Lãng phí sách: Nghèo mà xài sang!

"Lãng phí hàng ngàn tỉ đồng vì sách giáo khoa (SGK)" mà Báo Người Lao Động đăng trên số báo ra ngày 12-9 đã làm nóng phiên họp thứ 27 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (QH) về việc cho ý kiến về Luật Giáo dục sửa đổi ngày 12-9.

Lạ lùng SGK chỉ dùng một lần

Trưởng Ban Dân nguyện của QH Nguyễn Thanh Hải cho biết hiện cử tri rất bức xúc liên quan đến việc SGK chỉ dùng một lần, quá lãng phí. Bà Hải cho hay qua tìm hiểu, tổng doanh thu của NXB Giáo dục Việt Nam năm 2015 là 1.041 tỉ đồng, năm 2016 là 1.147 tỉ đồng, năm 2017 là 1.203 tỉ đồng. Năm 2018-2019, NXB này đưa ra thị trường 100 triệu bản SGK và 100 triệu bản sách này sang năm không dùng được, chỉ để bán đồng nát.

Theo bà Hải, tính trung bình, mỗi năm phụ huynh chi 1.000 tỉ đồng mua SGK do những quyển sách này chỉ dùng một lần vì có phần bài tập đi kèm, buộc học sinh (HS) phải ghi bài giải trực tiếp vào sách. Theo Trưởng Ban Dân nguyện, cử tri và đại biểu QH đã nói rất nhiều lần về vấn đề này nhưng chưa có chuyển biến nên trong lần sửa đổi Luật Giáo dục này, đề nghị Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) quan tâm nội dung trên. Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển cũng chung quan điểm này và cho rằng trong việc xuất bản, sử dụng SGK đang có sự bất hợp lý và lãng phí lớn cho xã hội.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động chiều 12-9, TS Lê Viết Khuyến, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH - Bộ GD-ĐT, cho hay thời của ông, 4-5 thế hệ HS cùng học chung một bộ sách vì thế ông dị ứng với việc xài sang SGK kiểu một lần rồi bỏ, nhất là trong lúc đất nước còn nghèo. "NXB nhìn dưới góc độ của doanh nghiệp, doanh thu càng lớn thì càng thích, còn mình thì nhìn dưới góc độ của người tiêu dùng nên có sự vênh nhau" - TS Khuyến cho hay. Ông cũng cho rằng để có doanh thu lớn, những người làm sách đã bày nhiều chiêu trò để bán được nhiều sách. "Ngay cả sử dụng giấy cũng vậy. Giấy cực tốt mà chỉ dùng một lần là rất đáng tiếc. Đó không phải là cách làm của người có trách nhiệm với đất nước. Dù có được ưu ái trong việc làm SGK thì vẫn phải cân đối cho vừa phải" - ông Khuyến nói.

TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp - Bộ GD-ĐT, nhận xét việc cho HS viết vào SGK là "lạ lùng", quá lãng phí.

Phụ thuộc vào SGK là thất bại

Bà Tô Thụy Diễm Quyên, cố vấn giáo dục của Tập đoàn Microsoft, cho biết ở Mỹ khi HS đến trường, nguyên tắc của họ là sách được dùng đi dùng lại, HS không được viết, vẽ vào sách, để khi kết thúc năm học, những đầu sách được gom về thư viện để dùng cho các khóa học sau.

Theo bà Quyên, việc các nhà quản lý đưa lý do cho HS viết ngay vào sách theo hướng cá thể hóa là đánh tráo khái niệm, không có nền giáo dục dạy học theo hướng cá thể như cách lý giải đó. Cách khẳng định mỗi bộ sách biên soạn sử dụng trong 10 năm là hoàn toàn sai lầm. Trong thời đại phát triển, sách biên soạn năm nay, năm sau có thể đã lạc hậu. Nhưng ở các nước, cách họ cập nhật những kiến thức mới không giống chúng ta, họ tận dụng triệt để công nghệ thông tin, không cần giáo trình trên giấy. Những tài liệu hoàn toàn có trên mạng, HS có thể tìm kiếm từ nhiều nguồn chứ không tập trung vào SGK. Việc phụ thuộc vào SGK là đi ngược với xu hướng thế giới, với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra.

Bà Quyên cũng cho rằng chúng ta tiêu tốn hàng ngàn tỉ đồng để rồi khiến HS đóng khung trong sách, phụ thuộc sách. "Bộ GD-ĐT kêu gọi dạy học theo hướng tích hợp, liên môn mà hiện nay còn tổ chức biên soạn từng cuốn riêng lẻ. Chỉ nên biên soạn những cuốn sách không biến động theo thời gian như lịch sử, địa lý" - bà Quyên nói.

Một chuyên gia giáo dục khác cho rằng việc đưa ra nhiều sách sẽ có tác dụng nếu như với điều kiện đội ngũ giáo viên hiện nay đủ trình độ hoặc người quản lý đủ tầm để có một hướng dẫn chi tiết sách bài này thì dùng sách nào, phần mềm bổ trợ nào chứ không phải đẩy khó cho giáo viên khi phải lựa chọn giữa một rừng sách. Còn nếu người thầy thực sự giỏi, họ không phụ thuộc vào SGK. "Chương trình giáo dục mà phụ thuộc vào SGK là chương trình thất bại" - vị này cho biết.

Theo ông Chu Văn Hòa, Cục trưởng Cục Xuất bản - Bộ Thông tin và Truyền thông, thống kê lưu chiểu SGK của NXB Giáo dục Việt Nam cho thấy năm 2016, SGK đăng ký 424 đầu sách với 188.788.810 bản (chiếm 1,4% về số đầu sách nhưng lại chiếm 56,7% bản sách so với toàn ngành). Năm 2017, con số cụ thể là 675 đầu sách với 159.402.910 bản (chiếm 2,2% về số đầu sách và 50,4% bản sách toàn ngành xuất bản). Theo ông Hòa, mỗi năm số lượng SGK được in ra là rất lớn và việc HS không tận dụng được sách cũ là rất lãng phí. 

Thực nghiệm, thí điểm làm khổ học sinh

Tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ QH thảo luận về Dự án Luật Giáo dục (sửa đổi), Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng HS bây giờ học rất khổ, không được nghỉ hè đúng nghĩa. Theo bà Ngân, cải cách đổi mới toàn diện giáo dục nhưng phải có tính ổn định, thống nhất, đồng bộ. "Chương trình thực nghiệm gì mấy chục năm vẫn còn thực nghiệm, hết chương trình này thí điểm, chương trình kia thực nghiệm". Bà Ngân cũng chỉ ra chương trình giáo dục hiện nay khá nặng nề, không làm cho HS tiếp thu kiến thức dễ dàng mà đặt ra nhiều vấn đề cao siêu, hàn lâm.

M.Chiến

Thêm 3 NXB được phát hành SGK

Ông Chu Văn Hòa cho hay theo Nghị quyết 88 của QH về đổi mới chương trình và SGK giáo dục phổ thông, tới đây sẽ thực hiện một chương trình, nhiều bộ SGK. Như vậy, việc in SGK sẽ không còn là việc của một nhà, một bộ phận độc quyền. Bộ Thông tin và Truyền thông đã cấp bổ sung giấy phép cho các NXB ĐH Sư phạm TP HCM,

ĐH Sư phạm Hà Nội và ĐH Sư phạm Huế có chức năng xuất bản SGK.

Y.ANH

Yến Anh - Đặng Trinh