Mối quan hệ vốn đã phức tạp giữa Mỹ và Trung Quốc dường như đang đứng trước những thử thách mới, khi những diễn biến nội bộ trong chính trường Mỹ lại vô tình tác động đến nhận thức và chiến lược ngoại giao của Bắc Kinh. Theo các nhà phân tích, cuộc khẩu chiến công khai gần đây giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỷ phú công nghệ Elon Musk đang củng cố thêm quan điểm trong giới lãnh đạo Trung Quốc rằng ông Trump là một đối tác khó lường và không hoàn toàn đáng tin cậy.

Va chạm giữa Tổng thống Trump - Elon Musk và phản ứng từ Trung Quốc

Sự việc bắt nguồn từ những bất đồng công khai giữa ông Trump và Elon Musk liên quan đến các chính sách thuế và chi tiêu của chính phủ Mỹ vào đầu tháng này. Ông Musk đã đưa ra những phát ngôn gây sốc, cho rằng ông Trump sẽ không thể thắng cử nếu không có sự ủng hộ của mình. Đáp lại, Tổng thống Trump đã bày tỏ sự thất vọng sâu sắc đối với CEO Tesla và đưa ra lời cảnh báo về khả năng ngừng các khoản trợ cấp cũng như các hợp đồng của chính phủ dành cho Tesla.

Mặc dù sau đó cuộc xung đột này đã có dấu hiệu lắng dịu khi ông Musk thừa nhận những phát biểu của mình có phần cường điệu, nhưng dư âm của nó vẫn còn rất lớn. Các nhà quan sát Trung Quốc cho rằng, vụ việc này đã làm gia tăng thêm nhận thức rằng ông Trump là một chính trị gia khó đoán và có xu hướng hành động dựa trên lợi ích cá nhân hơn là các cam kết dài hạn.

Ông Tôn Thành Hạo, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chiến lược An ninh Quốc tế thuộc Đại học Thanh Hoa (Bắc Kinh), nhận định rằng ông Trump thường được nhìn nhận như một chính trị gia theo trường phái "giao dịch". Trong các cuộc đàm phán, ông có xu hướng thăm dò, gây áp lực lên đối phương và tìm cách buộc họ phải nhượng bộ khi nhận thấy dấu hiệu yếu thế. Đây không phải là một điều mới mẻ đối với Trung Quốc, bởi họ đã từng trải qua những kinh nghiệm tương tự trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump. Điển hình là việc ông Trump từng hết lời ca ngợi Chủ tịch Tập Cận Bình trong chuyến thăm Bắc Kinh năm 2017, nhưng chỉ chưa đầy một năm sau đã bất ngờ áp đặt thuế quan cao lên hàng hóa Trung Quốc, châm ngòi cho cuộc chiến thương mại.

Chiến lược "Tin tưởng nhưng vẫn xác minh"

Ông Dominic Chiu, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Eurasia Group, một công ty tư vấn rủi ro chính trị, cũng đồng tình với nhận định trên. Ông cho rằng "Trung Quốc khó có thể tin tưởng Tổng thống Trump và chính quyền Mỹ một cách vô điều kiện". Thay vào đó, Bắc Kinh có khả năng cao sẽ áp dụng một chiến lược "tin tưởng nhưng vẫn xác minh". Xu hướng này đã trở nên rõ nét kể từ thời chính quyền ông Trump, các quan chức Trung Quốc luôn có những nghi ngờ cơ bản về việc liệu ông Trump có thực sự tuân thủ và thực hiện đầy đủ các thỏa thuận toàn diện đã ký kết hay không.

Những nhận định này càng có cơ sở khi nhìn vào bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung leo thang trở lại trong những tháng gần đây. Sau khi ông Trump áp đặt các mức thuế quan mới lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, cả hai nước đã có những động thái trả đũa lẫn nhau. Mặc dù một số thỏa thuận trên nguyên tắc đã được manh nha trong các cuộc đàm phán thương mại tại London và qua cuộc điện đàm giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Trump, nhưng những tia lửa xung đột vẫn còn âm ỉ.

Ông Chiu phân tích thêm: "Xem xét cuộc xung đột giữa Trump và Musk, Trung Quốc sẽ không tin hoàn toàn vào lời nói và hành động của Tổng thống Mỹ. Thay vào đó, họ sẽ tìm kiếm các biện pháp bảo vệ cụ thể và có tính ràng buộc pháp lý, có thể thực thi được". Ông cũng chỉ ra rằng lợi thế chiến lược của Trung Quốc trong các chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng có thể được sử dụng như một đòn bẩy để đối phó với những áp lực vô lý từ phía Mỹ.

Khuyến nghị cho ngoại giao Trung Quốc

Trước thái độ khó đoán của ông Trump, ông Tôn Thành Hạo khuyến nghị rằng Trung Quốc cần tập trung vào việc thiết lập các cơ quan tham vấn ở cấp độ làm việc và duy trì các kênh ngoại giao ổn định. Ông dự đoán rằng các vấn đề nhạy cảm như kiểm soát xuất khẩu công nghệ hay các vấn đề liên quan đến đất hiếm sẽ tiếp tục là những điểm nóng tiềm ẩn nguy cơ xung đột và những căng thẳng mang tính cấu trúc trong quan hệ song phương sẽ không dễ dàng được giải quyết.

Các chuyên gia chính trị Trung Quốc cũng tin rằng, ngay cả khi một thỏa thuận thương mại mới được ký kết với Mỹ, nguy cơ xung đột tái diễn vẫn luôn hiện hữu, tùy thuộc vào những thay đổi trong chính sách của Washington. Do đó, có khả năng Trung Quốc sẽ tìm cách đưa các điều khoản mang tính ràng buộc cao, chẳng hạn như các điều khoản về giải quyết tranh chấp, vào nội dung các thỏa thuận.

Ông Neil Thomas, một nhà nghiên cứu tại Viện Chính sách Xã hội châu Á (Asia Society Policy Institute), cũng chỉ ra rằng, ngay cả khi có một thỏa thuận thương mại, sự cảnh giác lẫn nhau giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn sẽ tồn tại. Các vấn đề liên quan đến lãnh thổ hoặc các lo ngại về an ninh hoàn toàn có thể làm gián đoạn sự hợp tác kinh tế. Ông nhấn mạnh rằng giới lãnh đạo Trung Quốc là những người theo chủ nghĩa hiện thực lạnh lùng và họ đang tiếp cận mối quan hệ với Mỹ từ một góc độ chiến lược, dài hạn.

Cuộc "khẩu chiến" giữa ông Trump và Elon Musk, dù có vẻ là một sự kiện nội bộ của Mỹ, lại đang có những tác động không nhỏ đến cách Trung Quốc nhìn nhận và ứng xử với một trong những đối tác, đồng thời cũng là đối thủ cạnh tranh quan trọng nhất của mình. Sự thận trọng và tính toán kỹ lưỡng có thể sẽ là kim chỉ nam cho chính sách ngoại giao của Bắc Kinh trong thời gian tới.

×