Nhiều hộ kinh doanh 'né' chuyển khoản, coi chừng vi phạm pháp luật

Chỉ nhận tiền mặt để “né” thuế?

Những ngày đầu tháng 6/2025, tại nhiều cửa hàng, quán ăn và trên các trang Facebook bán hàng online, người tiêu dùng dễ dàng bắt gặp hàng loạt thông báo lạ lùng như: “Chỉ nhận tiền mặt, chuyển khoản cộng thêm 8%”; “Không nhận chuyển khoản. Đã đóng tài khoản ngân hàng rồi ạ!”; hay “Chuyển khoản xin để nội dung trống hoặc tránh dùng từ ‘mua hàng’”.

Theo lý giải của một chủ shop thời trang tại Hà Nam, nguyên nhân xuất phát từ chính sách thuế mới áp dụng từ ngày 1/6/2025: “Từ 1/6, cơ quan Thuế sẽ thu thuế dựa theo mã định danh liên kết tài khoản ngân hàng. Cho nên biến động số dư tài khoản nhiều thì cơ quan Thuế sẽ truy thu thuế thu nhập cá nhân. Vì vậy, quầy nhà em sẽ không nhận chuyển tiền/rút tiền 'hộ' qua tài khoản ngân hàng nữa. Mong quý khách hàng thông cảm và hoan hỉ giúp em ạ”.

Tài khoản Nu Nguyen (Bình Định, kinh doanh online) cũng gửi thông báo tương tự tới khách hàng: “Thông báo không nhận chuyển khoản rút tiền mặt. Mong khách hàng thông cảm. Từ 1/6/2025 sẽ đánh thuế 1,5% lên các giao dịch chuyển và rút đối với tài khoản có giao dịch trong 1 năm trên 1 tỷ. Nên em xin phép thông báo sự bất tiện này, mong quý khách thông cảm. Chỉ nhận chuyển khoản đúng số tiền khách mua hàng và hạn chế tối đa giao dịch”.

Trên mạng xã hội, nhiều chủ tài khoản cũng lên tiếng trước sự thay đổi này. “Giờ không nhận chuyển khoản cũng kỳ. Mà cộng thuế vào bill cũng kì. Đằng nào cũng gây khó chịu cho khách”; “Em không nhận chuyển khoản nữa nhé. Tiền mặt hộ em với. Em đã đóng tài khoản ạ”.

Tài khoản Doan Thi Huong Ly cho rằng đây là một phản ứng tất yếu của thị trường: “Đây không phải là sự cố. Đây là một phản ứng. Phản ứng của thị trường trước làn sóng chính sách thuế mới. Chính sách thì đúng về mặt luật. Nhưng khi triển khai quá nhanh, truyền thông chưa đủ rõ ràng, nhiều người dân chưa được tiếp cận, thì tâm lý phòng vệ là điều dễ hiểu”.

Trong khi đó, tài khoản Le Hoang Hai lại thẳng thắn cảnh báo người tiêu dùng nên cảnh giác với các cửa hàng “chỉ nhận tiền mặt”: “Tôi khuyên bạn nên tránh xa những cửa hàng này vì 2 lý do: Những cửa hàng này không thể kê khai thuế do nguyên liệu đầu vào không rõ nguồn gốc, không hóa đơn chứng từ, nên không thể xuất hóa đơn bán ra. Thực phẩm họ nấu sẽ không đảm bảo chất lượng vệ sinh. Hoặc họ có thể kê khai nhưng không muốn kê khai để trốn thuế”.

Một cơ sở kinh doanh ra thông báo chi tiết gửi khách hàng đại lý bán lẻ: “Do thay đổi luật thuế Nhà nước, các tài khoản cá nhân có tổng số tiền chuyển đến và đi trên 1 tỷ đồng/năm sẽ bị truy thu 1,5% trên tổng số tiền giao dịch. Vì vậy, Công ty xin phép thu toàn bộ tiền mặt cho các đơn hàng đại lý bán lẻ (không áp dụng với khách hàng là công ty). Nếu thanh toán qua chuyển khoản, xin phép nhân hệ số 1,5% để nộp về Nhà nước”.

Một nhà phân phối khác cũng ban hành chính sách tương tự từ ngày 2/6: “Nhà phân phối xin phép thu toàn bộ tiền hàng bằng tiền mặt. Nếu khách thanh toán chuyển khoản, chúng tôi sẽ xuất hóa đơn điện tử về mã số thuế của khách hàng và trừ phí 1,5%”. Thông báo này còn đưa ví dụ minh họa: nếu khách chuyển khoản 10.000.000 đồng, hóa đơn sẽ được xuất là 9.850.000 đồng, tức khách mất 150.000 đồng thuế.

