Sự bùng nổ AI đang mở ra thời đại mới, nơi con người có thể gia tăng năng suất, sáng tạo và khả năng ra quyết định chỉ bằng vài dòng lệnh. Nhưng cùng với cơ hội, nhiều người gặp khó khăn trong việc chọn công cụ phù hợp, thiết kế quy trình làm việc hiệu quả hoặc kiểm chứng thông tin do AI tạo ra. Không chỉ vậy, thách thức còn nằm ở cân bằng giữa tự động hóa và sáng tạo cá nhân, để AI hỗ trợ chứ không thay thế tư duy con người.

Giữa hàng ngàn ứng dụng, mô hình ngôn ngữ và nền tảng mới ra đời mỗi tháng, câu hỏi đặt ra không còn là “AI có giúp ích không?” mà là “làm thế nào để sử dụng AI một cách thông minh và bền vững?”.

Dưới đây là năm thói quen giúp bạn tận dụng tối đa sức mạnh của AI, không chỉ để tiết kiệm thời gian, mà còn để nâng cấp tư duy làm việc trong kỷ nguyên số.

Rèn thói quen đặt câu hỏi thông minh

Câu trả lời của AI phụ thuộc vào dữ liệu và ngữ cảnh người dùng cung cấp. Vì vậy, hiệu quả của công cụ phụ thuộc trực tiếp vào cách người dùng đặt câu hỏi. Việc “ra lệnh” mơ hồ kiểu “viết bài hay hơn”, “phân tích giúp tôi” thường chỉ mang lại kết quả hời hợt. Trong khi đó, những người biết cách viết prompt rõ ràng, có cấu trúc và mục tiêu cụ thể sẽ nhận được đầu ra chính xác gấp nhiều lần.

Chẳng hạn, thay vì yêu cầu “viết bài quảng cáo hấp dẫn”, hãy đặt lại: “Viết đoạn quảng cáo 200 từ cho sản phẩm nước ép trái cây hữu cơ, nhấn mạnh lợi ích sức khỏe và hướng đến phụ nữ trẻ thành thị”.

Theo khảo sát của HubSpot năm 2024, người dùng có kỹ năng đặt câu lệnh (prompt) chuẩn xác giúp cải thiện 42% chất lượng đầu ra và giảm gần 30% thời gian chỉnh sửa nội dung.

Giống như việc giao tiếp với con người, AI cần được “hỏi đúng” để “trả lời hay”. Các chuyên gia khuyến nghị nên rèn tư duy “prompt engineering” - viết câu hỏi có cấu trúc gồm mục tiêu, ngữ cảnh và vai trò. Ví dụ: “Bạn là chuyên gia tiếp thị có 10 năm kinh nghiệm trong mảng nhà hàng cao cấp. Hãy giúp tôi viết lại đoạn mô tả sản phẩm theo phong cách thuyết phục, dùng ngôn ngữ phù hợp với nhóm khách hàng trẻ”. Khi làm quen với cấu trúc này, người dùng sẽ thấy AI trở nên thông minh và hữu ích hơn rất nhiều.

Biến AI thành “đồng nghiệp” thay vì “công cụ tra cứu”

Sai lầm phổ biến nhất là coi AI như một công cụ tìm kiếm nâng cấp. Khi đó, người dùng chỉ nhận lại thông tin bề mặt, thiếu chiều sâu và không phát huy được sức mạnh học hỏi của mô hình. Cách tiếp cận đúng là xem AI như “cộng sự” - một người bạn đồng hành cùng bạn "động não", chỉnh sửa, phản biện và tối ưu ý tưởng.

Theo khảo sát của Deloitte năm 2025, nhóm nhân viên sử dụng AI như một phần của quy trình tư duy (thay vì chỉ tra cứu) đạt hiệu suất cao hơn 38% và giảm 27% thời gian xử lý công việc lặp lại. Điều này đặc biệt đúng trong các ngành sáng tạo, truyền thông, tài chính và giáo dục.

Thay vì ra lệnh một chiều, hãy học cách “hội thoại” với AI: đặt câu hỏi mở, phản biện, yêu cầu so sánh, hoặc buộc nó trình bày lập luận. Chẳng hạn, bạn có thể nói: “Giả sử tôi là người phản đối ý kiến này, hãy nêu 3 luận điểm phản biện hợp lý.” Khi đó, bạn không chỉ nhận thông tin, mà còn được gợi mở góc nhìn mới, đúng nghĩa “tư duy song hành” giữa người và máy.

