Thời hoàng kim đã qua

Từ đầu năm đến nay, cổ phiếu của Tesla đã giảm mạnh hơn 30%, trở thành công ty có hiệu suất kém nhất trong nhóm "Thất đại gia công nghệ" của Phố Wall.

Giới quan sát thường quy nguyên nhân cốt lõi của sự sụt giảm mạnh mẽ của Tesla cho việc Elon Musk tham gia chính trị. Thậm chí, có người còn yêu cầu Musk hoặc từ chức khỏi vị trí trong chính quyền Trump, hoặc rời khỏi Tesla.

Kể từ khi đảm nhận vai trò người đứng đầu bộ phận hiệu quả của chính quyền Trump, danh tiếng của Musk ngày càng trở nên tồi tệ, Tesla càng trở thành tâm điểm chỉ trích. Các cuộc biểu tình chống lại Tesla và Musk ngày càng gia tăng ở nhiều nơi, khiến doanh số toàn cầu của hãng lao dốc không phanh.

Theo dữ liệu từ Dataforce được trích dẫn bởi trang tin ô tô AutoCar, trong hai tháng đầu năm nay, Tesla chỉ bán được 25.852 xe điện ở châu Âu, giảm mạnh 45% so với năm trước.

Ngay cả tại thị trường sân nhà Mỹ, Tesla cũng đang cho thấy sự tăng trưởng âm liên tục. Dữ liệu sơ bộ từ công ty nghiên cứu MarkLines cho thấy, doanh số xe mới của Tesla tại Mỹ trong tháng 2 đã giảm 5% so với cùng kỳ năm ngoái, đánh dấu tháng giảm thứ 4 liên tiếp.

Tuy nhiên, việc Musk công khai dấn thân vào chính trị không đủ để bao quát toàn bộ nguyên nhân khiến giá cổ phiếu Tesla lao dốc. Nói cách khác, ngay cả khi không có những sự kiện liên quan đến Musk, sự suy giảm hiệu suất của Tesla đã là xu thế tất yếu, thậm chí không thể đảo ngược.

Mặc dù trong những năm gần đây, Musk luôn nỗ lực xây dựng Tesla thành một công ty trí tuệ nhân tạo, liên tục vẽ ra những viễn cảnh tươi đẹp về robotaxi, AI và robot hình người cho các nhà đầu tư, nhưng hiện tại, yếu tố then chốt ảnh hưởng đến niềm tin của cổ đông vẫn là hiệu suất kinh doanh ô tô. Thực tế, trước khi Musk tham gia chính trị, doanh số của Tesla đã không còn huy hoàng như xưa.

Dữ liệu chính thức của Tesla cho thấy, tổng số xe giao trong năm 2024 của hãng đạt khoảng 1,79 triệu chiếc, giảm nhẹ 1% so với năm trước. Đây cũng là lần đầu tiên Tesla ghi nhận sự sụt giảm doanh số giao hàng hàng năm kể từ năm 2015. Cùng kỳ, số xe điện giao từ siêu nhà máy Thượng Hải giảm 3% xuống còn 916.700 chiếc, cũng là lần đầu tiên nhà máy này chứng kiến sự sụt giảm doanh số giao hàng kể từ khi đi vào hoạt động. Mặc dù cả hai số liệu đều không giảm nhiều, nhưng đối với Tesla, chúng đã phát đi một tín hiệu tiêu cực.

Tại thị trường Trung Quốc, năm 2024, Tesla đạt doanh số 657.000 xe, tăng 8,8% so với năm trước. Tuy nhiên, theo báo cáo tài chính năm 2024 của Tesla, doanh thu của hãng tại thị trường Trung Quốc năm 2024 là 20,94 tỷ USD, giảm 3,7% so với năm trước. Điều này cho thấy, sự tăng trưởng doanh số của Tesla tại thị trường Trung Quốc có được là nhờ chính sách giảm giá.

Nghiêm trọng hơn, ngay cả khi Tesla đạt được tăng trưởng doanh số nhờ chiến lược "lấy lượng bù giá" tại thị trường Trung Quốc, mức tăng trưởng của hãng vẫn thấp hơn đáng kể so với mức trung bình của ngành. Dữ liệu do Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc công bố cho thấy, năm 2024, doanh số xe năng lượng mới của Trung Quốc đạt 12,866 triệu chiếc, tăng 35,5% so với năm trước. Trong đó, doanh số xe thuần điện tăng 22,6%, con số 8,8% của Tesla rõ ràng quá nhỏ bé khi so sánh.

