Doanh nghiệp phương Tây sẽ phải cạnh tranh bằng cách sản xuất theo chuẩn Trung Quốc?

Cho tới nay, các doanh nghiệp phương Tây phải cạnh tranh với các công ty Trung Quốc có khả năng cung cấp thiết bị đáp ứng được tiêu chuẩn của Mỹ và châu Âu. Trong tương lai, rất có thể các doanh nghiệp phương Tây lại phải cạnh tranh với các doanh nghiệp Trung Quốc bằng cách sản xuất các thiết bị theo chuẩn Trung Quốc. 

“Cuộc chạy đua” trong lĩnh vực sáng chế

Trong những năm 1990, một doanh nghiệp lớn của châu Âu về quần áo may sẵn phát hiện nhãn hiệu sản phẩm của họ đã được đăng ký tại một nước châu Á, nơi họ đang định mở trụ sở. Điều đáng nói hơn nữa là công ty đăng ký nhãn hiệu đó lại là một đối thủ cạnh tranh của doanh nghiệp này. Từ đó tới nay, rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã vấp phải vấn đề tương tự ở Trung Quốc. 

Một số doanh nghiệp Trung Quốc không phải là những nhà sao chép, mà bị coi là những nhà sao chép siêu hạng. Có những lúc Trung Quốc trở thành nơi của các “nhà vô địch” trong lĩnh vực này ở châu Á, nơi mà sao chép là một cách “học hỏi” được ưa chuộng hơn cả sáng tạo. 

Song song với thực tế có những doanh nghiệp sản xuất hàng nhái, hàng giả, Trung Quốc đang nỗ lực bảo vệ các thương hiệu của mình. Từ vài năm nay, chính quyền có các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký thương hiệu doanh nghiệp hoặc hàng hóa tại nước ngoài.

Từ năm 2004 đến năm 2017, lượng thương hiệu Trung Quốc đăng ký ở châu Âu đã tăng gấp 5 lần và tăng gấp 8 lần so với số thương hiệu của Mỹ. Cuộc chạy đua rõ rệt nhất là trong lĩnh vực tin học. Khoảng 8% số ứng dụng mới tại Hoa Kỳ là của Trung Quốc, trên cả Đức, Anh và Canada.

Nghịch lý là trong khi Trung Quốc là công xưởng lớn nhất thế giới, chỉ có hai thương hiệu Trung Quốc là Hoa Vi (Huawei) và Lenovo là nằm trong sách sách top 100 thương hiệu hàng đầu thế giới. Trong danh sách này có 3 thương hiệu của Hàn Quốc và 6 thương hiệu của Nhật Bản.

Sự thua kém này của Trung Quốc phần nào là do việc Trung Quốc tham gia toàn cầu hóa khá muộn. Trong khi hàng hóa của các doanh nghiệp Hàn Quốc và Nhật Bản xuất ra thị trường thế giới với thương hiệu của riêng họ, thì Trung Quốc và các nước Đông Nam Á vẫn chỉ là những nước chuyên gia công cho các thương hiệu cao cấp. 

Nhưng về sáng chế thì khác, cuộc chạy đua đã bắt đầu từ lâu. Phải nói là tiến bộ về công nghệ của Trung Quốc thật đáng khâm phục. Theo Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới, trong năm 2017, Trung Quốc đã vượt Nhật Bản và xếp hạng thứ 2 (48.882 bằng sáng chế), chỉ đứng sau Mỹ (56.624 bằng sáng chế). Trong số 10 tập đoàn có nhiều sáng chế nhất toàn cầu, có Hoa Vi, ZTE và BOE của Trung Quốc, Mitsubishi và Sony của Nhật, LG và Samsung của Hàn Quốc. 

Vào năm 2020, Trung Quốc có thể sẽ vượt Hoa Kỳ trong bảng xếp hạng của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới. Nếu chỉ tính riêng tại Mỹ, Trung Quốc là quốc gia nước ngoài được Văn phòng Sáng chế Hoa Kỳ cấp nhiều bằng sáng chế thứ ba. Khoảng cách giữa Nhật và Trung Quốc ngày càng được thu hẹp. 

