Cuộc đối đầu quân sự giữa Israel và Iran với các cuộc tấn công qua lại trong những ngày gần đây đã gây ra những biến động mạnh mẽ trên thị trường năng lượng toàn cầu. Giá dầu thô đã tăng vọt sau khi Israel tấn công Iran vào ngày 13/6 và tiếp tục leo thang khi các mục tiêu tấn công được cho là bao gồm cả các cơ sở dầu mỏ vào ngày 14/6.

Trong bối cảnh đó, các tổ chức phân tích tài chính và đầu tư đã đưa ra những đánh giá ban đầu về tác động của cuộc khủng hoảng này đối với các ngành kinh tế. Một báo cáo được công bố vào ngày 16/6 đã chỉ ra rằng, ngành hàng không sẽ là lĩnh vực chịu ảnh hưởng tiêu cực lớn nhất từ việc giá dầu tăng cao, theo sau đó là ngành vận tải container.

Gánh nặng chi phí nhiên liệu

Lý do chính khiến ngành hàng không bị ảnh hưởng nặng nề nhất là do chi phí nhiên liệu chiếm một tỷ trọng rất lớn trong tổng chi phí hoạt động của các hãng bay, ước tính vào khoảng 30%. Khi giá dầu tăng, chi phí này sẽ đội lên đáng kể, gây áp lực lớn lên lợi nhuận của các hãng hàng không, trừ khi họ có thể chuyển phần chi phí tăng thêm này sang giá vé cho hành khách, điều không phải lúc nào cũng dễ dàng thực hiện trong một thị trường cạnh tranh.

Đối với ngành vận tải container, chi phí nhiên liệu cũng chiếm một phần đáng kể, vào khoảng 20% tổng chi phí. Do đó, việc giá dầu tăng cũng sẽ tác động tiêu cực đến hiệu quả hoạt động của các hãng tàu container, đặc biệt trong bối cảnh thị trường vận tải biển đang đối mặt với nhiều thách thức.

Ngược lại, ngành vận tải hàng rời (bulk shipping) được cho là ít bị ảnh hưởng bởi biến động giá dầu. Lý do là các tàu chở hàng rời thường được cho thuê theo hình thức cho thuê cả tàu, trong đó chi phí nhiên liệu thường do bên thuê tàu chịu trách nhiệm. Do đó, các chủ tàu hàng rời gần như không bị ảnh hưởng trực tiếp bởi việc giá dầu tăng hay giảm.

Nguy cơ từ eo biển Hormuz diễn biến giá dầu

Tình hình càng trở nên căng thẳng hơn khi vào ngày 15/6, một chỉ huy cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), ông Sardar Esmail Kowsari, đã đưa ra cảnh báo rằng Iran "đang xem xét việc phong tỏa Eo biển Hormuz". Eo biển chiến lược này, nằm giữa Iran và Oman, là cửa ngõ vào Vịnh Ba Tư và là tuyến đường vận chuyển khoảng 1/5 lượng dầu mỏ giao dịch quốc tế mỗi ngày. Bất kỳ sự gián đoạn nào tại eo biển này đều có thể gây ra những cú sốc lớn cho thị trường năng lượng toàn cầu.

Trước khi cuộc tấn công của Israel vào Iran xảy ra, giá dầu thô Brent đã có xu hướng tăng. Từ mức thấp nhất trong năm là 58.95 USD/thùng vào ngày 4/5, giá dầu Brent đã tăng lên 69.36 USD/thùng vào ngày 12/6, ghi nhận mức tăng 10.41 USD. Sau cuộc tấn công ngày 13/6, giá dầu Brent đã tăng vọt lên 74.23 USD/thùng ngay trong ngày, tăng 4.87 USD, tương đương mức tăng 7% chỉ trong một phiên giao dịch. Tính chung từ ngày 4/5 đến ngày 13/6, giá dầu thô Brent đã tăng tổng cộng 15.28 USD, tương đương mức tăng tích lũy 26%. Sự gia tăng này đang đặt gánh nặng ngày càng lớn lên các ngành công nghiệp có tỷ trọng chi phí nhiên liệu cao.

Khó khăn kép cho ngành vận tải container

Ngoài việc phải đối mặt với giá dầu tăng, ngành vận tải container còn đang chịu áp lực từ việc giá cước vận tải giảm mạnh. Giá cước thực tế trên tuyến Bờ Tây nước Mỹ gần đây đã giảm tới 50%. Mức giảm này còn lớn hơn nhiều so với mức giảm 26% của giá cước tuyến Bờ Tây nước Mỹ được các hãng tàu báo cáo trên chỉ số SCFI (Shanghai Containerized Freight Index) vào ngày 13/6. Điều này cho thấy các hãng tàu đang chịu áp lực rất lớn từ tình trạng dư cung trên thị trường và phải gấp rút tìm kiếm đơn hàng, chấp nhận giảm giá cước.

Với việc giá cước vận tải lao dốc trong khi giá dầu tăng vọt, các hãng tàu container đang phải đối mặt với một "bất lợi kép". Tình hình này được dự báo sẽ còn khó khăn hơn trong ba năm tới, khi một lượng lớn tàu container mới đóng sẽ được bàn giao và đưa vào hoạt động, làm trầm trọng thêm tình trạng dư cung trên thị trường.

Về bức tranh sản lượng dầu toàn cầu, theo số liệu năm 2024, Iran hiện là nhà sản xuất dầu lớn thứ 7 thế giới. Ba quốc gia có sản lượng dầu lớn nhất lần lượt là Mỹ, Ả Rập Xê Út và Nga. Sự bất ổn tại Iran chắc chắn sẽ có những tác động nhất định đến nguồn cung dầu toàn cầu, dù mức độ ảnh hưởng sẽ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác.

Cuộc xung đột tại Trung Đông đang đặt ra những thách thức không nhỏ cho kinh tế toàn cầu, đặc biệt là các ngành phụ thuộc nhiều vào năng lượng. Các doanh nghiệp và chính phủ sẽ cần phải theo dõi sát sao diễn biến tình hình và có những biện pháp ứng phó phù hợp để giảm thiểu tác động tiêu cực.

×