Tương ứng, thị phần của Tesla tại thị trường xe du lịch Trung Quốc cũng tiếp tục bị thu hẹp. Năm 2024, thị phần của Tesla giảm từ 8,3% năm 2023 xuống còn 6,1% năm 2024. Cùng kỳ, thị phần của BYD lại tăng từ 11,5% lên 15,4%.

Khả năng sinh lời của ô tô Tesla cũng liên tục suy giảm. Tỷ suất lợi nhuận gộp của hãng đã giảm trong ba năm liên tiếp, từ 29,3% năm 2021 xuống còn 18,4% năm 2024.

So sánh với BYD, một hãng xe năng lượng mới có quy mô doanh thu tương đương Tesla, năm 2024, doanh thu mảng kinh doanh ô tô của BYD đạt 617,38 tỷ nhân dân tệ, tăng 27,7% so với năm trước. Ngay cả khi doanh thu trên mỗi xe của BYD cũng giảm so với năm 2023, tỷ suất lợi nhuận gộp mảng kinh doanh ô tô của hãng vẫn duy trì ở mức lành mạnh trên 20%.

Dù so sánh theo chiều ngang hay chiều dọc, lợi thế dẫn đầu của Tesla trên thị trường xe năng lượng mới toàn cầu đều đang suy giảm đáng kể.

Phòng thủ và tấn công

Nguyên nhân quan trọng nhất khiến doanh số ô tô Tesla tăng trưởng chậm lại là do hãng đã quá lâu không mang đến những bất ngờ mới.

Hiện tại, Tesla chỉ có 5 mẫu xe đang được bán ra thị trường, theo thứ tự ra mắt lần lượt là Model S, Model X, Model 3, Model Y và Cybertruck. Trong đó, trụ cột thực sự chỉ có Model 3 và Model Y, doanh số của hai mẫu xe này thường xuyên chiếm hơn 90% tổng doanh số xe mới của Tesla.

Model 3 là sản phẩm đầu tiên của Tesla tiếp cận thị trường đại chúng. Thời điểm mẫu xe này ra mắt năm 2016, ngành công nghiệp xe năng lượng mới vẫn đang ở giai đoạn sơ khai. Các hãng xe điện mới nổi của Trung Quốc vẫn đang nỗ lực tìm kiếm nguồn vốn, sản phẩm sản xuất hàng loạt đầu tiên còn chưa ra mắt.

Với định vị xe sedan thể thao rõ ràng, hệ thống hỗ trợ lái xe thông minh AutoPilot dẫn đầu thị trường và mức giá khởi điểm thân thiện 35.000 USD, Model 3 đã nhanh chóng càn quét thị trường xe hạng trung. Chỉ trong vòng một tuần sau khi ra mắt, số lượng đơn đặt hàng đã đạt 325.000 chiếc, trở thành mẫu xe thuần điện bán chạy nhất toàn cầu.

Cũng chính trong năm 2020, thời điểm Model 3 bắt đầu được sản xuất và giao hàng tại Trung Quốc, Model Y được đưa vào sản xuất, giá trị thị trường của Tesla đã vượt qua Toyota, lần đầu tiên vươn lên vị trí số một trong số các hãng xe toàn cầu.

Tính đến nay, Model 3 đã ra mắt được 9 năm, Model Y cũng đã phục vụ được 6 năm.

Trong giai đoạn này, vào tháng 9/2023, Model 3 đã trải qua một đợt nâng cấp lớn. Sau khi nâng cấp, diện mạo của Model 3 phiên bản mới không thay đổi nhiều, nhưng thuộc tính thể thao mang tính biểu tượng lại bị suy giảm. Nội thất xe được bổ sung thêm chức năng thông gió ghế trước, loa, màn hình giải trí hàng ghế sau, v.v. Những thay đổi này hầu như đều hướng đến sự sang trọng và thoải mái. Ngay cả khẩu hiệu quảng cáo của hãng cũng nhấn mạnh "ngôi nhà di động", vốn là slogan quen thuộc của Li Auto (Lixiang).