Chuẩn Trung Quốc được quốc tế hóa thế nào? 

Từ phát minh tới phổ biến các sản phẩm hay công nghệ mới, cần có các chuẩn mực. Tại châu Âu, nhà nước điều phối và tài trợ tiến trình xây dựng tiêu chuẩn. Tại Mỹ, tiến trình này chủ yếu do các hiệp hội công nghiệp thực hiện.

Các doanh nghiệp kiểm soát các công nghệ được dùng làm chuẩn mực có ưu thế rất lớn trong cạnh tranh. Đối thủ của các doanh nghiệp này buộc phải mua các trang thiết bị hay giấy phép sử dụng của họ. 

Điển hình nhất là trường hợp của Qualcomm với các bằng sáng chế công nghệ LTE, 3G và 4G. Mỗi năm, “gã khổng lồ” của Mỹ về công nghệ điện thoại di động thu lời vài chục tỉ đô la từ các bằng sáng chế của mình, chỉ riêng Trung Quốc năm 2014 đã mang về cho Qualcomm 8 tỉ đô la. Lợi nhuận đặc biệt cao trong các ngành công nghiệp, và lợi nhuận còn khổng lồ hơn khi các tiêu chuẩn chỉ do một bên ấn định. 

Từ khi nhà chức trách Trung Quốc thông qua một bộ luật mới về tiêu chuẩn, các tiêu chuẩn, chuẩn mực không còn do nhà nước xây dựng và kiểm soát nhiều nữa mà chủ yếu do các hiệp hội công nghiệp xây dựng. Đồng thời, Bắc Kinh cũng tìm cách quốc tế hóa các tiêu chuẩn Trung Quốc. Dự án “Sáng kiến một vành đai, một con đường” là cách để phổ biến các tiêu chuẩn của Trung Quốc.

Khi Bắc Kinh đầu tư vào xây dựng hạ tầng cơ sở cho nước ngoài, họ không có ý định cải tiến công tác quản lý ở nước đó mà gây sức ép để các quốc gia này phải sử dụng các tiêu chuẩn mà Trung Quốc đề ra trong rất nhiều lĩnh vực: Đường bộ, đường sắt, tàu cao tốc và đường dây truyền tải điện.

Trong vòng 5 năm qua, các doanh nghiệp Trung Quốc đã đầu tư 102 tỉ đô la để xây dựng và phát triển hạ tầng truyền tải điện, 40% mạng lưới điện quốc gia của Philippines và 20% mạng lưới điện quốc gia của Chi lê là có sự tham gia của Trung Quốc.

Bắc Kinh cũng đã đầu tư khoảng 500 tỉ đô la vào sản xuất điện. Sản lượng điện của Trung Quốc còn có thể tăng thêm, nếu tập đoàn Phân phối và Truyền tải Điện Trung Quốc (Sate Grid Corporation of China) nắm quyền kiểm soát Công ty Năng lượng Bồ Đào Nha.

Sate Grid Corporation of China là tập đoàn quản lý mạng lưới điện, truyền tải và phân phối điện có nhiều nhân viên nhất thế giới. Tập đoàn Trung Quốc đã chi 7 tỉ đô la để mua công ty này nhưng đã bị khước từ.

Các phi vụ làm ăn kiểu này nằm trong chiến lược Trung Quốc phát triển công nghệ truyền tải điện siêu cao áp từ các nhà máy thủy điện, nhiệt điện tới những nơi tiêu thụ điện vốn nằm rất xa các nhà máy điện.

Công nghệ trên sẽ giúp tiết kiệm được rất nhiều chi phí truyền tải điện, cho phép tập đoàn điện lực Trung Quốc Sate Grid Corporation of China thay thế các nhà máy điện ở các vùng ven biển bằng các nhà máy điện ở miền tây có năng suất cao hơn và ít ô nhiễm môi trường hơn rất nhiều.

