Uganda: Gần 100% đàn ông đi xét nghiệm đều phát hiện 'nuôi con tu hú'

Trong bối cảnh công nghệ sinh học ngày càng phát triển và trở nên đại chúng hóa, Uganda, quốc gia Đông Phi vốn coi trọng các giá trị truyền thống, đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng xã hội sâu sắc. Sự phổ biến của các dịch vụ xét nghiệm quan hệ huyết thống (ADN) đã vô tình mở ra chiếc hộp Pandora, kéo theo sự sụp đổ của hàng loạt gia đình và đặt ra những câu hỏi hóc búa về đạo đức, văn hóa và định nghĩa thực sự của tình phụ tử.

Nỗi đau không phải cha ruột

Theo New Indianexpress, sự việc bắt đầu thu hút sự chú ý của công chúng khi Bộ Nội vụ Uganda công bố những dữ liệu thống kê gây sốc từ phòng thí nghiệm phân tích ADN do chính phủ thành lập. Theo đó, ông Simon Peter Mundeyi, người phát ngôn của Bộ Nội vụ, đã tiết lộ tỷ lệ đáng kinh ngạc, trong số những nam giới tìm đến cơ quan này để thực hiện giám định quan hệ cha con, có tới 98% nhận về kết quả khẳng định họ không phải là cha ruột của đứa trẻ.

Cụ thể, ông Mundeyi cho biết khoảng 95% số người đăng ký dịch vụ xét nghiệm là nam giới. Tuy nhiên, kết quả trả về lại là những con số gây đau lòng, 98% xác nhận sự nghi ngờ của người cha là đúng, nhiều người sụp đổ niềm tin, dẫn đến bi kịch của hàng ngàn gia đình.

Chứng kiến làn sóng khủng hoảng tâm lý ngày càng lan rộng, ông Mundeyi đã phải đưa ra lời khuyên đầy bất lực nhưng thực tế: "Trừ khi nội tâm của bạn đủ mạnh mẽ, nếu không thì đừng thử làm giám định quan hệ cha con". Ông chia sẻ thêm về những cảnh tượng đau lòng thường xuyên diễn ra tại phòng thí nghiệm, khi những người đàn ông rời đi trong trạng thái suy sụp hoàn toàn sau khi biết sự thật về đứa con mình đã yêu thương, nuôi dưỡng suốt nhiều năm.

"Rất nhiều đàn ông đến làm giám định mang theo những đứa trẻ khoảng 15 tuổi. Khi họ phát hiện đứa trẻ không phải con ruột của mình, nỗi đau đó là không thể tưởng tượng nổi", ông Mundeyi thuật lại, đồng thời đưa ra lời khuyên rằng nếu buộc phải xét nghiệm, hãy thực hiện khi đứa trẻ còn nhỏ để giảm thiểu tổn thương tâm lý lâu dài.

Cơn sốt ADN và hiệu ứng domino

Trước đây, do hạn chế về kỹ thuật và chi phí đắt đỏ, những nghi ngờ về huyết thống tại Uganda thường bị nén lại. Những người đàn ông dù có băn khoăn khi thấy con không giống mình hay bản thân không giống cha, họ vẫn chọn cách im lặng và tiếp tục cuộc sống. Tuy nhiên, sự tiến bộ của công nghệ đã thay đổi tất cả. Chi phí giảm mạnh đã biến xét nghiệm ADN từ dịch vụ xa xỉ trở thành trào lưu phổ biến.

Tại thủ đô Kampala, các trung tâm xét nghiệm mọc lên như nấm sau mưa. Cuộc đua tiếp thị diễn ra khốc liệt khi các phòng thí nghiệm tranh nhau quảng cáo trên mọi mặt trận, từ truyền hình, phát thanh đến các địa điểm công cộng. Thậm chí, hình ảnh các tờ quảng cáo xét nghiệm ADN dán kín cửa kính sau của xe taxi đã trở thành cảnh tượng quen thuộc, phản ánh mức độ quan tâm của xã hội đối với vấn đề này.

