Liệu chúng ta sẽ chọn trừng phạt thật nặng để răn đe, hay chọn cách hàn gắn để ngăn vết rạn trở thành hố sâu?

Bạo lực học đường - Khi cú sốc lan khắp xã hội

Mấy ngày qua, cả xã hội bùng nổ trước đoạn clip ghi lại cảnh một học sinh túm tóc cô giáo ngay tại lớp học. Chỉ vài giây hình ảnh nhưng đủ để gây phẫn nộ, khiến hàng chục nghìn bình luận đòi xử lý thật nghiêm để giữ kỷ cương.

Cảm xúc ấy hoàn toàn dễ hiểu: với nhiều người, hình ảnh người thầy vốn là biểu tượng tôn nghiêm, việc bị học sinh tấn công là điều khó chấp nhận. Nhưng sự việc không chỉ dừng ở một cú sốc tâm lý, nó là dấu hiệu cảnh báo về sự rạn nứt trong mối quan hệ thầy - trò và những áp lực đang đè nặng lên hệ thống giáo dục.

Xã hội hôm nay chứng kiến những đứa trẻ lớn lên trong môi trường đầy mâu thuẫn: vừa được tiếp cận thông tin nhanh chóng qua mạng xã hội, vừa chịu áp lực điểm số và kỳ vọng của người lớn.

Khi những cảm xúc giận dữ không được lắng nghe và dẫn dắt, chúng dễ bộc phát thành hành vi bạo lực. Đây không phải là hiện tượng cá biệt. Số liệu khảo sát của Bộ Giáo dục và UNICEF nhiều năm qua cho thấy bạo lực học đường đang gia tăng cả về tần suất và mức độ, trong đó có cả bạo lực với giáo viên.

Chính vì vậy, câu chuyện không thể khép lại bằng một biên bản kỷ luật, mà phải mở ra cuộc đối thoại về cách xây dựng một môi trường giáo dục an toàn và lành mạnh.

Trong gia đình, cha mẹ chính là những người thầy đầu tiên. Trẻ học cách điều tiết cảm xúc bằng việc quan sát người lớn. Nếu trẻ thường xuyên chứng kiến cảnh quát mắng, thậm chí bạo lực, thì phản xạ tự nhiên là tái hiện điều đó ở môi trường bên ngoài.

Ngược lại, nếu được dạy cách xin lỗi, cách chờ đợi, cách lắng nghe, trẻ sẽ mang những kỹ năng ấy ra đời. Vụ việc lần này là lời nhắc nhở các bậc cha mẹ: Đừng chỉ quan tâm đến điểm số, mà hãy trò chuyện với con mỗi ngày, lắng nghe những bức xúc dù nhỏ. Khi đứa trẻ biết mình được yêu thương vô điều kiện, chúng sẽ bớt dùng bạo lực như cách thu hút sự chú ý.

Nhà trường, với vai trò là nơi định hình nhân cách, cần duy trì kỷ luật nhưng không nên chỉ dừng ở trừng phạt. Đình chỉ hay đuổi học có thể khiến học sinh cảm thấy bị loại bỏ, đẩy em ra xa cơ hội giáo dục. Một số trường quốc tế áp dụng mô hình “hòa giải phục hồi”, trong đó giáo viên, học sinh và phụ huynh cùng ngồi lại để lắng nghe và tìm cách khôi phục mối quan hệ.

Khi học sinh được trao cơ hội giải thích, nhận lỗi và sửa sai, em học được trách nhiệm và tôn trọng, thay vì chỉ sợ hãi. Đây có thể là hướng đi cần được thử nghiệm nhiều hơn trong các trường học Việt Nam.

Hàn gắn bằng thấu hiểu và trí tuệ

Sự việc bạo lực học đường đang gây nên sự quan tâm của xã hội này không nên chỉ ở hành vi bề ngoài mà ở gốc rễ tâm lý: cơn giận giống như ngọn lửa, thiêu rụi cả lý trí nếu ta không kịp thời nhận diện. Đức Phật từng dạy: “Không lấy oán báo oán, oán thù sẽ chấm dứt”.

Điều này có thể được hiểu rằng thay vì chỉ đáp trả bằng hình phạt, chúng ta cần tạo cơ hội để cả thầy và trò cùng được chữa lành. Nhẫn nại với học trò không phải là im lặng chịu đựng, mà là khả năng giữ tâm vững vàng trước xúc cảm. Một người thầy, nếu được hỗ trợ tâm lý, có thể biến sự việc đau lòng thành bài học nhân văn: chia sẻ với lớp về tôn trọng, về giới hạn, về sự hối lỗi và tha thứ.

Giải pháp không nằm ở một bên. Gia đình cần bớt áp đặt, tăng đối thoại và dạy con kỹ năng cảm xúc. Nhà trường cần xây dựng quy trình xử lý khủng hoảng một cách nhân văn, kết hợp kỷ luật với tư vấn tâm lý.

Truyền thông cần đưa tin có trách nhiệm, không chỉ giật tít gây sốc mà còn định hướng dư luận về giáo dục tích cực. Và xã hội có thể giúp trẻ học cách quản lý cảm xúc qua những chương trình kỹ năng sống, thậm chí đưa thiền chánh niệm vào trường học như một số nước đã làm, giúp học sinh bình tĩnh và tập trung hơn.

Điều quan trọng là không để cơn giận hôm nay dập tắt tình thầy trò. Hành vi túm tóc cô giáo cần được xử lý nghiêm minh để bảo vệ sự an toàn trong lớp học, nhưng kỷ luật không phải là điểm kết thúc.

Vụ bạo lực học đường vừa qua phải là điểm khởi đầu cho một cuộc đối thoại sâu sắc hơn, để quan hệ thầy - trò không chỉ được giữ nguyên mà còn được hàn gắn. Khi gia đình, nhà trường, xã hội và các giá trị tinh thần cùng phối hợp, chúng ta có thể biến cú sốc này thành cơ hội đổi mới giáo dục: Một nền giáo dục nhân văn hơn, nơi học sinh học cách làm người, thầy cô được bảo vệ và thấu hiểu, và mọi xung đột trở thành bài học trưởng thành.

Còn bạn, khi chứng kiến một sự việc tương tự, thay vì chỉ phẫn nộ trên mạng xã hội, bạn có thể bắt đầu bằng một cuộc trò chuyện với con em mình về cách kiểm soát cảm xúc và tôn trọng người khác không?

×