Một chai nước suối có giá bao nhiêu? Ở siêu thị, giá khoảng 0,6 SGD (10.800 đồng). Tại tiệm tạp hóa dưới nhà, có thể là 1 SGD (18.000 đồng). Nhưng ở máy bán hàng tự động hay sân bay? Mức giá cho cùng một chai nước có thể cao gấp bốn, năm lần.

Tại sao chúng ta sẵn sàng trả giá cao hơn trong một hoàn cảnh nhưng lại dè dặt trong hoàn cảnh khác?

Đây không phải là câu chuyện về chất lượng sản phẩm bởi chúng ta không bàn tới loại nước suối nghệ thuật, được ion hóa và khoáng hóa đặc biệt. Điều duy nhất thay đổi là tâm lý. Khi ta đang vội, khát hoặc mệt mỏi, ta dễ dàng sẵn sàng trả nhiều tiền hơn để giải quyết nhu cầu ngay lập tức.

"Phí tiện lợi": Trả thêm không vì chất lượng, mà vì sự nhanh gọn

Trong quá khứ, để có một bữa ăn, bạn phải nấu tại nhà hoặc đi bộ đến quán ăn gần nhất. Giờ đây, chỉ cần vài thao tác trên điện thoại, món ăn được giao đến tận cửa nhưng với mức giá cao hơn từ 20–30%.

Theo khảo sát của Deliveroo năm 2022, hơn 60% người Singapore cho biết họ sử dụng dịch vụ giao đồ ăn thường xuyên hơn so với trước đại dịch COVID-19. Chi tiêu trung bình mỗi tháng cho các dịch vụ này đã tăng mạnh, từ 67,54 SGD năm 2019 lên 108 SGD.

Sự tiện lợi giờ đây không còn miễn phí. Nó được định giá và tính vào hầu hết các dịch vụ trong đời sống hàng ngày. Từ phụ phí giờ cao điểm trên ứng dụng gọi xe đến dịch vụ chuyển phát hỏa tốc, người dùng phải đối mặt với lựa chọn không dễ chịu là trả thêm tiền hoặc chờ đợi lâu hơn.

Điều này làm thay đổi thói quen tiêu dùng. Ta không còn đánh giá sản phẩm theo giá trị hay chất lượng mà theo mức độ nhanh chóng hay dễ dàng khi sở hữu. Và sự thay đổi âm thầm ấy đang khiến chi phí sinh hoạt tăng cao không chỉ do lạm phát, mà còn bởi "phí tiện lợi".

Cái giá thật sự của sự tiện lợi

Một vài đô lẻ cho mỗi lần giao đồ ăn, vài chục đô cho một chuyến xe riêng nghe có vẻ ít nhưng cộng dồn theo tháng, theo năm, con số này có thể khiến bạn bất ngờ. Hãy thử kiểm tra ứng dụng đặt đồ ăn hoặc xe công nghệ của bạn và tính tổng chi tiêu 3 tháng gần nhất. Bạn có thấy ngạc nhiên?

Sự tiện lợi mang lại cảm giác "xứng đáng" trong khoảnh khắc, nhưng về lâu dài, nó bào mòn kỷ luật tài chính và kỹ năng tự lập. Khi mọi thứ đều có thể “thuê ngoài”, ta dần đánh mất những kỹ năng cơ bản từ nấu ăn đến sửa chữa đơn giản tại nhà.

Người Singapore nổi tiếng với nhịp sống bận rộn. Sau một ngày làm việc mệt mỏi, việc chi 20 đô để có chuyến xe riêng hay món ăn yêu thích dường như là điều xứng đáng.

Các nhà kinh tế hành vi gọi đây là "thiên kiến hợp lý hóa" – một cơ chế tự xoa dịu cảm xúc bằng cách thuyết phục bản thân rằng khoản chi là hợp lý dù nó không thực sự cần thiết. Một khi đã quen với việc chi tiêu như thế, thói quen ấy dễ trở thành mặc định và rất khó quay lại lối sống tiết kiệm trước kia.

Tiện lợi có thể xứng đáng nếu ta làm chủ nó

Tiện lợi không phải là kẻ thù. Chi thêm một chút để tiết kiệm thời gian là hoàn toàn hợp lý nếu thời gian ấy được sử dụng hiệu quả. Nhưng nếu ta chỉ đổi lấy vài phút lướt mạng hay xem phim, cái ta mua không còn là thời gian mà là sự thoải mái và điều đó cần được cân nhắc lại.

Sự bận rộn khiến ta dễ “mở ví” cho sự tiện lợi. Nhưng đừng để thói quen ấy kiểm soát túi tiền của bạn.

Hãy tự hỏi: khoản chi này có giúp cuộc sống của tôi tốt hơn về lâu dài hay chỉ dễ chịu trong khoảnh khắc? Tôi đang giải phóng thời gian cho những điều ý nghĩa hay chỉ đang trả tiền để tránh những phiền toái nhỏ mà lẽ ra có thể tự mình giải quyết? Cái giá của tiện lợi có thể xứng đáng nếu ta thực sự hiểu điều đó đổi lấy cái gì?

×