Tuy nhiên theo TOI, ngòi nổ thực sự kích hoạt cuộc khủng hoảng này lại bắt nguồn từ giới thượng lưu. Truyền thông Uganda liên tục đưa tin về các nhân vật nổi tiếng, giàu có phát hiện ra sự thật phũ phàng về con cái mình, gắn liền với các tranh chấp về thừa kế hoặc ly hôn. Điển hình là trường hợp của một nghị sĩ quốc hội có 5 trong số 9 đứa con không cùng huyết thống. Hay như vụ việc của Hiệu trưởng Đại học Kampala, người cũng phát hiện ra một trong những đứa con mình nuôi nấng bấy lâu không phải là cốt nhục. Những thông tin này lan truyền nhanh chóng, gieo rắc nỗi sợ hãi và nghi ngờ vào tâm trí của những người đàn ông bình thường, thúc đẩy họ tìm đến các trung tâm xét nghiệm.

Xung đột giữa khoa học và truyền thống

Hệ quả của cơn sốt xét nghiệm này không chỉ dừng lại ở nỗi đau cá nhân mà còn bùng phát thành các vấn đề xã hội nghiêm trọng, bao gồm bạo lực và sự tan vỡ của các gia đình. Trước tình hình đó, các nhà lãnh đạo tôn giáo và các trưởng lão bộ tộc, những người giữ vai trò định hướng đạo đức tại Uganda, đã buộc phải lên tiếng can thiệp.

Tổng giám mục Giáo hội Anglican Uganda, ông Stephen Kaziimba, đã đưa ra quan điểm mang tính nhân văn sâu sắc nhằm xoa dịu tình hình. Ông khuyên những người đang hoang mang hãy "giao phó việc này cho Chúa". Theo ông: "Bất luận chúng đến thế giới này bằng cách nào, trẻ con vẫn là trẻ con. Đứa trẻ sinh ra trong nhà, chính là con của bạn. Truyền thống châu Phi luôn là như vậy". Quan điểm này nhấn mạnh vào khía cạnh người cha xã hội (người nuôi dưỡng) quan trọng hơn người cha sinh học.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Moses Kutoi, thủ lĩnh của tộc người Bagisu, đã viện dẫn các quy tắc ứng xử truyền thống để ngăn chặn làn sóng xét nghiệm. Ông cho biết, trong văn hóa bộ tộc, việc người đàn ông công khai nghi ngờ huyết thống của con cái là điều cấm kỵ, thậm chí có thể bị các trưởng lão phạt tiền. "Anh không nên nói ra câu 'tôi nghi ngờ đứa trẻ này không phải con tôi'. Ngay cả say rượu cũng không phải là lý do để nói ra những lời như vậy", ông Kutoi nhấn mạnh.

Dưới góc nhìn của văn hóa truyền thống châu Phi, khái niệm gia đình rộng lớn hơn sự liên kết của chuỗi gen. Ông Kutoi khẳng định, việc chủ động đoạn tuyệt quan hệ cha con là điều "chưa từng nghe thấy". Mặc dù trong thực tế, một số người đàn ông có thể âm thầm xử lý bằng cách chia cho đứa con "có tranh cãi" phần tài sản ở xa nhà tổ, nhưng họ không bao giờ chối bỏ trách nhiệm nuôi dưỡng công khai. Để minh chứng, vị thủ lĩnh này đã dùng chính câu chuyện của mình, dù ngoại hình không giống cha, ông vẫn được chọn làm người thừa kế gia tộc, khẳng định sự ưu việt của tình thân và trách nhiệm so với huyết thống đơn thuần.

Câu chuyện tại Uganda là ví dụ điển hình cho thấy sự xung đột giữa công nghệ hiện đại và các cấu trúc xã hội truyền thống. Lời kêu gọi "đừng xét nghiệm nữa" của các quan chức và giới chức sắc tôn giáo không phải là sự cổ xúy cho sự lừa dối, mà là nỗ lực nhằm bảo vệ sự toàn vẹn của gia đình và tương lai của những đứa trẻ vô tội trước sự thật đau lòng.