Xã hội hoá giáo dục để trồng gỗ quý và chuyện phụ huynh 100% đồng thuận

Choáng váng khoản thu lạ

Mấy ngày nay, trên mạng xã hội Facebook chia sẻ danh sách các khoản vận động xã hội hóa năm học 2025 - 2026 của Trường THCS Nguyễn Du (phường Thành Sen, tỉnh Hà Tĩnh).

Theo bảng dự toán, nhà trường dự kiến vận động ủng hộ bàn ghế học sinh, thiết bị giáo dục, trang trí phòng ốc, cải tạo cảnh quan và trồng cây. Tổng kinh phí dự toán hơn 800 triệu đồng.

Đáng chú ý, trong danh mục này có nội dung trồng 10 cây giáng hương trị giá 130 triệu đồng (13 triệu đồng/cây). Nghe xong ai cũng giật mình, trong khuôn viên nhà trường chỉ cần cây xanh bóng mát là được, không cần loại cây quá đắt tiền. Với số tiền này, nhà trường thừa sức mua sắm các thiết bị dạy học khác.

Mặc dù có nhiều khoản thu quá vô lý, thế nhưng phần lớn lý do nhà trường đưa ra giải thích là “chi ngân sách cho giáo dục không đảm bảo”.

Những năm gần đây, nuôi con đi học, điều phụ huynh lo lắng nhất không phải học phí, mà là xã hội hoá giáo dục.

Việc huy động nguồn lực xã hội một cách tự nguyện để đầu tư nâng cao điều kiện bảo đảm chất lượng giáo dục là chính đáng và cần thiết. Ai cũng hiểu điều đó, nhưng mỗi khi nhắc đến cụm từ “xã hội hoá giáo dục” thì các phụ huynh lại thở dài.

Những khoản đóng góp vô lý, những mua sắm thiết bị vô cùng lạ mà rất nhiều người chưa nghe bao giờ. Số tiền lại không hề nhỏ, có khi đến hàng chục triệu đồng.

Ranh giới mong manh giữa xã hội hóa giáo dục và lạm thu đang khiến không ít trường e ngại thực hiện trong khi một số nơi lại vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ phía phụ huynh và dư luận xã hội.

Mấy năm nay, để “lách dư luận”, nhiều nhà trường tiếp tục đề xuất những khoản thu thêm, thu ngoài quy định là xuất phát từ “nhu cầu của phụ huynh”. Trường đưa hội cha mẹ học sinh ra làm lá chắn, áp đặt, cào bằng để thu tiền của phụ huynh.

Rồi từ xã hội hóa, không ít trường hợp đã xảy ra chuyện 2 lớp cạnh nhau nhưng phụ huynh đóng góp khách nhau, học sinh bị phân biệt lớp “giàu” và lớp “nghèo”, dẫn đến “bất bình đẳng” trong môi trường giáo dục.

Hành động của nhà trường đã bị dư luận phán xét, nhưng thái độ của phụ huynh cũng là điều cần bàn. Biết là thu không đúng, nhưng có mấy ai dám phản đối. Trong các cuộc họp đầu năm, cha mẹ chỉ biết ngồi nghe và… cười trừ. Họ không dám ý kiến, bởi lo rằng con của mình sẽ “bị để ý”.

Và rồi khi về nhà, cảm thấy ấm ức, họ chỉ biết viết ẩn danh lên mạng xã hội. Khi dư luận xôn xao, nhà trường lại giải thích do phụ huynh 100% đồng tình trong cuộc họp.

Cứ vậy nên các khoản thu lạ vẫn tiếp tục triển khai.

Giám sát để tránh biến tướng

Cứ mỗi dịp đầu năm học, mạng xã hội lại xuất hiện những mẩu tin cha mẹ học sinh bức xúc vì bị nhà trường “đánh úp”, buộc phải nộp tiền xã hội hóa ngay buổi đầu đi họp phụ huynh. Nhiều người không bức xúc vì phải nộp tiền, mà bức xúc vì không được bàn bạc nhưng cứ phải “tự nguyện” đồng tình.

Đến nay, dù bị báo chí phản ánh rất nhiều, nhưng hầu như chưa có thông tin vụ việc nào thu tiền xã hội hóa giáo dục “quá tay” được ngành giáo dục xử lý nghiêm khắc.

Mỗi lần một vụ việc có dấu hiệu lạm thu xuất hiện trên mạng xã hội, hàng loạt ý kiến cho rằng cần phải có chế tài riêng cho việc này lại xuất hiện. Theo nhiều người, cơ quan điều tra cần vào cuộc, lãnh đạo cơ sở giáo dục phải chịu trách nhiệm khi trường học có dấu hiệu thu xã hội hóa bất thường.

Những vụ việc có dấu hiệu lạm thu xã hội hóa giáo dục gần như đầu năm học nào cũng xảy ra, nhưng ít khi cơ quan chức năng có biện pháp ngăn chặn. Câu chuyện cũng đã từng được đại biểu Quốc hội đề cập, nhưng vẫn chưa cơ quan nào có giải pháp hiệu quả.

Mới đây, Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã có văn bản gửi UBND các xã, phường cùng các đơn vị trực thuộc, yêu cầu tạm dừng việc phê duyệt và triển khai kế hoạch vận động tài trợ, đóng góp xã hội hóa trong các cơ sở giáo dục ở năm học 2025-2026.

Chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An nhằm mục đích ổn định trường lớp, hạn chế phát sinh tiêu cực, đảm bảo công tác thu chi trong giáo dục minh bạch, đúng quy định.

Sở này cũng cho biết sẽ tăng cường thanh kiểm tra, kiên quyết xử lý những tập thể, cá nhân cố tình vi phạm, phổ biến sai chủ trương hoặc đặt ra các khoản thu trái quy định.

Đây là hành động được các phụ huynh ủng hộ. Tuy nhiên việc này chưa thể giải quyết căn cơ vấn đề. Nhiều phụ huynh công nhận xã hội hóa là cần thiết và hợp xu thế, bày tỏ sẵn sàng ủng hộ, tài trợ cho nhà trường, lớp học nhưng phải công khai các khoản thu và có quy định thu chi minh bạch.