Hãy tưởng tượng một ngày của bạn bắt đầu sau 11 giờ trưa sẽ như thế nào? Thay vì ra khỏi giường để vệ sinh cá nhân, bạn tiếp tục nằm cuộn trong chăn thêm vài tiếng nữa, lướt mạng xã hội, ứng dụng mua sắm hoặc xem Netflix.

Đến khoảng 3 giờ chiều, bạn mới có đủ năng lượng để nấu bữa đầu tiên trong ngày. Nhưng sau đó, vòng lặp giữa ăn – nằm – cầm điện thoại lại tiếp tục cho đến khi bạn ngủ lúc quá nửa đêm.

Đó là cuộc sống điển hình của “người chuột” – một trào lưu đang lan truyền mạnh trên mạng xã hội Trung Quốc. Đúng như tên gọi, đây là lối sống giống loài chuột: sống về đêm, thu mình và tồn tại ở rìa xã hội.

Xuất phát như một phản ứng âm thầm chống lại văn hóa “cày cuốc” và nhịp sống hiện đại hối hả, hiện tượng này đã nhận được sự đồng cảm với không ít người trẻ Trung Quốc – không chỉ ở trong nước mà còn ở nước ngoài, như tại Anh hay Singapore.

Trào lưu “người chuột” phần nào bóc trần áp lực nặng nề mà giới trẻ Trung Quốc đang phải gánh chịu từ yêu cầu học tập nghiêm ngặt đến thị trường lao động đầy cạnh tranh.

Phổ biến trong Gen Z và millennials

Pu Yiqin, 23 tuổi, một du học sinh Trung Quốc đang học thạc sĩ tại Đại học King’s College London tự nhận mình là một “người chuột”. Mỗi ngày, cô chia sẻ vlog về cuộc sống ẩn dật của mình trên ứng dụng Xiaohongshu.

Trong một video, Pu đi ngủ sau 1h30’ sáng và đùa rằng: “Hôm nay đi ngủ sớm nhé, chúc ngủ ngon”. Rèm phòng cô luôn đóng kín vì “ánh sáng quá chói, chuột thì cần môi trường tối mà”.

Không có số liệu chính thức cho thấy số lượng “người chuột” đang gia tăng, nhưng độ phổ biến của trào lưu này là điều dễ thấy. Một bài đăng hồi tháng 2 của cô gái đến từ tỉnh Chiết Giang chia sẻ thói quen sinh hoạt khép kín đã thu hút hơn 400.000 lượt thích.

Trên các nền tảng như Xiaohongshu hay Douyin, người trẻ cả trong và ngoài nước liên tục chia sẻ nội dung gắn liền với cuộc sống “người chuột”.

Trào lưu này phổ biến nhất trong nhóm Gen Z (sinh từ 1997–2012) và millennials (1996–1981).

Hiện tượng này có điểm tương đồng với khái niệm “hikikomori” ở Nhật Bản – chỉ những người rút khỏi guồng ganh đua trong xã hội, sống âm thầm trong thời gian dài.

Theo một báo cáo năm 2023, chỉ riêng trên diễn đàn Baidu Tieba, đã có khoảng 900.000 thành viên thuộc nhóm này.

PGS Kuang Xianwen nhận định, thế hệ trẻ Trung Quốc ngày nay không còn tin rằng nỗ lực luôn dẫn đến thành công như thế hệ 1980. “Họ lao vào xã hội, làm việc cực nhọc, nhưng cảm thấy không có hy vọng vì cạnh tranh quá khốc liệt. Họ nghĩ, vậy thì phấn đấu để làm gì?”, PGS Kuang Xianwen phân tích.

Như một cách giải tỏa

Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên Trung Quốc tháng 4 vừa qua là 15,8%, vẫn cao hơn mức 14,7% cùng kỳ năm ngoái dù đã giảm so với các tháng đầu năm.

Cùng thời điểm này, năm 2024 chứng kiến kỷ lục mới với hơn 12,22 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học. Con số này năm 2021 là 9 triệu.

Bộ trưởng Nhân lực và An sinh xã hội Trung Quốc, bà Vương Hiểu Bình cũng thừa nhận tình trạng mất cân đối giữa cung và cầu lao động đang gia tăng.

Trước bối cảnh đó, không ít người trẻ chọn “tang ping” – tức nằm im, từ chối chạy đua. Và “người chuột” được xem là một bước tiến hóa từ “tang ping”, khi người trẻ không chỉ không cạnh tranh mà còn rút hẳn khỏi các chuẩn mực xã hội.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng khái niệm “người chuột” cũng là một lối phản ứng hài hước trước hiện thực u ám.

Điều này không lạ với một thế hệ đã từng nuôi hạt xoài, đá cuội hay kem đánh răng như thú cưng. Đó là biểu hiện của sự cô đơn và áp lực đô thị ngày càng tăng.

Theo giảng viên Yuan Yuan, việc nhận mình là “người chuột” là một cách tương tác xã hội nhẹ nhàng, theo kiểu “zi hei” – tự chế giễu bản thân một cách hài hước và không gây áp lực cho người khác.

Pu – nữ du học sinh cũng đồng tình: “Có lẽ vì áp lực lớn, nên người trẻ mới chọn tự giễu, tự đùa để giảm căng thẳng”.

Nhưng cô cũng nhấn mạnh, đừng xem thường người chọn làm “người chuột”. “Họ giống như những kẻ bò trong bóng tối, nhưng vẫn cố gắng sống tốt mỗi ngày”, nữ sinh này nói.

×