Rõ ràng, mục tiêu của Tesla là thị trường xe gia đình vốn là thế mạnh của các hãng xe Trung Quốc. Hãng thậm chí không ngần ngại thỏa hiệp về hiệu suất. Tuy nhiên, sự đổi mới này cũng khiến Tesla đánh mất "linh hồn" của chính mình, trải nghiệm lái xe trở nên không khác biệt so với các mẫu xe điện của thương hiệu khác.

Mặt khác, đối thủ cạnh tranh của Model 3 ngày càng nhiều. XPeng (Xiaopeng), BYD, NIO, Zeekr, v.v., đều nhắm mục tiêu vào thị trường của Model 3. Năm ngoái, Model 3 còn phải đối mặt với một đối thủ mạnh mẽ hơn tại thị trường Trung Quốc - Xiaomi SU7. Từ tháng 12/2024 đến tháng 2 năm nay, doanh số của Xiaomi SU7 đã vượt qua Model 3 trong ba tháng liên tiếp.

Model 3 không còn giữ được vị thế huy hoàng, Model Y cũng đang phải đối mặt với tình cảnh bị các đối thủ Trung Quốc từng bước ép sát. Mẫu XPeng G6 phiên bản 2025 đã nhận được hơn 5.000 đơn đặt hàng lớn chỉ trong 7 phút sau khi ra mắt. Mẫu Zhijie R7 đã nhận được hơn 80.000 đơn đặt hàng lớn tích lũy trong hơn 5 tháng ra mắt. Tiếp theo, XPeng G7, Xiaomi YU7 và Li Auto i7, cùng nhiều mẫu xe cạnh tranh khác của Model Y cũng sẽ được tung ra thị trường trong năm nay.

Dưới sự bao vây tứ phía, Tesla đã phải hứng chịu cú sốc lớn tại thị trường Trung Quốc.

Dữ liệu từ Hiệp hội Xe du lịch cho thấy, trong tháng 2 năm nay, số lượng xe Tesla bán buôn chỉ đạt 30.688 chiếc, giảm 49% so với cùng kỳ năm ngoái và giảm 51% so với tháng trước, đều giảm "một nửa", lập kỷ lục tồi tệ nhất kể từ tháng 7 năm 2022.

Đúng là việc Model Y phiên bản mới chỉ bắt đầu được giao hàng tại Trung Quốc vào ngày 26/2, doanh số cần vài tháng nữa mới thể hiện rõ ràng. Tuy nhiên, việc doanh số Model Y lao dốc ngay khi phiên bản mới ra mắt cũng cho thấy hãng hiện đang phụ thuộc quá nhiều vào Model Y.

Để giành lại thị phần đã mất ở Trung Quốc, Tesla có ý định chủ động tấn công. Theo nhiều nguồn tin truyền thông, Tesla có kế hoạch sản xuất một mẫu "Model Y giá rẻ" tại siêu nhà máy Thượng Hải. Mẫu xe này có tên mã nội bộ là "E41", được phát triển theo tư duy nội bộ của Tesla, tức là trên tiền đề các chức năng chính không thay đổi, sản phẩm được phát triển nhanh chóng bằng cách đơn giản hóa cấu hình.

"E41" có kích thước nhỏ hơn Model Y phiên bản mới, chi phí thấp hơn 20%, dự kiến ​​sẽ được đưa vào sản xuất năm 2026. Các nguồn tin cho biết, "E41" chủ yếu nhắm đến thị trường Trung Quốc. Tham khảo mức giá khởi điểm 263.500 nhân dân tệ của Model Y phiên bản mới, giá của "E41" có thể ở mức khoảng 200.000 nhân dân tệ. Sau đó, mẫu xe này cũng sẽ được sản xuất tại châu Âu và Bắc Mỹ, nhưng thời gian cụ thể vẫn chưa rõ ràng.

Ngay từ tháng 8 năm ngoái, Tesla đã tung ra một phiên bản Model 3 giá bình dân tương tự cho thị trường Mexico, ghế bọc vải thay thế ghế bọc da, đèn viền đa sắc thành đèn viền đơn sắc, số lượng loa giảm từ 17 xuống 9, chức năng sưởi và thông gió ghế bị loại bỏ... Để tham khảo, "E41" có lẽ cũng sẽ bị cắt giảm cấu hình nội thất.

