Quyết định này mở ra một cuộc chiến pháp lý mới, gây bất ổn cho doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ, đồng thời làm dấy lên tranh cãi về phạm vi quyền lực của Tổng thống.

Vào ngày 28/5 (giờ địa phương), Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ (US Court of International Trade) đã ra phán quyết mang tính bước ngoặt, tuyên bố rằng các biện pháp thuế quan "toàn diện" được Tổng thống Trump thực thi với lý do "quyền lực kinh tế khẩn cấp" là không hợp lệ và vượt quá thẩm quyền được luật pháp cho phép. Phán quyết yêu cầu chính phủ phải hủy bỏ tất cả các biện pháp thuế quan liên quan trong vòng 10 ngày. Ngay lập tức, chính quyền Trump đã tuyên bố kháng cáo, đưa vụ việc vào vòng tranh tụng pháp lý phức tạp có thể lên đến Tòa án Tối cao.

Những loại thuế nào bị ảnh hưởng?

Theo phán quyết của tòa án, các loại thuế quan bị coi là "vượt quyền" bao gồm:

Thuế quan đối ứng: Được Tổng thống Trump tuyên bố vào ngày 2/4, bao gồm cả thuế cơ bản 10% áp dụng "toàn diện" cho hầu hết các mặt hàng nhập khẩu từ nhiều quốc gia.

Thuế 30% đối với Trung Quốc: Được áp đặt vào đầu năm nay với lý do chống buôn lậu fentanyl.

Thuế 25% đối với Mexico và Canada: Áp dụng cho một số mặt hàng nhất định từ hai quốc gia láng giềng.

Nếu phán quyết này được giữ nguyên qua các cấp phúc thẩm, phần lớn các loại thuế quan mang dấu ấn chính sách "Nước Mỹ trên hết" của Tổng thống Trump sẽ bị đình trệ cho đến khi Mỹ đạt được thỏa thuận thương mại chính thức với các đối tác.

Tuy nhiên, không phải tất cả các loại thuế đều bị ảnh hưởng. Phán quyết này không tác động đến các loại thuế 25% đã được áp dụng đối với ô tô, phụ tùng ô tô, thép và nhôm. Lý do là các loại thuế này được viện dẫn theo Điều 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại Mỹ, một cơ sở pháp lý khác biệt so với đạo luật mà Tổng thống Trump viện dẫn cho các loại thuế bị chặn.

Cơ sở pháp lý nào khiến tòa án đưa ra phán quyết này?

Vấn đề cốt lõi nằm ở cách Tổng thống Trump viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (International Emergency Economic Powers Act - IEEPA) để áp đặt thuế quan mà không có sự phê chuẩn rõ ràng từ Quốc hội. Đạo luật IEEPA trao quyền cho Tổng thống để đối phó với "mối đe dọa hiếm gặp và bất thường" đối với an ninh quốc gia, nhưng không liệt kê "áp đặt thuế quan" là một trong những biện pháp được cho phép.

Tòa án trong phán quyết của mình đã đồng ý với lập luận rằng ngay cả khi Tổng thống tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, điều đó không tự động trao cho ông quyền áp đặt các loại thuế quan "toàn cầu, trả đũa, hoặc liên quan đến buôn lậu" như đã làm. Tòa khẳng định rằng các lệnh thuế quan này "vượt quá bất kỳ quyền hạn nào" mà IEEPA trao cho Tổng thống về việc quản lý nhập khẩu bằng thuế quan.

Ai đã khởi kiện để chặn lại chính sách thuế quan?

Vụ kiện dẫn đến phán quyết này được khởi xướng vào tháng 4 bởi Trung tâm Công lý Tự do (Liberty Justice Center), một tổ chức phi đảng phái, thay mặt cho 5 doanh nghiệp vừa và nhỏ của Mỹ bị ảnh hưởng bởi thuế quan. Cùng lúc, 12 bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo cũng đã đệ đơn kiện tương tự tại cùng tòa án, cáo buộc chính phủ "tăng thuế bất hợp pháp" đối với người dân thông qua thuế quan. Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ dù tương đối kín tiếng nhưng lại là cơ quan chuyên trách giải quyết các tranh chấp về luật hải quan và thương mại quốc tế.

Giáo sư luật Ilya Somin của Đại học George Mason, đồng thời là luật sư của nguyên đơn, nhấn mạnh rằng việc áp đặt cuộc chiến thương mại quy mô lớn dựa trên một đạo luật không đề cập đến thuế quan là một hành vi "vi hiến, lạm quyền lập pháp".

Bước tiếp theo sẽ là gì?

Phản ứng ngay lập tức từ chính quyền Tổng thống Donald Trump là kháng cáo. Các luật sư của Bộ Tư pháp Mỹ lập luận rằng vấn đề thuế quan là một vấn đề chính trị, thuộc thẩm quyền của nhánh hành pháp chứ không phải tòa án.

Cuộc chiến pháp lý này dự kiến sẽ tiếp tục nóng lên khi vụ án được đưa lên các cấp tòa án cao hơn. Kết quả cuối cùng có thể có tác động sâu sắc không chỉ đến chính sách thương mại của chính quyền Tổng thống Trump mà còn đến sự phân chia quyền lực giữa các nhánh lập pháp và hành pháp của Mỹ trong việc quản lý kinh tế đối ngoại. Trong lúc chờ đợi phán quyết cuối cùng, doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ sẽ tiếp tục đối mặt với sự không chắc chắn về chi phí nhập khẩu.

×