Zach Taylor, một chàng trai trẻ vừa tốt nghiệp ngành Khoa học máy tính tại Đại học Bang Oregon, Mỹ, có lẽ đang trải qua những ngày tháng tăm tối nhất cuộc đời mình. Anh đã làm tất cả những gì một sinh viên mới ra trường cần làm khi nộp hồ sơ xin việc. Không phải vài chục, hay vài trăm, mà là gần 6.000 bộ hồ sơ xin việc của Zach đã được gửi đi. Thế nhưng đổi lại sự nỗ lực này chỉ là 13 cuộc phỏng vấn vô vọng. Bi kịch lên đến đỉnh điểm khi chàng trai trẻ thử vận may ở một cửa hàng McDonald's và nhận về cái lắc đầu phũ phàng với lý do: "Thiếu kinh nghiệm".

"Đây là một trong những điều nản lòng nhất tôi từng trải qua", Taylor cay đắng chia sẻ. Câu chuyện của anh không phải là một trường hợp cá biệt, nó là tiếng chuông báo tử cho một giấc mơ, một lời cảnh tỉnh cho cả một thế hệ, đặc biệt là dân IT.

Khi tấm bằng IT không bằng kinh nghiệm rán khoai tây

Cách đây không lâu, một tấm bằng ngành Khoa học máy tính được ví như tấm vé vàng, đảm bảo một tương lai xán lạn với mức lương khởi điểm sáu con số và những phúc lợi như mơ tại các thiên đường công nghệ. Nhưng giờ đây, miền đất hứa ấy đang trải qua một "kỷ băng hà" khắc nghiệt.

Tờ Moneywise đưa tin, trường hợp của Taylor không phải là cá biệt. Cơn sóng thần sa thải bắt đầu từ năm 2024 và vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Theo thống kê của trang web theo dõi sa thải Layoffs.fyi, trong năm 2024, có tổng cộng 551 công ty công nghệ đã sa thải hơn 150.000 nhân viên. Từ đầu năm 2025 đến nay, đã có 199 công ty công nghệ sa thải hơn 88.000 người. Ngoài các doanh nghiệp lớn như Amazon, Google, Meta, Microsoft cắt giảm nhân sự, các công ty công nghệ quy mô nhỏ hơn và các doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào công nghệ cũng đang sa thải dần nhân viên.

Tàn khốc thay, một trong những nguyên nhân chính lại đến từ chính "đứa con" mà họ tạo ra. Trí tuệ nhân tạo (AI) giờ đây đang quay lại cướp đi công việc của chính những kỹ sư đã khai sinh ra nó.

Cơn bão sa thải: "Miền đất hứa" nay chỉ còn là dĩ vãng

Nỗi thất vọng của Zach Taylor được lặp lại ở khắp nơi, ở vô số người trẻ. Tờ New York Times đã phỏng vấn hơn 150 sinh viên mới tốt nghiệp và phát hiện ra một thực tế phũ phàng, những công việc lương cao đã trở thành dĩ vãng. Nhiều sinh viên tốt nghiệp chuyên ngành lập trình đã không còn tìm được những công việc có mức lương 165.000 USD/năm

Manasi Mishra, tốt nghiệp từ Đại học Purdue danh tiếng, đã phải dùng đến TikTok để trút nỗi lòng. Sau hàng trăm bộ hồ sơ, cuộc phỏng vấn duy nhất cô nhận được là từ một cửa hàng đồ ăn nhanh Chipotle. Tấm bằng đại học danh giá giờ đây dường như chỉ có giá trị ngang với việc ứng tuyển vào một vị trí làm bánh.

Tương lai nào cho cử nhân công nghệ?

Vậy đâu là lối thoát? Các chuyên gia cho rằng vấn đề không nằm ở việc ngành công nghệ hết thời. Cục Thống kê Lao động Mỹ dự đoán các công việc liên quan đến máy tính vẫn sẽ bùng nổ cho đến tận năm 2033 nhưng cuộc chơi đã thay đổi.

Thị trường không còn cần những lập trình viên thông thường. Họ cần những chuyên gia với các kỹ năng chuyên sâu và thời thượng hơn như an ninh mạng, điện toán đám mây và đặc biệt là AI. Trớ trêu là nhiều trường đại học chỉ vừa mới bắt đầu đưa các công cụ lập trình AI vào giảng dạy, khiến sinh viên tốt nghiệp bị lỗi thời ngay khi vừa ra trường.

Theo dữ liệu của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York, tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên tốt nghiệp đại học trong quý II năm 2025 là khoảng 5,3%, nhưng sinh viên tốt nghiệp khoa học máy tính còn phải đối mặt với một vấn đề lớn khác, đó là thời điểm không thuận lợi, nhiều trường chỉ mới bắt đầu đào tạo sinh viên sử dụng các công cụ lập trình AI.

Lời khuyên được đưa ra không phải là quay lại trường học thêm 4 năm nữa. Giải pháp nằm ở những "chứng chỉ vi mô" (micro-credentials) – các khóa học ngắn hạn, chuyên sâu, tập trung thẳng vào một kỹ năng cụ thể mà thị trường đang khát.

Thế giới đang chuyển mình sang một mô hình tuyển dụng mới, đó là "ưu tiên kỹ năng". Tấm bằng đại học vẫn có giá trị, nhưng nó không còn là tấm vé bảo chứng. Nhà tuyển dụng giờ đây quan tâm hơn đến việc "bạn làm được gì" thay vì "bạn học ở đâu".

Theo một báo cáo của Indeed Hiring Lab, đối với thế hệ cử nhân công nghệ hiện tại và tương lai, thông điệp đã quá rõ ràng: Hãy ngừng ảo tưởng. Các doanh nghiệp không còn nợ bạn một công việc lương cao chỉ vì bạn có một tấm bằng tốt. Hãy liên tục học hỏi, trau dồi những kỹ năng mới. Bởi trong kỷ nguyên số đầy biến động này, có kỹ năng thuần thục, bạn mới có tư cách yêu cầu một công việc tốt và mức lương tương xứng với năng lực.

×