.

Lee Soon Jae qua đời vào rạng sáng nay 25/11, hưởng thọ 91 tuổi. Thông tin này đã được gia đình và công ty quản lý chính thức xác nhận, đánh dấu sự ra đi của một huyền thoại màn ảnh Hàn Quốc. Ông được nhớ đến là diễn viên cao tuổi nhất vẫn còn hoạt động nghệ thuật với hơn 60 năm cống hiến trên sân khấu kịch, phim truyền hình và điện ảnh. Sự nghiệp của ông để lại dấu ấn sâu sắc với nhiều vai diễn đa dạng từ chính kịch, sitcom đến phim cổ trang, góp phần lớn vào sự phát triển của văn hóa giải trí Hàn Quốc.

×