Cần biết rằng, nội thất ô tô Tesla vốn đã bị chê là "thô sơ". Trong bối cảnh các nhà sản xuất Trung Quốc đang cạnh tranh nhau về cấu hình tủ lạnh, TV màu, ghế sofa lớn, màn hình lớn, việc Tesla cắt giảm cấu hình để giảm giá có lẽ là một hành động vô cùng mạo hiểm.

FSD cũng chỉ đến thế thôi

Ngoài mẫu xe mới, Tesla còn đặt nhiều kỳ vọng vào FSD (Full Self-Driving) - chức năng hỗ trợ lái xe thông minh.

Trong kế hoạch của Musk, FSD không chỉ có thể mang lại sự tăng trưởng về doanh số xe mới cho Tesla, mà bản thân nó còn có thể được thương mại hóa trên quy mô lớn, tức là ngoài việc nâng cao khả năng cạnh tranh bằng FSD, thúc đẩy doanh số bán xe nguyên chiếc của Tesla, bản thân FSD cũng có thể tạo ra doanh thu lớn.

FSD cung cấp hai hình thức thanh toán cho thị trường Mỹ, một là mua đứt, hai là đăng ký thuê bao. Sau khi giảm giá vào năm ngoái, giá tùy chọn FSD hiện tại ở thị trường Mỹ là 8.000 USD, giá đăng ký thuê bao là 99 USD/tháng. Các mẫu xe Tesla được sản xuất sau năm 2021 và trang bị phần cứng HW3.0 đều có thể mua dịch vụ FSD.

Tuy nhiên, theo báo cáo tài chính của Tesla, năm 2021, doanh thu FSD của Tesla là 370 triệu USD, chiếm 0,8% doanh thu bán xe nguyên chiếc. Năm 2024, doanh thu FSD mang lại là 596 triệu USD, vẫn chỉ chiếm 0,8% doanh thu bán xe nguyên chiếc.

Đối mặt với tỷ lệ đăng ký thuê bao FSD thấp, một nhà đầu tư Tesla đã đặt câu hỏi, đối với một hệ thống cần can thiệp bất cứ lúc nào, ngay cả khi giảm xuống mức giá 8.000 USD vẫn còn quá cao và giá trị của FSD không rõ ràng đối với hầu hết mọi người.

Tại thị trường Trung Quốc, FSD cũng phải đối mặt với tình cảnh tương tự. Ngày 25/2/2024, Tesla vượt qua rào cản an ninh dữ liệu, tuyên bố ra mắt chức năng hỗ trợ lái xe tự động Autopilot trên đường đô thị, đánh dấu chức năng FSD chính thức gia nhập thị trường Trung Quốc.

Sau khi FSD gia nhập Trung Quốc, một làn sóng trải nghiệm đã nổi lên trong nước. Sau khi trải nghiệm, chủ xe và blogger thường đánh giá FSD thể hiện quyết đoán, trải nghiệm lái xe tổng thể rất mượt mà. Tuy nhiên, trong một số tình huống, người ta cũng có thể cảm nhận được thói quen lái xe ở Bắc Mỹ, chẳng hạn như không giảm tốc độ khi qua đèn xanh, lấn làn xe buýt, đè vạch liền, v.v., thường xuyên xảy ra vi phạm luật giao thông.

Do đó, một số người cũng tổng kết rằng, FSD hiện tại ở Trung Quốc giống như một tài xế già được mời từ California.

Những vấn đề "không hợp thủy thổ" mà FSD thể hiện chủ yếu bắt nguồn từ việc Tesla thiếu dữ liệu bản địa. Tesla đã triển khai một siêu cụm đào tạo AI có tên "Cortex" tại siêu nhà máy Austin của mình, tập hợp 100.000 chip Nvidia H100 và H200, chuyên dùng để đào tạo FSD và robot hình người Optimus.

Nhưng hiện tại, sức mạnh tính toán mạnh mẽ của "Cortex" lại bị hạn chế do thiếu dữ liệu xe thực tế bản địa Trung Quốc, chỉ có thể sử dụng video đường phố công khai của Trung Quốc trên internet để đào tạo, hiệu quả đương nhiên không thể so sánh với dữ liệu xe thực tế của các nhà sản xuất trong nước.

