Ai là 'bệnh nhân số 0' châm ngòi bùng phát virus corona?

Chính quyền và các chuyên gia Trung Quốc đang tranh cãi về nguồn gốc của sự bùng phát virus corona. Cụ thể hơn, ai là "bệnh nhân số không" của ổ dịch.

Còn được gọi là trường hợp đầu tiên, bệnh nhân số không là thuật ngữ được sử dụng để mô tả người đầu tiên bị nhiễm bệnh do virus hoặc vi khuẩn trong một ổ dịch.

Theo BBC, những tiến bộ trong phân tích di truyền hiện nay có thể tìm lại nguồn gốc của virus thông qua những người đã nhiễm bệnh. Kết hợp với những nghiên cứu dịch tễ học, các nhà khoa học có thể xác định chính xác những cá nhân có thể là người đầu tiên truyền bệnh và từ đó kích hoạt sự bùng phát.

Khả năng một người kích hoạt cả ổ dịch lớn

Xác định những người này là ai có thể giúp giải quyết các câu hỏi quan trọng về cách thức, thời gian và lý do bắt đầu. Những điều này sau đó có thể giúp ngăn chặn nhiều người bị nhiễm bệnh ngay bây giờ hoặc ở các đợt bùng phát trong tương lai.

Chúng ta có biết ai là bệnh nhân số không trong đợt bùng phát virus corona (Covid-19) bắt đầu ở Trung Quốc không?

Câu trả lời ngắn gọn là không.

Chính quyền Trung Quốc ban đầu báo cáo trường hợp nhiễm virus corona đầu tiên vào ngày 31/12/2019 và nhiều trường hợp đầu tiên bị nhiễm bệnh giống viêm phổi đã ngay lập tức được kết nối với một chợ hải sản và động vật ở Vũ Hán, thuộc tỉnh Hồ Bắc.

Khu vực này là tâm điểm của sự bùng phát, với gần 82% trong số 75.000 trường hợp được ghi nhận cho đến nay tại Trung Quốc và trên toàn cầu là từ đây, theo thống kê của Đại học John Hopkins.

Tuy nhiên, công trình của các nhà nghiên cứu Trung Quốc được công bố trên tạp chí y khoa Lancet cho biết người đầu tiên được chẩn đoán mắc Covid-19, là vào ngày 1/12/2019 (sớm hơn rất nhiều) và người đó "không có liên hệ" với chợ bán buôn hải sản Hoa Nam.

Wu Wenjuan, bác sĩ cao cấp tại Bệnh viện Kim Ngân Đàm của Vũ Hán và là một trong những tác giả của nghiên cứu, nói với BBC rằng bệnh nhân là một người đàn ông lớn tuổi mắc bệnh Alzheimer.

"Ông ấy (bệnh nhân) sống cách bốn hoặc năm trạm xe buýt từ chợ hải sản, và vì bị bệnh nên về cơ bản ông ấy không đi ra ngoài", Wu Wenjuan nói.

Bà cũng cho biết ba người khác đã xuất hiện các triệu chứng trong những ngày tiếp theo - hai người trong số họ cũng không tiếp xúc với chợ Hoa Nam.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng phát hiện rằng 27 người trong số 41 bệnh nhân nhập viện trong giai đoạn đầu của đợt bùng phát "đã tiếp xúc với chợ".

Giả thuyết cho rằng dịch bệnh bắt đầu ở chợ và có thể đã được truyền từ động vật sống sang vật chủ trước khi lây từ người sang người vẫn được coi là có khả năng nhất, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Vì vậy, một người thực sự có thể kích hoạt một ổ dịch lớn hay không?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, dịch Ebola năm 2014 đến 2016 ở Tây Phi là lớn nhất kể từ khi virus gây bệnh được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1976. Nó đã giết chết hơn 11.000 người và lây nhiễm trên 28.000 người.

Dịch bệnh đã kéo dài hơn hai năm và được tìm thấy ở 10 quốc gia, chủ yếu ở châu Phi nhưng cũng có trường hợp được báo cáo ở Mỹ, Tây Ban Nha, Vương quốc Anh và Italy.

Các nhà khoa học kết luận sự bùng phát của chủng Ebola mới bắt đầu chỉ với một người - một cậu bé hai tuổi đến từ Guinea - người có thể đã bị nhiễm bệnh khi chơi trong thân cây rỗng có đàn dơi.

Họ phát hiện điều này trong chuyến thám hiểm đến làng của cậu bé, Meliandou, lấy mẫu và trò chuyện với người dân địa phương để tìm hiểu thêm về nguồn gốc của dịch Ebola trước khi công bố kết luận.

Những "bệnh nhân số không" nổi tiếng trong lịch sử

"Bệnh nhân số không" được cho là nổi tiếng nhất là Mary Mallon, người có biệt danh Typhoid Mary vì đã gây ra dịch bệnh sốt thương hàn ở New York vào năm 1906.

Xuất thân từ Ireland, Mallon di cư sang Mỹ, nơi cô bắt đầu làm việc cho các gia đình giàu có trong vai trò đầu bếp. Sau khi phát hiện ổ dịch các trường hợp mắc bệnh thương hàn giữa các gia đình giàu có ở New York, các bác sĩ đã lần ra Mallon. Bất cứ nơi nào cô làm việc, các thành viên trong gia đình bắt đầu bị sốt thương hàn.

Các bác sĩ gọi cô là người mang mầm bệnh khỏe mạnh - một người bị nhiễm bệnh nhưng ít biểu hiện hoặc không có triệu chứng của bệnh, điều đó có nghĩa là họ thường tiếp tục lây nhiễm cho nhiều người khác.

Hiện nay, có nhiều bằng chứng cho thấy một số người "nổi trội" hơn những người khác trong việc phát tán virus và Mallon là một trong những trường hợp được ghi nhận sớm nhất về một người có "khả năng" được gọi là "siêu lây nhiễm" này.

Vào thời điểm đó, căn bệnh này đã lây nhiễm hàng nghìn người New York hàng năm và có tỷ lệ tử vong 10%.

Nhưng thuật ngữ "bệnh nhân số không" cũng mang ẩn ý và sự kỳ thị. Nhiều chuyên gia y tế chống lại việc xác định trường hợp đầu tiên được ghi nhận gây ra dịch bệnh vì sợ rằng nó có thể dẫn đến sự không rõ ràng về căn bệnh hoặc thậm chí khiến người này trở thành nạn nhân.

Ví dụ nổi tiếng là một người đàn ông được xác định nhầm là "bệnh nhân số không" của dịch Aids.

Gaetan Dugas, một tiếp viên hàng không đồng tính người Canada, là một trong những bệnh nhân bị ghê sợ nhất trong lịch sử. Dugas bị đổ lỗi vì lây truyền HIV sang Mỹ trong những năm 1980. Nhưng ba thập kỷ sau, các nhà khoa học tiết lộ rằng ông không thể là trường hợp đầu tiên - một nghiên cứu năm 2016 cho thấy virus đã chuyển từ Caribbean sang Mỹ vào đầu những năm 1970.

Thật kỳ lạ, chính trong đại dịch HIV, thuật ngữ bệnh nhân số không đã vô tình được tạo ra.

Trong khi điều tra sự lây lan của căn bệnh ở Los Angeles và San Francisco vào đầu những năm 80, các nhà nghiên cứu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) đã sử dụng chữ "O" để chỉ trường hợp của một người "bên ngoài tiểu bang California".

Các nhà nghiên cứu khác đã hiểu sai chữ cái là số 0 - và do đó, khái niệm bệnh nhân số không đã ra đời.

Tuyết Mai