Trịnh Xuân Huy (24 tuổi, Thanh Xuân, Hà Nội) săn được học bổng du học qua một công ty tại Việt Nam để học thạc sĩ ngành marketing ở đại học Bournemouth (Anh) vào năm 2023.

"Học thạc sĩ ở Anh chỉ kéo dài một năm, học bổng không giảm nhiều. Họ xét dựa trên bằng đại học và điểm số. Tôi được giảm 4.000/15.000 bảng, tương đương 30% học phí. Dù vậy, gia đình vẫn phải gửi hơn 700 triệu đồng để tôi theo học một năm tại đây" Huy cho biết.

Theo Huy, học bổng không lớn nhưng đó là động lực để anh thực hiện ước mơ du học. Tuy nhiên, chi phí sinh hoạt lại là vấn đề lớn.

Huy cho biết tiền thuê nhà và điện nước là 500 bảng/tháng, chi phí sinh hoạt khoảng 100 bảng. Tổng cộng, anh phải chi hơn 600 bảng/ tháng (gần 20 triệu đồng).

"Tôi thuê một căn hộ ba phòng ngủ từ một chủ nhà người Việt và sống cùng hai người bạn đồng hương. Bên cạnh đó, chúng tôi nấu ăn tại nhà để tiết kiệm chi tiêu", Huy nói.

Do vậy, Huy tìm một công việc làm thêm để trang trải cuộc sống. Theo quy định tại nơi Huy sinh sống, du học sinh chỉ làm thêm tối đa 20 giờ mỗi tuần, với mức lương tối thiểu 11,5 bảng/giờ.

Huy cho biết, công việc ban đầu là bưng bê ở một nhà hàng buffet nhờ sự giới thiệu của bạn bè, sau đó anh chuyển sang làm tại một quầy kem ngoài bãi biển Bournemouth. Tiền kiếm được đủ để Huy chi trả chi phí sinh hoạt hằng tháng.

Tuy nhiên, mục tiêu lâu dài của chàng trai là tìm được một công việc theo đúng ngành học. Theo Huy, ngành công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu tại Anh dễ tìm việc hơn. Còn ngành marketing đặc thù, ưa chuộng người bản địa hơn, vì ngành này cần có hiểu biết sâu về văn hóa và thói quen tiêu dùng của khách hàng bản địa. Huy vẫn nộp đơn ứng tuyển vào nhiều công ty nhưng đều không được tuyển.

“Giống như tôi, một người bạn học đã gửi đơn xin việc đến 50 công ty nhưng vẫn không được tuyển vì không phải người bản địa”, Huy cho biết.

Ông Trịnh Xuân Quang (52 tuổi), bố Huy, chia sẻ rằng việc tìm việc đúng chuyên ngành, đặc biệt ở một quốc gia phát triển như Anh, là không dễ. Để con có cơ hội du học, ông đã dành toàn bộ tiền tiết kiệm nhiều năm để con theo học tại Anh.

“Dù chi phí học tập lớn nhưng tôi vẫn cho con đi du học với hy vọng con sẽ học được những kiến thức, kỹ năng chuyên sâu và có cơ hội làm việc tại các công ty lớn với một mức lương tốt”, ông Quang cho biết.

Khi biết con trai gặp khó khăn trong việc tìm kiếm công việc phù hợp với ngành học tại Anh, ông Quang thường xuyên gọi điện khuyên Huy không bỏ cuộc.

"Tôi luôn động viên Huy cố gắng, nhưng cũng hiểu rằng môi trường làm việc tại nước ngoài rất khắc nghiệt, đòi hỏi phải có kiến thức chuyên môn sâu, nhất là đối với những du học sinh không phải người bản địa. Nhưng tôi vẫn mong con cố gắng", ông Quang cho biết.

Sau thời gian dài không tìm được việc làm và chi tiêu quá nhiều, Tết 2025, Huy tính sẽ trở về Việt Nam. Dù đã hoàn thành chương trình thạc sĩ tại Anh, Huy nói cậu vẫn mông lung, chưa biết làm gì khi trở về.

Anh, quốc gia du học truyền thống của học sinh Việt Nam trong năm 2023, ghi nhận sự sụt giảm số lượng du học sinh người Việt, theo cơ quan thống kê giáo dục đại học nước này.

Việt Nam có 3.240 người du học Anh trong năm 2022, giảm hơn một nửa so với năm trước đó là 7.140 người và thấp hơn cả thời điểm trước đại dịch (3.725 vào năm 2020).

Giống như Huy, câu chuyện của về hành trình du học Mỹ của Tiến Đoàn, Nam vương Quốc tế đầu tiên của Việt Nam, cũng gian nan.

Tiến Đoàn đã từ bỏ công việc ổn định trong ngành giải trí tại Việt Nam để qua Mỹ theo đuổi giấc mơ trở thành phi công do giai đoạn 2012 - 2013, Việt Nam chưa có trường đào tạo nghề bay.

Tuy nhiên, trường dạy bay Tiến Đoàn theo học phá sản, chủ đầu tư ôm trọn tiền học phí của 68 học viên Việt Nam biến mất. Anh quyết định bắt đầu lại từ con số 0 để tiếp tục học trở thành phi công.

Tiến Đoàn cho biết, để đạt được bằng phi công thương mại phải hoàn thành ít nhất 1.500 giờ bay. Tổng chi phí cho hành trình này thường lên đến hàng trăm nghìn đô la bao gồm cả học phí và giờ bay thực tế.

