Bạo lực giới không còn là câu chuyện ở những nơi xa lạ hay trong bản tin ngắn ngủi cuối ngày. Nó len vào chính cuộc sống của giới trẻ, từ ngôi nhà tưởng chừng an toàn cho đến không gian mạng, nơi các bạn kết nối, chia sẻ và lớn lên cùng nhau. Ngày 25/11 năm nay, ngày Quốc tế Xóa bỏ Bạo lực đối với Phụ nữ, sự khác biệt nằm ở chỗ thay vì im lặng, người trẻ đang bắt đầu gọi tên những điều sai trái và tìm cách thay đổi nó.

“Ở trong rừng an toàn hơn ở trên mạng”

Stevie, 16 tuổi, sống tại Philippines, từng nghĩ mạng xã hội là thế giới riêng của mình. Ở đó có bạn bè, câu chuyện tuổi mới lớn, những tấm ảnh ghi lại khoảnh khắc đời thường. Nhưng rồi chính nơi ấy trở thành nỗi sợ.

Stevie kể với EngageMedia rằng cô liên tục nhận được những tin nhắn mang tính tình dục từ người lạ, những lời bình luận về cơ thể, những yêu cầu khiếm nhã kèm áp lực phải trả lời ngay lập tức.

Không phải một lần, mà lặp đi lặp lại. Và cảm giác bị theo dõi, bị xúc phạm trong không gian đáng lẽ rất riêng ấy dần bào mòn sự an toàn của cô gái trẻ.

Câu chuyện của Stevie không hiếm gặp. Theo nghiên cứu do Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) công bố tại châu Á vào tháng 10/2024, phụ nữ và trẻ em gái là nhóm dễ bị nhắm tới nhất trên môi trường số. Khoảng cách giới trong tiếp cận công nghệ và Internet khiến các em càng dễ tổn thương hơn. Ở nhiều quốc gia Nam Á, tỷ lệ bé gái có điều kiện tiếp cận Internet vẫn thấp hơn đáng kể so với trẻ em trai, đồng nghĩa với việc các em thiếu cả công cụ lẫn kiến thức để tự bảo vệ mình khi bị xâm hại trên mạng.

Thế nhưng, những gì diễn ra online chỉ là phần nổi. Ngoài đời thật, bức tranh còn đáng lo hơn nhiều.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gần 1/3 phụ nữ toàn cầu, tương đương khoảng 840 triệu người, đã từng trải qua bạo lực thể xác hoặc tình dục bởi bạn tình hoặc người khác. Ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, khoảng 27% phụ nữ trong độ tuổi 15-49 từng bị bạo lực từ chính bạn đời của mình.

Theo Guardian, phần lớn những vụ sát hại phụ nữ xảy ra ngay trong gia đình. Số liệu của Cơ quan Liên Hợp Quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ (UN Women) cùng Cơ quan Phòng chống Ma túy và Tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC) cho thấy, cứ 10 phút lại có một phụ nữ hoặc bé gái bị sát hại bởi bạn tình hoặc người thân. Con số ấy lặp lại đều đặn, lạnh lùng, như một lời cảnh tỉnh: nơi đáng lẽ an toàn nhất lại có thể trở thành nơi nguy hiểm nhất.

Tại Việt Nam, thực tế ấy cũng hiện hữu. Nghiên cứu quốc gia do Tổng cục Thống kê thực hiện với hơn 6.000 hộ gia đình cho thấy: trong số phụ nữ từng kết hôn, khoảng 32% đã trải qua bạo lực thể xác từ bạn đời và 10% từng bị lạm dụng tình dục. Không ít người chọn cách im lặng, vì xấu hổ, vì con cái, vì nỗi sợ điều tiếng.

Bạo lực đối với phụ nữ không chỉ để lại vết thương vô hình. Nó còn gây tổn thất về kinh tế. Theo Reuters, tại Lesotho - một quốc gia đang phát triển ở châu Phi - bạo lực gia đình gây thiệt hại tương đương 5,5% GDP mỗi năm, do chi phí y tế, pháp lý và giảm năng suất lao động. Một cái giá quá lớn cho một thực tế lẽ ra có thể ngăn ngừa.

