Khi cuộc đối đầu giữa Israel và Iran tạm lắng sau sự can thiệp của Mỹ, sự chú ý của thế giới đổ dồn vào eo biển Hormuz, yết hầu của ngành vận tải dầu mỏ toàn cầu. Mọi lo ngại đều tập trung vào nguy cơ tuyến hàng hải huyết mạch này bị gián đoạn, gây chấn động cho nền kinh tế thế giới.

Tuy nhiên, giữa tâm bão, một sự kiện chiến lược khác đã lặng lẽ diễn ra, có khả năng trở thành chìa khóa phá vỡ thế bế tắc cho cả Tehran và Bắc Kinh: Tuyến đường sắt Trung Quốc - Iran đã chính thức đi vào hoạt động.

'Con đường tơ lụa' năng lượng Trung Quốc - Iran

Tuyến đường sắt này không chỉ là một dự án hạ tầng đơn thuần. Nó là một phần cốt lõi của thỏa thuận hợp tác kinh tế trị giá 400 tỷ USD mà Trung Quốc và Iran đã ký kết vào năm 2021. Theo đó, Bắc Kinh cam kết đầu tư sâu rộng vào Iran để đổi lấy một nguồn cung dầu mỏ ổn định và giá rẻ trong 25 năm. Chuyến tàu hàng đầu tiên cập bến Iran vào cuối tháng 5 chính là sự hiện thực hóa đầu tiên của cam kết chiến lược này.

Với tổng chiều dài 1.600 km, tuyến đường sắt này đi xuyên qua Trung Á, kết nối Trung Quốc với Iran. Từ Iran, nó sẽ tỏa ra hai hướng, một nhánh hướng ra Vịnh Ba Tư, nhánh còn lại vươn tới Thổ Nhĩ Kỳ và châu Âu. Đây không chỉ là một tuyến vận tải, mà còn là một hành lang kinh tế - địa chính trị, một "con đường tơ lụa" phiên bản hiện đại.

Vượt qua vòng vây trừng phạt và sự kiểm soát trên biển

Đối với cả Trung Quốc và Iran, tuyến đường sắt này mang một ý nghĩa sống còn. Lâu nay, cả hai quốc gia đều phải đối mặt với một điểm yếu chung, sự phụ thuộc vào các tuyến hàng hải do Mỹ và các đồng minh kiểm soát. Với lực lượng hải quân hùng hậu, Mỹ có khả năng giám sát và can thiệp vào các hoạt động thương mại trên biển, đặc biệt là tại các điểm nóng như eo biển Hormuz và eo biển Malacca. Các lệnh trừng phạt của Mỹ nhắm vào ngành dầu mỏ Iran phần lớn được thực thi thông qua sự kiểm soát này.

Tuyến đường sắt xuyên lục địa mở ra một giải pháp thay thế hoàn hảo. Nó tạo ra một hành lang trên bộ, nằm ngoài tầm với của hải quân Mỹ, giúp Iran có thể xuất khẩu dầu mỏ và các sản phẩm khác một cách an toàn hơn, vượt qua các lệnh trừng phạt để đảm bảo nguồn thu cho quốc gia.

Đảm bảo an ninh năng lượng cho "công xưởng thế giới"

Về phía Trung Quốc, an ninh năng lượng luôn là ưu tiên hàng đầu. Theo dữ liệu từ công ty theo dõi tàu biển Vortexa, Trung Quốc - "công xưởng của thế giới" là khách hàng mua dầu lớn nhất của Iran, nhập khẩu tới hơn 1,8 triệu thùng mỗi ngày. Sự bất ổn tại các tuyến hàng hải, từ Biển Đông đến Biển Đỏ, luôn là một mối đe dọa thường trực đối với dòng chảy năng lượng về Trung Quốc.

Tuyến đường sắt Trung Quốc - Iran chính là một phương án dự phòng chiến lược. Nó không chỉ giúp đa dạng hóa các tuyến đường cung ứng mà còn rút ngắn đáng kể thời gian vận chuyển (từ 30 ngày xuống còn 15 ngày) và giảm chi phí thương mại. Bằng cách dịch chuyển một phần giao thương năng lượng lên đất liền, Bắc Kinh đang từng bước xây dựng một pháo đài an ninh năng lượng, ít bị ảnh hưởng hơn bởi các biến động địa chính trị trên biển.

Người đứng đầu Tổng cục Hải quan Cộng hòa Hồi giáo Iran (IRICA) tiết lộ, Trung Quốc là nhà nhập khẩu lớn nhất các sản phẩm phi dầu mỏ của Iran trong năm 2024 và Iran là nhà xuất khẩu lớn thứ hai các sản phẩm phi dầu mỏ của Trung Quốc.

Dù thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Iran đã có hiệu lực nhưng căng thẳng tại Trung Đông vẫn còn đó. Trong bối cảnh này, việc tiếp tục đầu tư và phát triển tuyến đường sắt chiến lược này không chỉ là một lựa chọn kinh tế, mà còn là một nước cờ địa chính trị quan trọng. Nó có thể trở thành công cụ để Iran định hình lại vị thế trong khu vực, trong khi giúp Trung Quốc củng cố an ninh năng lượng và tầm ảnh hưởng của mình trên bản đồ thế giới.

×