Nhiều phi công phải tìm cách giảm chi phí bằng việc trở thành huấn luyện viên bay. Công việc này không chỉ giúp họ tích lũy đủ giờ bay mà còn là nguồn thu nhập để duy trì cuộc sống.

Tại Mỹ trong năm 2023 có 31.310 du học sinh Việt Nam và con số này đã vượt mốc 30.000 người sau hai năm suy giảm. Theo một báo cáo do Bộ Ngoại giao Mỹ tài trợ, Việt Nam nằm trong top 5 quốc gia có nhiều du học sinh nhất tại Mỹ.

Tuy nhiên, tìm việc tại Mỹ cũng không hề dễ dàng với du học sinh Việt. Để chi trả tiền học, Tiến Đoàn tìm đến những khu vực có đông người Việt sinh sống hành nghề chụp và chỉnh sửa ảnh, làm huấn luyện viên thể hình.

Không chỉ ở Anh, ở Mỹ, học sinh người Việt cũng gặp khó khi muốn tìm việc tại Úc. Một chủ nhà ở Sydney đã đăng tải bài viết về một du học sinh 17 tuổi đến từ Nghệ An, đang được gia đình anh hỗ trợ khi gặp khó khăn về tài chính. Gia chủ kể: "Được biết rằng bố mẹ bạn ấy phải vay mượn tiền ở nhà để đóng cho bạn ấy sang đây du học với hy vọng (theo lời hứa của đơn vị tư vấn) là khi sang bên này chỉ 2-3 tháng là bạn ấy có việc làm và tự trang trải được chi phí và thậm chí còn có tiền gửi về nhà. Và cho đến tháng 2/2024 vừa rồi thì bạn ấy tiêu hết sạch số tiền hơn 3.000 AUD (gần 48 triệu đồng- PV) mang theo từ Việt Nam và không thể kiếm được việc gì để có thể tự nuôi bản thân".

Người này cho biết, sinh viên tại Úc gặp nhiều khó khăn khi tìm việc làm thêm. Đối với sinh viên Việt Nam còn khó hơn nhiều do nhiều yếu tố như ngôn ngữ, văn hóa. Trong khi đó Úc đứng đầu về tăng trưởng du học sinh Việt tại Úc: Năm 2023 đạt kỷ lục 32.948 người, tăng hơn 46% so với 2022.

Tại lễ công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 do Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao) tổ chức, bà Phan Thị Minh Giang, Phó Cục trưởng Cục Lãnh sự cho hay tại thời điểm đó có hơn 250.000 du học sinh Việt Nam ở nước ngoài, số lượng tăng đều hằng năm. Trong đó, diện tự túc tăng khoảng 10.000 người mỗi năm.

Du học không quyết định thành công

Theo PGS. TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, du học không phải là yếu tố duy nhất quyết định thành công.

Dù tốt nghiệp từ các trường đại học danh tiếng trong nước hay quốc tế, nhiều sinh viên vẫn phải đối mặt với nguy cơ thất nghiệp cao. Với những sinh viên du học, tìm việc làm việc tại quốc gia sở tại còn khó khăn hơn.

"Nhiều bậc phụ huynh sính ngoại cho rằng chỉ cần có tấm bằng nước ngoài là đủ để đảm bảo tương lai, quyết cho con du học bằng mọi giá mà không nhận ra rằng sự sẵn sàng về tâm lý, kỹ năng, và văn hóa là điều kiện tiên quyết. Nếu thiếu những yếu tố này, việc học ở nước ngoài sẽ trở nên khó khăn và kém hiệu quả, bởi tốc độ học tập và áp lực ở đó không hề nhỏ”, ông Nam nói.

Theo ông Nam, nhiều phụ huynh sợ con không đủ năng lực để học đại học trong nước nên chọn phương án du học. "Nhưng không đương đầu nổi áp lực trong nước thì khó thích nghi với môi trường đầy cạnh tranh ở nước ngoài", vị chuyên gia nói.

Theo ông Trần Thành Nam, nhiều công ty du học chỉ tập trung xây dựng hồ sơ để nhận học bổng, nhưng khi sang nước ngoài, sinh viên gặp khó khăn trong việc thích nghi và cuối cùng phải trở về trong sự thất vọng. Điều này làm mất thời gian và gây áp lực kinh tế nặng nề. Nhiều quốc gia ưu tiên lao động bản địa, thêm vào đó là sự cạnh tranh và tốc độ thay thế bởi công nghệ khiến cơ hội việc làm thu hẹp.

Theo ông Nam, các trường đại học tại Việt Nam đang không ngừng khẳng định vị thế trong khu vực và quốc tế. “Nhiều trường tại Việt Nam đã lọt vào top 500 hoặc 1.000 trường đại học hàng đầu thế giới. Chi phí học tập tại Việt Nam thấp hơn rất nhiều so với du học, trong khi chất lượng không ngừng được cải thiện, mở ra nhiều cơ hội học tập và việc làm chất lượng ngay tại quê hương”, ông Nam cho biết.

Theo ông Trần Thành Nam, thay vì kỳ vọng con dễ dàng tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp, các bậc phụ huynh hãy định hướng để con phát triển tư duy khởi nghiệp, tạo ra giá trị mới cho xã hội. Đây là cách bền vững để thành công trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng khắc nghiệt.

“Thành công không nằm ở tấm bằng mà ở khả năng thích ứng, sáng tạo, và không ngừng tự học để cập nhật xu thế mới. Đây chính là chìa khóa giúp các du học sinh đối mặt với sự thay đổi nhanh chóng của thị trường lao động toàn cầu", ông Nam nói.

×