Theo economictimes.indiatimes.com, OpenAI vừa có bước tiến lớn nhất vào lĩnh vực giải trí khi tham gia sản xuất Critterz - bộ phim hoạt hình đầu tiên sử dụng mô hình GPT để tạo dựng hình ảnh nhân vật và bối cảnh dựa trên phác thảo của các họa sĩ.

Chi phí dự kiến cho dự án này là 30 triệu USD và mất khoảng 9 tháng để hoàn thành, rẻ hơn và nhanh hơn nhiều so với thời gian làm phim hoạt hình thông thường. Đặc biệt, bộ phim này còn có khả năng sẽ được ra mắt tại Liên hoan phim Cannes vào tháng 5/2026.

Dự án này được ca ngợi như một bước đột phá về sáng tạo và công nghệ, nhưng đồng thời cũng làm dấy lên nhiều câu hỏi nan giải ở Ấn Độ và nhiều quốc gia khác: Ai sẽ là chủ sở hữu tác quyền đối với các tác phẩm do AI tạo ra? Và liệu những tác phẩm như vậy có thể được pháp luật bảo hộ hay không?

Được biết, Luật Bản quyền Ấn Độ năm 1957 chỉ bảo vệ các tác phẩm do con người sáng tạo, theo ông Sudhir Raja Ravindran, luật sư tại Altacit Global. Ông cho biết: “Nội dung thuần túy do AI tạo ra mà không có sự can thiệp sáng tạo từ con người sẽ không đủ điều kiện được bảo hộ. Nếu con người sử dụng AI như một công cụ và thể hiện kỹ năng, phán đoán, kiểm soát thực sự, thì họ có thể được coi là tác giả. Nhưng nếu sản phẩm được AI tự động tạo ra, nó có thể nằm ngoài phạm vi bản quyền.”

Ngay cả với các tác phẩm do máy tính tạo ra, luật hiện hành vẫn định nghĩa tác giả là người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm – một quy định có từ trước khi xuất hiện AI sinh ngữ như ngày nay.

Khoảng trống pháp lý này gây hệ quả thương mại đáng kể. Nếu không có bản quyền rõ ràng, các nhà sản xuất có thể gặp khó khăn trong việc chống lại nạn sao chép lậu hay làm lại trái phép. Thêm vào đó, các nền tảng OTT, nhà đầu tư và công ty bảo hiểm có thể ngần ngại hỗ trợ phim do AI tạo ra vì nguy cơ tranh chấp pháp lý.

Luật sư Harsh Desai tại Tòa án Tối cao Ấn Độ cảnh báo: “Các nền tảng phát trực tuyến có thể do dự trong việc mua bản quyền nội dung do AI tạo ra; ngành công nghiệp âm nhạc đã lên tiếng lo ngại về cách thức huấn luyện AI; và việc huy động vốn cho các dự án sử dụng nhiều AI có thể đình trệ do quyền sở hữu không rõ ràng.” Ông lấy ví dụ về vụ tranh cãi xung quanh đoạn kết thay thế do AI tạo ra cho bộ phim Hindi Raanjhanaa như một lời cảnh báo.

Ông Abhay Chattopadhyay, luật sư tại Economic Laws Practice, nhận định: “Khả năng một cơ quan nào đó công nhận AI là chủ sở hữu hoặc đồng sở hữu bản quyền là điều khó xảy ra.” Ông dẫn chứng vụ việc liên quan đến phần mềm AI có tên Raghav, ban đầu được ghi nhận là đồng tác giả bức tranh Suryast cùng với một tác giả con người. Tuy nhiên, Văn phòng Bản quyền sau đó đã rút lại công nhận này, và hiện tác phẩm mang trạng thái “bị bỏ rơi”.

Trên thế giới, quốc gia đều có cách tiếp cận khác nhau. Tại Mỹ, tác giả con người là yếu tố bắt buộc; các tác phẩm thuần túy do AI tạo ra không được cấp bản quyền, dù những đóng góp từ con người như biên tập hay sắp xếp có thể được công nhận. Liên minh châu Âu cũng yêu cầu sự sáng tạo phải bắt nguồn từ con người. Trong khi đó, Anh có cách tiếp cận cởi mở hơn, cho phép trao bản quyền cho người thiết lập và điều hành quá trình sáng tạo bằng máy tính.

Luật Bản quyền Ấn Độ cũng có điều khoản tương tự như Anh đối với tác phẩm do máy tính tạo ra, nhưng việc áp dụng với AI tự động vẫn chưa được kiểm nghiệm, theo ông Lalu John Philip, sáng lập Boolean Legal. Ông nhận định: “Cách tiếp cận của Anh có thể là một mô hình thực tiễn cho Ấn Độ, nơi con người có sự can thiệp sáng tạo đáng kể sẽ được công nhận là tác giả.”

Trong khi chờ luật pháp thay đổi, các chuyên gia khuyến nghị dựa vào hợp đồng. Các thỏa thuận rõ ràng có thể xác định quyền sở hữu, chia sẻ doanh thu và trách nhiệm, đồng thời điều khoản công khai việc sử dụng AI sẽ giúp ngăn ngừa tranh chấp. Ông Desai nhấn mạnh: “Sự bảo vệ bằng hợp đồng chặt chẽ, tài liệu hóa chi tiết vai trò của con người và AI, cùng với các chuẩn mực ngành về việc sử dụng AI là điều thiết yếu.”

Chính phủ Ấn Độ đã thành lập hội đồng chuyên gia để xem xét Luật Bản quyền, cho thấy sự thừa nhận đối với những thách thức mới này. Trong khi đó, hệ sinh thái công nghệ – sáng tạo của Ấn Độ vẫn đang phát triển nhanh chóng. Các startup như Zingroll tuyên bố rằng chỉ trong một tháng, số lượng trailer phim do AI tạo ra lan truyền trên mạng xã hội đã vượt xa số lượng trailer phát hành từ cả Hollywood lẫn Bollywood cộng lại.

×