Dự án Trung Lương - Mỹ Thuận: Khó khăn chồng chất

Với yêu cầu cấp bách của dự án, nhà đầu tư đã bỏ ra hơn 2.500 tỉ đồng, vốn ngân sách nhà nước đang dự kiến bố trí 2.186 tỉ đồng trong năm 2019. Trước đó, vào tháng 6-2018, Công ty CP BOT Trung Lương - Mỹ Thuận (nhà đầu tư dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận) đã ký hợp đồng tín dụng với 4 ngân hàng (NH). Tuy nhiên, hơn 1 năm đã trôi qua, dự án vẫn chưa được giải ngân tín dụng.

Gần 20 rào cản về cho vay

Trong buổi làm việc đầu tháng 8 bàn về các vấn đề liên quan đến dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận tại tỉnh Tiền Giang, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) Nguyễn Nhật đã đề nghị UBND tỉnh Tiền Giang sớm mời NH Nhà nước và các NH tài trợ tín dụng về tỉnh để bàn bạc, thống nhất.

Đại diện Bộ GTVT chỉ ra nhiều điều kiện cho vay ngặt nghèo mà phía NH tín dụng đặt ra. Đối với phần vốn chủ sở hữu, NH yêu cầu mức vốn của nhà đầu tư là 30% tổng vốn đầu tư (bao gồm cả phần hỗ trợ của ngân sách nhà nước) khoảng 3.765 tỉ đồng. Tỉ lệ này theo đại diện Bộ GTVT là cao hơn rất nhiều so với 20% mức áp dụng tính toán cho dự án cao tốc Bắc - Nam và các dự án khác có mức tối thiểu theo quy định tại điều 10, Nghị định 63/2018/NĐ-CP khoảng 12%-15%.

Theo quy định, phần vốn nhà nước tham gia trong dự án PPP không tính vào tổng vốn đầu tư để làm cơ sở xác định tỉ lệ vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, theo cách tính của NH, phần vốn cho vay sẽ bao gồm cả phần vốn ngân sách hỗ trợ dự án dẫn đến vốn chủ sở hữu yêu cầu của nhà đầu tư tham gia dự án quá cao, chưa hợp lý. Trong khi đó, tại văn bản số 4878/BGTVT-ĐTCT ngày 19-5-2019, Bộ GTVT đã có ý kiến với NH VietinBank khuyến nghị áp dụng mức vốn chủ sở hữu là 20% như dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020.

Mặt khác, theo phương án thẩm định trước đây, xuất phát từ chênh lệch doanh thu thực tế tại trạm thu phí TP HCM - Trung Lương cao hơn rất nhiều so với phương án tài chính đã ký trong hợp đồng tín dụng với NH, dẫn đến nhà đầu tư đã thống nhất với NH việc áp dụng mức vốn chủ sở hữu khá cao (30% tổng vốn đầu tư - TVĐT, tương đương 2.940 tỉ đồng).

Vì vậy, theo yêu cầu của NH về tỉ lệ vốn chủ sở hữu tiếp tục là 30% sẽ sai khác rất lớn so với các quy định và các dự án đã triển khai; đồng thời chưa phù hợp với ý kiến của Bộ GTVT, Kiểm toán Nhà nước, đặc biệt khả năng đáp ứng nguồn vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư hiện nay.

Đối với phần vốn vay tín dụng, việc yêu cầu tỉ lệ vốn chủ sở hữu 30%, vốn hỗ trợ ngân sách nhà nước 20,5% thì NH chỉ cho vay tối đa 49,5% tổng vốn đầu tư, khoảng 6.210 tỉ đồng. NH còn yêu cầu nhà đầu tư đàm phán với các tổ chức tín dụng khác để cho vay phần thuế GTGT và gửi thông báo cam kết cấp tín dụng (khoảng 930 tỉ đồng) đến NH đầu mối trước ngày giải ngân đầu tiên. Đây là yêu cầu rất khó đáp ứng khi thời gian hoàn thuế GTGT phụ thuộc vào việc giải quyết của cơ quan thuế và khả năng ngân sách từng giai đoạn.

Với các yêu cầu phân bổ mức vốn theo cách tính như trên thì tỉ lệ cho vay là quá thấp. Ngoài ra, NH cấp tín dụng còn yêu cầu UBND tỉnh Tiền Giang và Bộ GTVT bảo đảm cho hoạt động thu phí của các trạm thu phí thuộc dự án không bị gián đoạn, bảo đảm lộ trình tăng phí như đã cam kết trong Hợp đồng BOT ký với doanh nghiệp dự án. Mọi sự thay đổi có thể làm ảnh hưởng đến phương án tài chính của dự án phải được sự thống nhất giữa các tổ chức tín dụng hợp vốn, doanh nghiệp dự án và UBND tỉnh Tiền Giang trước khi được ký kết. Đồng thời, UBND tỉnh Tiền Giang và Bộ GTVT phải cam kết không đầu tư vốn để mở rộng, cải tạo các tuyến đường hiện hữu, thay đổi quy hoạch giao thông so với thời điểm hiện hữu, thay đổi quy hoạch giao thông so với thời điểm thẩm định làm thay đổi, phân lưu theo tính toán của phương án tài chính đã ký kết.

