Theo truyền thông, ngân sách của chính phủ Mỹ sẽ hết hạn vào ngày 30/9 (giờ địa phương). Nếu Quốc hội không thông qua một khoản phân bổ tạm thời trước khi năm tài chính mới bắt đầu vào ngày 1/10, một số cơ quan chính phủ có thể bị buộc phải đóng cửa do thiếu hụt ngân sách. Hàng triệu nhân viên công vụ sẽ phải nghỉ việc, các dịch vụ công thiết yếu bị đình trệ và một cơn bão chính trị dữ dội sẽ ập đến.

Cuộc đối đầu không khoan nhượng

Vừa qua, một cuộc họp cấp cao tại Nhà Trắng giữa các nhà lãnh đạo Quốc hội của cả hai đảng Cộng hòa và Dân Chủ của Mỹ đã kết thúc trong thất bại. Không có thỏa thuận nào được đưa ra, thay vào đó là những lời chỉ trích và đổ lỗi gay gắt. Tổng thống Mỹ Donald Trump đích thân cùng các nhà lãnh đạo lưỡng đảng thảo luận cách tránh cho nguồn ngân sách liên bang bị cạn kiệt nhưng cuối cùng hai bên không đạt được đồng thuận.

Ngay sau cuộc đàm phán bất thành, cả hai phe đã ngay lập tức "lên sóng" để chĩa mũi dùi vào đối phương. Thượng nghị sĩ JD Vance, một đồng minh thân cận của Tổng thống Donald Trump đã không ngần ngại tuyên bố: "Tôi nghĩ chúng ta đang tiến thẳng đến việc đóng cửa chính phủ". Ông đổ lỗi hoàn toàn cho phe Dân chủ, cho rằng họ đã từ chối làm "điều đúng đắn", cố tình đẩy tình hình vào bế tắc.

Đáp lại, các nhà lãnh đạo Dân chủ phản pháo kịch liệt. Lãnh đạo phe Dân chủ tại Hạ viện Hakeem Jeffries, lên tiếng: "Nếu chính phủ có phải đóng cửa, thì đó là vì phe Cộng hòa đã lựa chọn làm tê liệt chính phủ và gây tổn hại cho người dân Mỹ". Chuyện hai đảng lời qua tiếng lại này không phải là điều mới mẻ nhưng nó cho thấy sự chia rẽ sâu sắc và lập trường không thể hòa giải giữa hai bên ở thời điểm hiện tại.

Trọng tâm của cuộc tranh cãi: Ván bài Y tế và số phận của 24 triệu người

Vậy, điều gì đã khiến hai bên không thể ngồi lại với nhau? Mấu chốt của vấn đề nằm ở y tế. Phe Cộng hòa muốn gì? Họ đề xuất một giải pháp gọi là dự luật "sạch". Tức là chỉ đơn giản gia hạn ngân sách hiện tại thêm một thời gian ngắn để chính phủ tiếp tục hoạt động, còn mọi vấn đề gây tranh cãi khác sẽ được giải quyết sau.

Song, phe Dân chủ không đồng ý. Họ yêu cầu bất kỳ dự luật ngân sách nào cũng phải đi kèm một điều khoản cực kỳ quan trọng, gia hạn các khoản trợ cấp thuế cho chương trình bảo hiểm y tế Obamacare (Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền). Khoản trợ cấp này đang giúp khoảng 24 triệu người dân Mỹ có được bảo hiểm y tế với giá phải chăng. Nếu không được gia hạn, các khoản trợ cấp sẽ hết hạn vào cuối năm, đồng nghĩa với việc hàng triệu gia đình sẽ phải đối mặt với hóa đơn bảo hiểm tăng vọt.

Phe Dân chủ lập luận rằng đây là thời điểm "sống còn" để hành động vì các công ty bảo hiểm sắp chốt giá cho năm tới. Chấp nhận một dự luật "sạch" của phe Cộng hòa đối với họ chẳng khác nào phản bội lại cử tri và làm suy yếu hệ thống y tế mà họ đã nỗ lực bảo vệ.

Khi chính phủ "hết tiền": Kịch bản sa thải và nỗi lo kinh tế

"Chính phủ đóng cửa" không phải là một khái niệm trừu tượng. Nó có những tác động vô cùng thực tế. Lần này, Nhà Trắng thậm chí đã yêu cầu các cơ quan liên bang chuẩn bị cho kịch bản sa thải nhân viên, một bước đi cứng rắn hơn nhiều so với việc "cho nghỉ phép không lương tạm thời" như trước đây.

Nếu hàng trăm ngàn, thậm chí hàng triệu nhân viên chính phủ đột ngột mất việc dù chỉ là tạm thời, nó cũng sẽ tạo ra một cú sốc lớn cho thị trường lao động và có thể kéo nền kinh tế đi xuống. Công viên quốc gia đóng cửa, thủ tục cấp hộ chiếu bị trì hoãn, các khoản trợ cấp xã hội bị gián đoạn, đó chỉ là một vài trong số vô vàn hệ lụy có thể xảy ra. Kênh truyền thông tài chính Mỹ CNBC chỉ ra rằng, trong quá khứ việc chính phủ đóng cửa tuy gây ra bão chính trị nhưng ảnh hưởng đến kinh tế và thị trường có giới hạn. Tuy nhiên, nếu lần này có sa thải quy mô lớn, nó có thể gây ra những tác động sâu rộng hơn cho thị trường việc làm.

Theo các chuyên gia kinh tế nhận định, bế tắc ngân sách đã thành chuyện thường ở Mỹ. Trong vòng 15 năm qua, Washington đã nhiều lần rơi vào tình huống này, 14 lần chính phủ đóng cửa một phần và hầu hết chỉ kéo dài vài ngày. Lần dài nhất là trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump, khi đó những tranh cãi về vấn đề nhập cư đã khiến chính phủ đóng cửa tới 35 ngày.

Trọng tâm tranh cãi lần này tập trung vào khoản chi tiêu trị giá 1,7 nghìn tỷ đô la, chiếm khoảng 1/4 tổng ngân sách. Phần còn lại được chi cho y tế, hệ thống hưu trí và lãi suất khổng lồ của nợ công.

Tổng thống Trump đã nhiều lần từ chối sử dụng các khoản phân bổ đã được Quốc hội phê duyệt, thậm chí còn đe dọa nếu chính phủ đóng cửa, ông sẽ mở rộng việc thanh lọc hệ thống công chức liên bang. Cách làm này khiến dư luận càng thêm lo ngại rằng việc đóng cửa không chỉ mang đến cuộc đấu đá chính trị mà còn có thể định hình lại toàn bộ mô hình hoạt động của chính phủ.

×