Dành thời gian cập nhật xu hướng và công cụ mới

Thế giới AI thay đổi nhanh đến mức chỉ sau vài tháng, một công cụ nổi bật có thể trở nên lỗi thời. Theo trang AI Tool Tracker, tính đến giữa năm 2025, có hơn 15.000 ứng dụng AI đang hoạt động trên toàn cầu, với hơn 200 công cụ ra mắt mỗi tuần. Điều này khiến việc “biết chọn đúng” quan trọng không kém “biết sử dụng tốt”.

Người dùng hiệu quả thường duy trì thói quen dành 10–15 phút mỗi ngày để cập nhật tin tức AI, theo dõi các kênh như Ben’s Bites, AI Breakfast, hoặc các cộng đồng AI Việt Nam trên Facebook, LinkedIn và Discord. Thói quen này không chỉ giúp bạn nắm bắt nhanh công nghệ mới, mà còn hiểu được cách áp dụng phù hợp với ngành nghề của mình, từ giáo dục, marketing đến tài chính, thiết kế, hay nghiên cứu khoa học.

Khi thử nghiệm công cụ mới, người dùng nên có chiến lược thay vì sử dụng tràn lan. Nên chọn một hoặc hai ứng dụng thực sự giải quyết được điểm nghẽn trong công việc, chẳng hạn AI tóm tắt tài liệu, công cụ viết email tự động hay nền tảng mô phỏng giọng nói và video.

Kết hợp sức mạnh AI với trực giác con người

AI có thể giỏi trong phân tích và dự đoán, nhưng nó không có trực giác, cảm xúc và đạo đức. Việc khai thác AI hiệu quả không có nghĩa là để máy làm thay, mà là biết “làm cùng”, để AI xử lý phần kỹ thuật, còn con người tập trung vào phần chiến lược và sáng tạo.

Trong lĩnh vực truyền thông, nhiều biên tập viên hiện dùng AI để tạo bản nháp hoặc gợi ý ý tưởng, sau đó dùng kinh nghiệm nghề để biên tập lại theo cảm xúc và bối cảnh văn hóa. Một nghiên cứu của công ty tư vấn chiến lược quản trị McKinsey cho thấy, khi con người và AI hợp tác đúng cách, năng suất sáng tạo có thể tăng 80%, trong khi mức độ hài lòng của người dùng cuối tăng gần 50%.

Trong sáng tạo nội dung, nhiều nhà báo, nhân viên marketing hay biên tập viên dùng AI để tạo bản nháp hoặc gợi ý ý tưởng, sau đó chỉnh sửa dựa trên kinh nghiệm và bối cảnh văn hóa. Theo nghiên cứu của McKinsey, khi con người kết hợp đúng cách với AI, năng suất sáng tạo có thể tăng 80%, trong khi mức độ hài lòng của người dùng cuối tăng gần 50%.

Điều này cũng đúng trong giáo dục, y tế hay quản trị doanh nghiệp. AI giúp tăng tốc xử lý thông tin, nhưng con người vẫn giữ vai trò định hướng chiến lược, đánh giá giá trị xã hội và quyết định các bước tiếp theo. Nhờ thói quen kết hợp AI với trực giác, người dùng vừa tận dụng sức mạnh của công nghệ, vừa giữ được bản sắc và giá trị tư duy con người.

Chú ý bảo mật dữ liệu cá nhân

Trong thời đại số, sử dụng AI đồng nghĩa với việc chia sẻ nhiều dữ liệu cá nhân, từ văn bản công việc, hồ sơ, đến cảm xúc hay cách gõ phím. Vì vậy, người dùng cần rèn thói quen cảnh giác với bảo mật dữ liệu cá nhân.

Nhiều nền tảng AI miễn phí thu thập dữ liệu để huấn luyện mô hình. Khi nhập CV, tài liệu hay câu hỏi, dữ liệu này thường được lưu trữ trên máy chủ của nhà cung cấp như OpenAI, Google, Anthropic và một phần có thể được chia sẻ với đối tác thứ ba cho mục đích nghiên cứu hoặc quảng cáo. Ngay cả dữ liệu “ẩn danh” vẫn có thể truy ngược về cá nhân nếu kết hợp một vài thông tin cơ bản, với khả năng nhận dạng lên đến 90%.

Người dùng nên đọc kỹ chính sách bảo mật, tránh nhập thông tin nhạy cảm như số thẻ, số căn cước, tài liệu công việc quan trọng, và tách biệt việc sử dụng AI miễn phí cho nhu cầu cá nhân với công việc chuyên môn. Ngoài ra, nên lựa chọn sử dụng các phiên bản AI trả phí hoặc gói doanh nghiệp có cam kết bảo mật rõ ràng.

×