Khi Bualoi trở thành “ký ức sống”

Từ hashtag lan truyền trên mạng xã hội đến những câu chuyện kể đời thường, tên bão đã vượt khỏi phạm trù khí tượng để trở thành một biểu tượng văn hóa, in dấu lên tâm thức tập thể.

Từ bản tin dự báo đến “hiện tượng mạng”

Năm nay, bão Ragasa đã suy yếu, nhưng dấu ấn của nó thì không. Trong vòng 24 giờ, hình ảnh vệ tinh về đám mây xoáy khổng lồ, những clip ghi lại cảnh gió giật dữ dội và người dân hối hả gia cố nhà cửa đã tràn ngập trên TikTok và Facebook.

Hashtag #Ragasa nhanh chóng thu về hàng triệu lượt xem, biến cơn bão thành một "sự kiện xã hội" được cộng đồng mạng tái hiện sinh động, đôi khi được gắn với những đoạn nhạc kịch tính như một thước phim hành động.

Hiện tượng này không phải là mới. Lịch sử đã chứng kiến nhiều cái tên bão vượt ra ngoài khuôn khổ của một bản tin thời tiết để trở thành những dấu mốc không thể quên.

Ở Việt Nam, cái tên bão Linda (năm 1997) là nỗi ám ảnh kinh hoàng của cả vùng Tây Nam Bộ, trở thành đề tài cho nhiều phóng sự, bài báo và cả những áng văn thấm đẫm ký ức đau thương.

Trên phạm vi quốc tế, siêu bão Haiyan (2013) đã trở thành dấu ấn đau thương cho thảm họa và tinh thần vượt khó của người dân Philippines, thúc đẩy làn sóng viện trợ nhân đạo toàn cầu.

Với Bualoi, ký ức ấy càng rõ rệt hơn. Tính đến 6h ngày 1/10, bão số 10 và mưa lũ, sạt lở, giông lốc làm 29 người chết, 22 người mất tích, 8 người mất liên lạc, sơ bộ thiệt hại về kinh tế 8.016 tỷ đồng.

Thế nhưng, chính giữa những ngày gian nan đó, ánh sáng của tình người lại hiện lên rõ nét. Hàng nghìn chiến sĩ công an, bộ đội, dân quân địa phương đã thức trắng nhiều đêm, ngâm mình trong nước lũ để tìm kiếm người mất tích, bồng bế trẻ nhỏ vượt qua dòng nước xiết, soi đèn pin vào từng ngôi nhà đổ nát để cứu người mắc kẹt.

Ở những ngôi làng ven sông, bà con chia nhau từng gói mì, chai nước, gia đình nào còn mái che thì mở cửa đón hàng xóm vào trú. Cùng lúc ấy, từ Hà Nội, TP HCM cho đến cộng đồng kiều bào xa xứ truyền thống “lá lành đùm lá rách” đã trở thành một hành động sống động và đầy cảm xúc.

Trên mạng xã hội, hashtag #Bualoi không chỉ kể về mất mát mà còn truyền đi hình ảnh của sự sẻ chia, của nghị lực đứng lên từ đổ vỡ. Thơ ca, tranh vẽ, giai điệu mới cũng nhanh chóng ra đời, như một minh chứng rằng ngay trong khốn khó, con người vẫn tìm thấy hy vọng và biến đau thương thành sức mạnh để bước tiếp.

Ragasa và Bualoi, theo cách riêng của chúng, đang tiếp tục hành trình đó - không đơn thuần là những ký hiệu khí tượng, mà là một phần trong câu chuyện kể của cộng đồng.

Sức mạnh biểu tượng và trách nhiệm truyền thông

Trong văn hóa đại chúng, các cơn bão thường được "nhân cách hóa", trở thành những thực thể mang đầy cảm xúc. Chúng có thể là "hung thần" đáng sợ, nhưng cũng chính từ sự tàn phá ấy, hình ảnh về sự kiên cường, đoàn kết lại được khắc họa rõ nét hơn bao giờ hết.

Những hình ảnh lực lượng cứu hộ xuyên đêm, các nhóm thiện nguyện tiếp tế lương thực hay người dân giúp đỡ nhau dọn dẹp đổ nát... tất cả đã biến cái tên Ragasa thành biểu tượng của sức mạng cộng đồng vượt lên trên nghịch cảnh.

Tuy nhiên, sự lan tỏa nhanh chóng của thông tin, đặc biệt là qua mạng xã hội, cũng đặt ra những thách thức về trách nhiệm. Bên cạnh những thông tin hữu ích là sự xuất hiện của các trào lưu, meme (ảnh chế) có thể vô tình làm giảm tính nghiêm trọng của thiên tai hoặc gây hoang mang.

Vai trò định hướng của báo chí chính thống trong bối cảnh này là vô cùng quan trọng. Một bản tin về bão cần cân bằng giữa việc phản ánh chân thực diễn biến, cung cấp dữ liệu chính xác và truyền tải các hướng dẫn phòng tránh thiết thực, thay vì chỉ khai thác khía cạnh giật gân, kịch tính.

Tên bão - Cầu nối giữa thiên tai và ý thức cộng đồng

Sức sống của một cái tên bão còn được thể hiện qua sự sáng tạo nghệ thuật. Từ những ca khúc xúc động về nỗi đau sau bão Linda đến các tác phẩm hội họa lấy cảm hứng từ sức mạnh hủy diệt và ý chí tái sinh của con người, bão đã trở thành một nguồn chất liệu văn hóa sâu sắc. Những sáng tạo này giúp xã hội suy ngẫm, ghi nhớ và rút ra bài học từ thảm họa.

Ở một góc độ khác, việc một đứa trẻ tò mò hỏi "Ragasa là gì?", hay một bạn trẻ chia sẻ infographic về đường đi của bão trên mạng xã hội chính là những khoảnh khắc giáo dục ý thức cộng đồng một cách tự nhiên nhất.

Mỗi cái tên bão, vì thế, trở thành một cơ hội để nâng cao hiểu biết về thiên nhiên và nhận thức về sự cần thiết của việc chủ động phòng ngừa.

Hành trình khám phá ý nghĩa tên bão từ Ragasa đến Bualoi khép lại với một thông điệp: Tên bão đã vượt xa chức năng ban đầu là một ký hiệu để theo dõi. Chúng đã hóa thân thành những "thực thể văn hóa", in dấu vào ký ức tập thể, kích thích sự sáng tạo và quan trọng nhất, là hồi chuông cảnh tỉnh về ý thức cộng đồng.

Mỗi khi một cái tên bão được xướng lên, đó không chỉ là thông báo về một hiện tượng thời tiết. Đó là lời nhắc nhở về sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên, nhưng cũng là lời khẳng định về sức mạnh của sự chủ động, đoàn kết và khả năng vượt qua nghịch cảnh.

Ragasa, Bualoi và những cái tên tiếp theo sẽ còn ở lại, như những chương sử bi tráng và hào hùng trong cuốn biên niên sử về cuộc đối mặt giữa con người và thiên nhiên.