Đối với điều kiện giải ngân, tổ chức tín dụng bắt buộc kể từ ngày ký hợp đồng không có sự thay đổi bất kỳ bất lợi nào cho dự án mà NH đặt ra. Bộ GTVT cho rằng đây là điều kiện không rõ ràng nên NH có thể không giải ngân bất kỳ lúc nào.

Vấn đề của dự án là tín dụng

Ông Lê Văn Hưởng, Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang, nhấn mạnh: "Việc khơi thông nguồn vốn tín dụng mới là vấn đề quyết định dự án có làm được hay không, chứ không phải là chỉ trông chờ vào phần vốn ngân sách".

Ngày 8-8, đã diễn ra cuộc họp giữa UBND tỉnh Tiền Giang, Công ty CP BOT Trung Lương - Mỹ Thuận với đại diện Bộ GTVT, Bộ Tài chính, NH Nhà nước Việt Nam và các NH cung cấp tín dụng.

Tại cuộc họp, ông Vũ Tuấn Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Đối tác công - tư (PPP) Bộ GTVT, trao đổi về các quy định yêu cầu vốn chủ sở hữu cần tuân thủ theo Nghị định 63/2018/NĐ-CP đã quy định "Phần nhà nước tham gia trong dự án PPP không tính vào tổng vốn đầu tư để xác định tỉ lệ vốn chủ sở hữu" và cần tham khảo các dự án đã áp dụng tương tự.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Quốc Hùng, Vụ trưởng Vụ Tín dụng - NH Nhà nước Việt Nam, không thể yêu cầu tỉnh Tiền Giang cam kết như các yêu cầu của nhà đầu tư về bảo đảm quy hoạch, việc tổng mức đầu tư trừ đi phần vốn ngân sách Nhà nước tham gia để tính phần vốn tự có của nhà đầu tư là do NH cho vay quyết định. Việc điều chỉnh giá thu 15%/3 năm là không có cơ sở, không vận dụng các mô hình cam kết của tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng để làm việc với tỉnh Tiền Giang…

Tại cuộc họp, một số thành viên dự họp cho rằng điều này sẽ đẩy dự án vào bế tắc vì các yêu cầu tín dụng là do chính các NH cho vay đưa ra, yêu cầu nhà đầu tư phải làm việc với tỉnh Tiền Giang để cam kết.

Trước một số thắc mắc này, Phó Thống đốc NH Nhà nước Đào Minh Tú đã chỉ đạo các tổ chức tín dụng thu xếp vốn cho dự án tuyến cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận hoàn thiện các hồ sơ pháp lý nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.

Lãnh đạo NH Nhà nước đã khẳng định đây là dự án hiệu quả trong đầu tư thương mại, các NH cần mạnh dạn tham gia cho vay, đồng thời đề nghị các NH không áp đặt tỉ lệ vốn tự có của nhà đầu tư bằng 30% tổng mức đầu tư là điều kiện tiên quyết. "Hiện nay, các NH thương mại không thiếu vốn, nếu có thiếu thì NH Nhà nước sẵn sàng bù đủ vốn cho nhu cầu tín dụng của dự án, việc đi vay và cho vay đúng ra cần được vui vẻ từ hai bên" - ông Đào Minh Tú nói.

Dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận đang vướng hàng loạt điều kiện khó. NH đã đưa ra nhiều quy định riêng để bảo vệ cho mọi tình huống phải cho vay. Đó cũng chính là lợi thế của bên cho vay mặc dù các NH tham gia tài trợ hiện nay là NH TMCP do Nhà nước chi phối vốn và kiểm soát. 

Yêu cầu bảo đảm 2.575 tỉ

Đối với phần vốn ngân sách nhà nước tham gia, NH yêu cầu bảo đảm 2.575 tỉ đồng (tương ứng 20,5% tổng mức đầu tư), trong khi phần vốn Chính phủ đã trình Quốc hội bố trí cho dự án là 2.186 tỉ đồng.

Chủ đầu tư bố trí đủ vốn chủ sở hữu và cơ quan nhà nước có thẩm quyền cam kết hỗ trợ đủ nguồn vốn ngân sách hỗ trợ cho dự án như trên để bảo đảm dự án có đủ vốn hoàn thành đúng tiến độ. Vốn ngân sách Nhà nước tham gia trước khi các tổ chức tín dụng hợp vốn giải ngân. Trường hợp nguồn thu của dự án không đạt được như phương án tài chính, UBND tỉnh Tiền Giang phải có những giải pháp tài chính/phi tài chính hỗ trợ cho doanh nghiệp nhằm bảo đảm khả năng trả nợ của dự án.

ĐẶNG PHƯƠNG