Các công nghệ này sẽ mở ra những triển vọng mới. Ví dụ tập đoàn Sate Grid Corporation of China có thể đưa 4000 MW điện tới Pakistan, ngược lại cũng có thể đưa điện về từ những nơi rất xa. 

Các tiến bộ công nghệ nói trên của Trung Quốc sẽ dẫn tới sự thay đổi về hệ thống thương mại. Việc phổ biến các tiêu chuẩn Trung Quốc về bản chất là nhằm làm thay đổi phương thức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Cho tới nay, các doanh nghiệp phương Tây phải cạnh tranh với các công ty Trung Quốc có khả năng cung cấp thiết bị đáp ứng được tiêu chuẩn của Mỹ và châu Âu. Trong tương lai, rất có thể các doanh nghiệp phương Tây lại phải cạnh tranh với các doanh nghiệp Trung Quốc bằng cách sản xuất các thiết bị theo chuẩn Trung Quốc. 

Trong một bài nghiên cứu mới đây, hãng tin Bloomberg tổng kết như sau: Tại châu Âu, từ năm 2008 tới nay, 360 trên tổng số 678 thỏa thuận mở cửa cho vốn nước ngoài tham gia, xuất xứ từ Trung Quốc. Từ hãng chuyên sản xuất lốp xe Pirelli & C. SpA của Ý đến công ty cho thuê máy bay Avolon Holdings Ltd của Ai Len đã đổi chủ.

Có ít nhất là bốn phi trường, sáu hải cảng của châu Âu, 13 đội bóng chuyên nghiệp trên Lục Địa Già nay đã thuộc về Trung Quốc. Thống kê của hãng tin Bloomberg chưa kể thương vụ 9 tỷ đô là mà tập đoàn xe hơi Geely Holdings vào tháng 2/2018 tung ra để trở thành cổ đông lớn nhất của tập đoàn xe hơi Đức Daimler AG.

Vẫn theo nghiên cứu của Bloomberg, trong một chục năm, tổng số vốn đầu tư của Trung Quốc vào châu Âu nhanh hơn là của Mỹ vào Lục Địa Già với đỉnh điểm là năm 2016, khi ChemChina thông báo chi ra hơn 46 tỷ đô la để mua lại Syngenta AG tập đoàn hóa chất và chuyên bán hạt giống của Thụy Sĩ. 

Như vậy theo bảng tổng kết của Bloomberg, ngoài các cơ sở hạ tầng như là hải cảng hay phi trường, trong lĩnh vực công nghiệp, ngành hóa chất đứng đầu trong số các mục tiêu đã lọt vào mắt xanh của các nhà đầu tư Trung Quốc. Công nghệ tin học, viễn thông bị đẩy xuống xa phía sau trong bảng xếp hạng của Bloomberg.

Dù vậy trong vỏn vẹn một thập niên, Trung Quốc đã đổ vào các lĩnh vực kinh tế được coi là then chốt của châu Âu từ địa ốc, đến các công ty chế tạo robot (như là Kula của Đức) để phục vụ cho guồng máy sản xuất công nghiệp, từ hãng xe hơi nổi tiếng của Thụy Điển, Volvo đến ngành năng lượng hạt nhân, điện lực, dầu khí … 

Theo nghiên cứu của Bloomberg, các dự án trên đều do các công ty Nhà nước Trung Quốc hay các quỹ đầu tư của Nhà nước Trung Quốc tiến hành. Công luận châu Âu bắt đầu phải quen với những cái tên như là CNOOC, CNPC trong lĩnh vực dầu khí; Dalian Wanda trong ngành giải trí, các hệ thống khách sạn, du lịch…

Một phần lớn các hoạt động giao thông vận tải trên biển chung quanh vùng Địa Trung Hải do tập đoàn Cosco của Trung Quốc điều hành sau khi đã mua lại được Piraeus, hải cảng lớn nhất của Hy Lạp. 

Thu Phạm (tổng hợp)