Thế hệ không im lặng

Giữa những con số tưởng như vô vọng ấy, một điều đang dần thay đổi. Giới trẻ bắt đầu từ chối sự im lặng.

Ở Philippines, Stevie và các bạn tham gia chiến dịch “Ayaw Ko Pagyawa-a” với thông điệp rất đơn giản nhưng mạnh mẽ: “Tôi không chơi trò đó với bạn”. Họ khuyến khích thanh thiếu niên lên tiếng khi bị quấy rối trên mạng, hỗ trợ lẫn nhau thay vì cam chịu một mình.

Tại Indonesia, UN Women khu vực châu Á - Thái Bình Dương tổ chức các lớp đào tạo cho thanh niên về cách nhận diện bạo lực giới trên mạng, cách bảo vệ bản thân, bảo vệ bạn bè và tạo nội dung truyền thông tích cực lan toả thông điệp an toàn.

Ở Việt Nam, dự án “Thanh niên xóa bỏ định kiến giới, thúc đẩy bình đẳng giới” do Oxfam triển khai từ năm 2020-2024 đã tiếp cận hơn 11 triệu người. Hơn 14.000 bạn trẻ trực tiếp tham gia các hoạt động đào tạo và thảo luận, cùng 50 doanh nghiệp và 19 cơ quan truyền thông. Những định kiến “phụ nữ phải chịu”, “chuyện nhà đóng cửa bảo nhau” dần được chất vấn lại, bằng tiếng nói của chính người trẻ.

Trong một chiến dịch của Plan International tại Việt Nam, Xuân Đức, thành viên Ban Cố vấn Thanh niên của tổ chức này, chia sẻ: “Tôi tin rằng chiến dịch sẽ góp phần thay đổi nhận thức và tạo nên thế hệ trẻ biết cách nói không với định kiến giới”.

Không ồn ào, không khẩu hiệu, sự chuyển dịch ấy diễn ra từ những hành động nhỏ: những buổi trò chuyện trong lớp học, những bài đăng phản đối quấy rối, những nhóm bạn tự tạo không gian an toàn cho nhau.

Theo một đại diện của UNFPA khu vực châu Á, giới trẻ không còn là nhóm thụ động trước bạo lực vì giới. Khi họ được tiếp cận kiến thức, được trao không gian để nói lên quan điểm và kết nối với nhau, họ có thể làm lung lay những khuôn mẫu cũ đã tồn tại quá lâu.

“Người trẻ chính là sức mạnh của chúng ta. Sức mạnh của giới trẻ nằm ở sáng tạo và đam mê, cũng như lòng dũng cảm và khả năng làm chủ công nghệ”, đại diện của UNFPA tại Indonesia, Ayu Saraswati, nói.

Các tổ chức như WHO và OECD cũng đều nhấn mạnh: giáo dục về ranh giới cá nhân, sự tôn trọng và mối quan hệ lành mạnh, nếu bắt đầu từ sớm trong trường học, có thể ngăn ngừa rất nhiều hành vi bạo lực trong tương lai.

Ở Hà Nội, dự án “Hope” dành cho sinh viên cũng ghi nhận sự thay đổi rõ nét về nhận thức. Sau các buổi đào tạo, tỷ lệ sinh viên hiểu đúng về các hình thức bạo lực với phụ nữ tăng từ 10% lên 60%. Nhiều nhóm sinh viên tự tổ chức những buổi chia sẻ nhỏ trong trường, mở ra những cuộc trò chuyện thẳng thắn mà trước đây từng bị né tránh.

Bạo lực vì giới là một thực tế đau lòng, nhưng không còn là điều “phải chấp nhận”. Giới trẻ châu Á đang dần chứng minh rằng: im lặng không phải là lựa chọn duy nhất. Họ dùng tiếng nói của mình, sự kết nối của mình và sự can đảm của mình để mở ra khả năng khác cho tương lai.

Mỗi lời nói “không”, mỗi lần đứng về phía người bị tổn thương, mỗi nhóm nhỏ cùng nhau thay đổi nhận thức… đều là một vết nứt trên bức tường bạo lực đã tồn tại quá lâu. Và từ những vết nứt ấy, ánh sáng đang dần lọt vào.

×