Vải không hạt với ưu điểm vượt trội về trải nghiệm khi ăn, đang trở thành món quà được săn đón trong mùa hè. Tuy nhiên, ít ai biết rằng giống quả này không phải là sản phẩm mới của công nghệ gen hiện đại, mà đã có lịch sử hình thành và phát triển đáng ngạc nhiên.

Trên thị trường trái cây cao cấp Việt Nam hiện đang có một mặt hàng mới nổi, vải không hạt Trung Quốc với mức giá lên tới 600.000-700.000 đồng/kg, gấp hàng chục lần so với vải thiều trong nước. Với ưu điểm không hạt, loại vải này trở thành lựa chọn được ưa chuộng, mang đến trải nghiệm ăn uống trọn vẹn hơn.

Vải không hạt là gì?

Điều thú vị về vải không hạt là chúng không hoàn toàn không có hạt theo đúng nghĩa đen. Thay vào đó, hạt của chúng bị thoái hóa tối đa trong quá trình phát triển, chỉ còn lại phần nhân rất nhỏ, đôi khi chỉ là một chấm đen li ti. Kích thước hạt "tí hon" này có thể khác nhau tùy thuộc vào từng giống vải không hạt cụ thể. Một số loại gần như không cảm thấy hạt khi ăn, trong khi một số khác vẫn còn một dấu vết rất nhỏ của nhân.

Tuy nhiên, để được công nhận là "vải không hạt" trên thị trường, giống quả này không chỉ cần có hạt nhỏ mà còn phải đáp ứng các tiêu chí về chất lượng khác như quả to, màu đỏ đẹp, vỏ mỏng, có hương vị thơm ngon đặc trưng của vải.

Lịch sử ngàn năm, không phải phát minh mới

Nhiều người lầm tưởng rằng vải không hạt là sản phẩm của công nghệ biến đổi gen tiên tiến mới được phát triển gần đây. Tuy nhiên, lịch sử của giống quả này lại lâu đời hơn thế rất nhiều. Vải không hạt có nguồn gốc từ các biến thể hoang dã của lệ chi tại tỉnh Hải Nam, Trung Quốc. Từ những biến thể tự nhiên này, các nhà nông nghiệp đã tiến hành chọn lọc và phát triển.

Trên thực tế, lệ chi không hạt đã được trồng thương mại tại Hải Nam trong hơn 20 năm qua. Thậm chí, có những ghi chép về vải không hạt đã xuất hiện từ thời nhà Đường trong cuốn "Bắc Hộ Lục", mô tả loại quả này "to bằng quả trứng gà, thịt quả trắng trong như pha lê...". Điều này cho thấy vải không hạt đã tồn tại ít nhất 1000 năm, chỉ là những năm gần đây mới được thương mại hóa rộng rãi và phổ biến hơn đến tay người tiêu dùng.

Bí quyết nhân giống

Quá trình hình thành vải không hạt bắt nguồn từ một đột biến gen tự nhiên khiến cây xảy ra hiện tượng kết quả đơn tính (parthenocarpy) - tức là quả hình thành mà không cần thụ tinh, dẫn đến hạt không phát triển hoặc rất nhỏ. Đây là một cơ chế sinh học tự nhiên ở thực vật, liên quan đến hormone nội sinh của cây, không phải do can thiệp nhân tạo bằng các chất gây vô sinh.

Để duy trì và phát triển giống vải không hạt có đặc tính ổn định này cho mục đích thương mại, các nhà nông học sử dụng phương pháp nhân giống vô tính, phổ biến nhất là kỹ thuật ghép cành. Họ lấy cành từ cây vải không hạt mẹ và ghép lên gốc của cây khác. Nhân giống vô tính đảm bảo rằng cây con sẽ thừa hưởng hoàn toàn bộ gen và các đặc điểm của cây mẹ, bao gồm cả đặc tính "không hạt". Phương pháp này cũng được áp dụng rộng rãi cho nhiều loại trái cây khác để giữ vững đặc tính của giống.

Ưu điểm vượt trội và nhược điểm về chi phí

Ưu điểm lớn nhất của vải không hạt là trải nghiệm khi ăn. Quả mọng nước, thịt quả chắc, giòn, không có xơ và quan trọng nhất là không có hạt hoặc hạt cực nhỏ. Điều này không chỉ giúp việc thưởng thức trở nên dễ dàng và sảng khoái hơn, mà còn đặc biệt an toàn cho trẻ nhỏ và người già, không còn lo bị hóc hạt. Giống như vải truyền thống, vải không hạt cũng hoàn toàn an toàn cho sức khỏe con người.

Tuy nhiên, giống quả đặc biệt này cũng có nhược điểm lớn, giá thành cao. Chi phí trồng vải không hạt cao hơn đáng kể so với vải truyền thống do các vấn đề kỹ thuật trong trồng trọt. Giống này khá "kiều quý", gặp khó khăn trong việc ra hoa và dễ bị rụng quả nghiêm trọng. Cụ thể, tỷ lệ đậu quả của giống vải này chỉ đạt 30-40%, nghĩa là trồng 10 cây, chỉ có 3-4 cây cho quả đạt chuẩn.

Mỗi cây phải mất ít nhất 5-7 năm mới bắt đầu cho trái ổn định. Sản lượng thấp, kỹ thuật phức tạp, trong khi nhu cầu lại ngày càng tăng. Chính điều đó đã đẩy giá thành của loại quả này lên tới mức “xa xỉ”.

Các nhà khoa học nông nghiệp Trung Quốc đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc khắc phục các khó khăn này. Bằng việc nghiên cứu và phát triển các kỹ thuật mới để thúc đẩy ra hoa và ngăn ngừa rụng quả, họ đã giúp nâng cao năng suất và tỷ lệ quả thương phẩm. Điều này hứa hẹn rằng trong tương lai không xa, vải không hạt có thể trở nên phổ biến và có giá cả phải chăng hơn, giúp nhiều người tiêu dùng có cơ hội thưởng thức loại quả đặc biệt này.

×