Việc hàng loạt cửa hàng từ chối nhận chuyển khoản khiến không ít khách hàng bối rối, đặc biệt khi thói quen thanh toán không dùng tiền mặt đã trở nên phổ biến.

Anh Trần Thái (Ba Đình, Hà Nội) chia sẻ: “Nhiều khi đi chợ, đi ăn, thậm chí đi chơi, đi du lịch nhưng trong ví tôi gần như không có tiền mặt, bởi vì hầu hết các cửa hàng đã có thanh toán qua tài khoản, qua mã QR. Do đó, việc một số cửa hàng không nhận chuyển khoản khiến tôi cảm thấy rất bất tiện, không thể lúc đó lại đi tìm cây ATM để rút tiền”.

Chị Lê Tường Vi (Hà Đông, Hà Nội) cũng đồng quan điểm: “Từ ngày thanh toán qua mã QR phát triển, tôi thậm chí mở tài khoản nhưng không dùng thẻ ATM, vì không có nhu cầu rút tiền từ máy. Nếu các cửa hàng không nhận chuyển khoản, thì tôi sẽ không mua hàng hay sử dụng dịch vụ ở đó nữa”.

Né thuế dễ thành vi phạm pháp luật

Nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng này xuất phát từ hiệu lực của Nghị định 70/2025/NĐ-CP, trong đó quy định các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm trong một số lĩnh vực bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử và máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế.

Thay vì nộp thuế khoán như trước, từ nay các hộ sẽ phải khai báo doanh thu thực tế. Điều này khiến không ít người bán lâm vào tâm lý lo sợ bị "soi dòng tiền", dẫn đến việc đóng tài khoản, không nhận chuyển khoản, hoặc thu thêm phí khi khách chọn chuyển khoản - vốn không hề có cơ sở pháp lý.

Thậm chí, một số cá nhân còn lan truyền thông tin “bị truy thu 1,5% nếu tài khoản có dòng tiền vượt 1 tỷ đồng/năm”, gây hoang mang và hiểu nhầm trên diện rộng.

Luật sư Hoàng Văn Hà (Công ty Luật ARC Hà Nội) nhấn mạnh: “Pháp luật không cấm thanh toán bằng tiền mặt, nhưng nếu đây là cách để né kê khai doanh thu thì có dấu hiệu vi phạm pháp luật thuế.

Điều 143, Luật Quản lý thuế và Điều 13 Nghị định 125/2020/NĐ-CP quy định hành vi trốn thuế có thể bị phạt tới 3 lần số thuế trốn, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm”.

Theo ông Hà, hành vi “chỉ nhận tiền mặt” để né hóa đơn còn vi phạm Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023. Cụ thể, Điều 4 quy định người tiêu dùng có quyền lựa chọn hình thức thanh toán thuận tiện; Điều 7 Luật Giá nghiêm cấm việc phân biệt giá nếu không có lý do chính đáng.

Luật sư Hà khẳng định, hiện nay, chưa có văn bản pháp lý nào quy định truy thu thuế 1,5% trên tổng dòng tiền cá nhân vượt 1 tỷ đồng/năm như lời đồn. Nghĩa vụ thuế vẫn căn cứ vào loại hình kinh doanh (cá nhân hay pháp nhân) và các sắc thuế hiện hành như thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập cá nhân (TNCN), thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN).

Theo Luật Kế toán 2015 và Nghị định 41/2018/NĐ-CP, doanh nghiệp bắt buộc giao dịch qua tài khoản ngân hàng mang tên pháp nhân. Việc sử dụng tài khoản cá nhân để nhận tiền bán hàng có thể bị phạt từ 5 - 10 triệu đồng. Nếu không xuất hóa đơn cho khách, người bán có thể bị quy vào hành vi trốn thuế.

Không chỉ người bán đối diện rủi ro pháp lý, người tiêu dùng cũng có thể gặp rắc rối khi thanh toán tiền mặt không hóa đơn. Trong trường hợp xảy ra tranh chấp, việc không có chứng từ, hóa đơn điện tử khiến khách hàng khó chứng minh quyền lợi.

“Cửa hàng nào từ chối xuất hóa đơn hoặc đẩy phần thuế lên khách hàng khi chuyển khoản là vi phạm pháp luật. Người tiêu dùng cần chủ động yêu cầu hóa đơn, đồng thời phản ánh tới cơ quan chức năng nếu thấy bị áp đặt điều kiện thanh toán bất lợi”, luật sư Hà khuyến nghị.