Giữa đại ngàn phía Bắc, nơi sương sớm đọng trên những ngọn núi cao và mây phủ kín triền đồi, có một loài cây đang lặng lẽ góp phần đổi thay số phận của hàng trăm hộ dân. Đó là trà hoa vàng - loài cây được mệnh danh là “nữ hoàng của các loại trà” vì những công dụng quý giá cho sức khỏe, đồng thời là biểu tượng cho sự hồi sinh kinh tế tại huyện vùng cao Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh.

Từ cây rừng bị đào bới đến giống cây làm giàu

Không phải ngẫu nhiên mà người dân Ba Chẽ gọi trà hoa vàng là “vàng thật giữa rừng sâu”. Trước đây, loài cây này mọc tự nhiên, len lỏi trong những khu rừng rậm rạp của miền núi. Bà con thường đào cả cây về bán cho thương lái với giá 1,5 đến 2 triệu đồng/cây. Một con số tưởng chừng đáng mừng, nhưng lại là lời cảnh báo cho sự cạn kiệt dần của loài cây quý nếu chỉ biết khai thác mà không gìn giữ.

Nhận thấy nguy cơ và cả tiềm năng chưa được đánh thức, người dân địa phương bắt đầu nghĩ khác: Không chỉ khai thác, mà phải trồng; Không chỉ bán lẻ, mà phải làm bài bản.

Từ năm 2010, bà con đã bắt đầu trồng trà hoa vàng theo mô hình tập trung, với sự hỗ trợ từ các hợp tác xã dược liệu, các chính sách của huyện và tỉnh. Đến nay, toàn huyện đã có hơn 300 ha trồng cây dược liệu, trong đó riêng trà hoa vàng chiếm khoảng 160 ha, và đã có 100 ha cho thu hoạch ổn định.

Không giống những loại trà thông thường, trà hoa vàng được chăm sóc, thu hái và chế biến rất kỳ công. Mỗi nụ hoa chỉ đạt chất lượng cao nhất nếu được hái từ 6 giờ sáng, trong khoảng thời gian sương còn đọng, trời chưa gắt nắng. Đó cũng là lúc những tinh chất trong hoa đạt độ tinh khiết cao nhất. Mùa thu hoạch kéo dài từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau, là khoảng thời gian cao điểm để bà con gánh gồng ra rừng hái hoa, rồi về làm sạch, sấy khô, đóng gói.

Không chỉ hoa, lá và búp non của trà cũng có giá trị sử dụng cao, có thể hái quanh năm. Đây là điều đặc biệt khiến cây trà hoa vàng không chỉ là cây dược liệu mà còn là nguồn sinh kế lâu dài, bền vững.

Trà hoa vàng - món quà cho sức khỏe, tài sản cho người dân

Theo các nhà nghiên cứu, trà hoa vàng chứa nhiều hoạt chất quý: Giảm đường huyết, giảm cholesterol xấu, hỗ trợ gan thận, ngăn ngừa huyết khối và hạ huyết áp. Chính vì vậy, sản phẩm trà hoa vàng ngày càng được ưa chuộng, không chỉ trong nước mà còn có tiềm năng xuất khẩu.

Ba Chẽ đã sớm chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm. Các sản phẩm trà hoa vàng tại đây được chế biến theo quy trình đạt HACCP và ISO 9001:2015, sử dụng công nghệ sấy thăng hoa - giữ nguyên dưỡng chất và hương vị tự nhiên. Nhờ đó, trà khô loại 1 có giá lên tới 12–15 triệu đồng/kg, còn trà tươi loại 1 dao động từ 500.000 đến 600.000 đồng/kg.

Các sản phẩm trà cũng ngày càng đa dạng như: Hoa khô đóng hộp, trà túi lọc, trà tươi, dược liệu phối hợp, mở ra nhiều kênh tiêu thụ trong nước và hướng tới thị trường quốc tế. Đặc biệt, trà hoa vàng Ba Chẽ đã được công nhận là sản phẩm OCOP cấp quốc gia, là niềm tự hào của tỉnh Quảng Ninh nói riêng và khu vực miền núi phía Bắc nói chung.

Không chỉ là sản phẩm đặc sản, trà hoa vàng đã thực sự trở thành con đường thoát nghèo của hàng trăm hộ dân nơi đây. Theo đại diện lãnh đạo huyện Ba Chẽ, nhờ cây trà hoa vàng và sự đồng hành từ chương trình xây dựng nông thôn mới, người dân đã từng bước thay đổi tư duy sản xuất. Từ chỗ đi đào cây rừng bán lẻ, giờ họ làm chủ vùng nguyên liệu, làm chủ khâu chế biến và liên kết tiêu thụ.

Kết quả là thu nhập bình quân đầu người của huyện tăng vọt từ 17,5 triệu đồng/năm (năm 2015) lên 55 triệu đồng vào năm 2022, tức là tăng hơn 37 triệu đồng sau 7 năm, một con số đáng mơ ước ở các địa phương miền núi.

Cây trà hoa vàng hiện được trồng tập trung ở các xã như Đồn Đạc, Đạp Thanh, Thanh Lâm, Thanh Sơn, Nam Sơn và Lương Mông, nơi đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống chiếm đa số. Không chỉ cải thiện thu nhập, việc phát triển trà hoa vàng còn giúp giữ rừng, gìn giữ văn hóa bản địa và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.

×