Khi ranh giới giữa cuộc sống thực và ảo ngày càng trở nên mờ nhạt, chính phủ Malaysia vừa quyết định vẽ ra lằn ranh đỏ đậm nét. Từ năm 2026, những người trẻ dưới 16 tuổi sẽ không còn được phép tạo tài khoản mạng xã hội. Đây không phải là khuyến cáo, mà là lệnh cấm toàn diện. Quyết định này đưa Malaysia trở thành một trong những quốc gia tiên phong ở Đông Nam Á trong việc siết chặt quản lý không gian mạng đối với người trẻ. Nhưng liệu "tấm lá chắn" này có thực sự hiệu quả, hay nó sẽ trở thành bức tường ngăn cách giới trẻ khỏi một phần tất yếu của thế giới hiện đại?

Nỗi sợ hãi có cơ sở

Theo Sin Chew Daily, trong lễ bế mạc buổi hội thảo về lừa đảo trực tuyến mới đây, Bộ trưởng Truyền thông Malaysia Fahmi Fadzil đã thông báo, nội các vừa thông qua quy định mới, yêu cầu tất cả các nền tảng mạng xã hội không cho phép người dùng dưới 16 tuổi mở tài khoản. Ông Fahmi cho biết, hy vọng các nền tảng mạng xã hội lớn có thể hoàn toàn tuân thủ chính sách trong năm tới và hoàn thành các điều chỉnh kỹ thuật và quy trình xác minh liên quan.

Quyết định của nội các Malaysia được thúc đẩy bởi thực tại đáng báo động. "Tội phạm mạng xuyên lứa tuổi đang xảy ra liên tiếp", Bộ trưởng Fahmi Fadzil nhấn mạnh. Trẻ em và thanh thiếu niên ngây thơ và thiếu kinh nghiệm, đã trở thành những con mồi béo bở cho các băng nhóm lừa đảo và những kẻ săn mồi tình dục. Theo lý giải của chính phủ Malaysia, lệnh cấm này là nỗ lực để cắt đứt nguồn cung nạn nhân ngay từ gốc.

Để thực thi lệnh cấm, các biện pháp kỹ thuật mạnh tay đang được xem xét, trong đó có khả năng áp dụng eKYC (xác minh danh tính điện tử), buộc người dùng phải sử dụng các giấy tờ tùy thân do chính phủ cấp như chứng minh nhân dân hay hộ chiếu để đăng ký. Điều này sẽ khiến việc gian lận tuổi trở nên khó khăn hơn rất nhiều.

Ngoài ra, ông Fahmi giải thích thêm, bên cạnh "Đạo luật An ninh mạng" và "Đạo luật Truyền thông và Đa phương tiện" hiện hành, chính phủ cũng đang nghiên cứu các hệ thống giới hạn độ tuổi phổ biến ở Australia và các quốc gia khác, đặc biệt là việc tăng cường cơ chế thực thi và mức độ hợp tác của các nền tảng. Ông Fahmi đề cập rằng, các phương pháp mà các quốc gia khác nhau áp dụng không hoàn toàn giống nhau, chính phủ sẽ tìm ra cách tiếp cận phù hợp nhất với Malaysia, đảm bảo rằng những người dưới 16 tuổi không thể sở hữu tài khoản mạng xã hội.

Có tác dụng hay không?

Quyết định của chính phủ Malaysia đã lập tức làm bùng lên một cuộc tranh luận sôi nổi. Theo New Straits Times, nếu được triển khai, Malaysia sẽ nằm trong nhóm rất ít quốc gia cấm hoàn toàn người dưới 16 tuổi tạo tài khoản mạng xã hội.

Giới quan sát cho rằng dù mang mục đích bảo vệ, hiệu quả thực tế của chính sách này có thể hạn chế và thậm chí kéo theo nhiều hệ lụy. Nó giống như việc dựng một bức tường cao để chặn lũ nhưng không dạy trẻ cách bơi: ngăn được những nguy cơ trước mắt, nhưng không xử lý gốc rễ và có thể tạo ra những rủi ro mới trong dài hạn.

Về mặt kỹ thuật, đây là một bài toán cực khó. Việc xác minh độ tuổi tuyệt đối trên quy mô lớn là điều gần như bất khả thi. Ngay cả với eKYC, vẫn có những kẽ hở như việc sử dụng giấy tờ của người lớn. Lệnh cấm này có thể sẽ tạo ra thị trường ngầm, nơi các dịch vụ tạo tài khoản giả mạo sẽ bùng nổ.

Điều này cũng đẩy các công ty công nghệ vào thế khó: họ buộc phải đầu tư mạnh vào hệ thống xác minh và đối mặt với trách nhiệm pháp lý nặng nề nếu để lọt người dùng chưa đủ tuổi. Dẫu vậy, từ góc độ an ninh mạng, đây là tín hiệu tích cực buộc các nền tảng phải nâng chuẩn bảo vệ trẻ em, thay vì chỉ dựa vào một cú nhấp chuột “Tôi đã đủ 16 tuổi”.

Về phía xã hội học, lệnh cấm này phản ánh sự xung đột sâu sắc giữa mong muốn bảo vệ và nguy cơ cô lập. Không thể phủ nhận rằng mạng xã hội chứa đầy rủi ro, nhưng nó cũng là một phần không thể thiếu của đời sống xã hội hiện đại. Đối với thanh thiếu niên, đó là nơi họ kết bạn, học hỏi, thể hiện bản thân và hình thành bản sắc.

Tờ Oriental Daily News nhận định, việc cấm hoàn toàn có thể tạo ra khoảng trống kỹ năng số cho cả một thế hệ. Khi những đứa trẻ này bước sang tuổi 16 và đột ngột được thả vào thế giới mạng mà không có sự chuẩn bị và kinh nghiệm tích lũy, chúng có thể còn dễ bị tổn thương hơn. Thay vì cấm đoán, cách tiếp cận cân bằng hơn có thể là giáo dục, trang bị cho trẻ em những kỹ năng để tự bảo vệ mình, đồng thời yêu cầu các nền tảng phải tạo ra những môi trường an toàn hơn cho người dùng trẻ.

Từ góc độ tâm lý học, chính sách này cũng có hai mặt. Ưu điểm là nó tạo lá chắn tạm thời trước những tác động tiêu cực đã được chứng minh như so sánh xã hội, bắt nạt trực tuyến hay nghiện internet, vốn liên quan tới tỷ lệ lo âu và trầm cảm gia tăng ở thanh thiếu niên. Nhưng mặt trái là “hiệu ứng trái cấm”: càng cấm, càng kích thích tò mò. Trẻ có thể tìm cách lách luật, và khi đó chúng sẽ hoạt động ngoài vùng giám sát của gia đình.

×