Đồng thời, luật giao thông ở Trung Quốc rất phức tạp. Musk đã từng lấy ví dụ: "Trên làn xe buýt, có thời điểm trong ngày xe cá nhân được phép đi vào, nhưng có thời điểm lại không được phép. Nếu bạn vô tình đi vào làn xe buýt vào thời điểm không được phép, bạn sẽ lập tức nhận được vé phạt". Điều này ảnh hưởng lớn đến khả năng thích ứng của Tesla tại thị trường bản địa.

Để giải quyết vấn đề đào tạo, có thông tin cho rằng Tesla có thể thuê hoặc xây dựng trung tâm tính toán tại Trung Quốc. Giới phân tích cho rằng, năng lực kỹ thuật của FSD rất mạnh, nếu giải quyết được vấn đề nguồn dữ liệu và đào tạo, sự cải thiện sẽ rất nhanh.

Nhưng hiện tại, quy luật của thị trường lái xe thông minh Trung Quốc đang diễn ra đúng như những gì Hà Tiểu Bằng, CEO XPeng nói: "Phần cứng cơ bản là tiêu chuẩn, phần mềm miễn phí, OTA tần suất cao để phát triển", sự cạnh tranh cũng ngày càng gay gắt.

Ví dụ, XPeng G6 và G9 phiên bản 2025 vừa ra mắt, toàn bộ hệ thống được trang bị tiêu chuẩn hệ thống lái xe thông minh AI Turing, không cần tùy chọn, không cần đăng ký thuê bao, không cần trả phí. Trong khi đó, giá đăng ký thuê bao FSD tại Trung Quốc là 64.000 nhân dân tệ, và chỉ cung cấp tùy chọn mua đứt một lần, hoàn toàn trái ngược với môi trường thị trường mà người dùng Trung Quốc đang ở. Cảm giác "cắt cổ" quá lớn này rất khó để người dùng đưa ra quyết định.

Việc phát triển mẫu xe mới của chính Tesla bị trì hoãn, FSD phải đối mặt với nhiều vấn đề thực tế, ngoài sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường xe năng lượng mới Trung Quốc, Tesla hiện còn phải đối mặt với một thách thức không thể xem thường khác, cuộc phản công xe điện của các hãng xe truyền thống toàn cầu.

Theo ước tính của Cox Automotive, thị phần của Tesla tại thị trường Mỹ năm 2024 đã giảm từ 55% năm 2023 xuống còn khoảng 49%. Cùng kỳ, doanh số xe thuần điện của các hãng xe truyền thống như General Motors, Ford, Hyundai, Honda, Toyota tại Mỹ gần như đều tăng trưởng đáng kể.

Tại thị trường châu Âu, Tesla phải đối mặt với sự bao vây của các hãng xe Đức, cũng cho thấy xu hướng bên này suy yếu, bên kia mạnh lên. Trong hai tháng đầu năm nay, doanh số xe điện Volkswagen tại thị trường châu Âu tăng 182% so với cùng kỳ năm ngoái, tương phản rõ rệt với mức giảm 45% của Tesla.

Nhìn xa hơn, robot và AI của Musk có lẽ cũng khó có thể độc chiếm vị trí dẫn đầu như tỷ phú công nghệ tự mô tả. Ví dụ, trong lĩnh vực robot hình người được Musk coi là cơ hội kinh doanh lớn nhất, tốc độ của các đối thủ Trung Quốc dường như đã nhanh hơn Tesla.

Trước đây, thị trường vốn sẵn sàng tin vào những ảo tưởng kinh doanh mà Musk đưa ra, định giá cho Tesla mức phí bảo hiểm cực cao. Nhưng bây giờ, ảo tưởng đang bị thực tế kiểm chứng, thị trường vốn đang định giá lại Tesla. Trong mắt giới phân tích Phố Wall, bong bóng giá trị thị trường của Tesla vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn. UBS đã hạ mức giá mục tiêu của cổ phiếu Tesla xuống 225 USD, JPMorgan Chase thậm chí còn hạ trực tiếp xuống 120 USD.

JPMorgan Chase không chỉ đưa ra mức giá mục tiêu gây tổn hại cho Tesla, mà còn trực tiếp viết trong báo cáo nghiên cứu của mình: "Trong lịch sử ô tô, khó có thể tìm thấy trường hợp tương tự nào mà thương hiệu bị mất giá nhanh như Tesla".

×