Cú sốc thuế quan 100% và phản ứng dây chuyền của thị trường

Trong một tuyên bố cứng rắn, ông Trump cho rằng hành động của mình là phản ứng trực tiếp trước việc Bắc Kinh đột ngột kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, một nguồn tài nguyên chiến lược.

Ngay khi tin tức được đưa ra, phản ứng của thị trường tài chính gần như tức thì. Tâm lý hoảng loạn của các nhà đầu tư lại nhanh chóng lan rộng, thị trường chứng khoán Mỹ đóng cửa ngày 10 với mức sụt giảm nghiêm trọng, chỉ số Dow Jones lao dốc 878 điểm, tương đương 1,9%, chỉ số S&P 500 giảm 2,7% và chỉ số Nasdaq tập trung nhiều cổ phiếu công nghệ, vốn nhạy cảm với các căng thẳng thương mại, đã bốc hơi tới 3,5% giá trị.

Nhìn lại bối cảnh hồi đầu năm nay, thế giới đã chứng kiến một cuộc chiến thuế quan "ăn miếng trả miếng" đến mức gần như cấm vận thương mại khi Washington có lúc đẩy thuế suất lên 145% và Bắc Kinh đáp trả với mức 125%. Nỗi đau kinh tế từ các mức thuế trừng phạt này là có thật, đến mức chính quyền Trump đã phải miễn trừ cho một số mặt hàng điện tử.

Thỏa thuận đình chiến thương mại đạt được vào tháng 5 được xem là một tia hy vọng. Mỹ nhượng bộ giảm thuế xuống 30% và Trung Quốc giảm xuống 10%, thị trường chứng khoán cả hai nước đã ăn mừng bằng những đợt tăng điểm ngoạn mục. Thỏa thuận này dù mong manh nhưng cũng là một sự thừa nhận rằng hai nền kinh tế phụ thuộc sâu sắc vào nhau. Dù Mexico gần đây đã vượt qua Trung Quốc để trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ, Washington vẫn nhập khẩu hàng trăm tỷ USD hàng hóa từ Bắc Kinh mỗi năm và Trung Quốc vẫn là một thị trường xuất khẩu trọng yếu của Mỹ.

Tuy nhiên, sự bình yên đó giờ đã không còn, ngọn lửa xung đột đã âm ỉ cháy trong nhiều tháng và chỉ chờ một cái cớ để bùng phát trở lại. Bên cạnh mức thuế 100%, ông Trump cũng tuyên bố Mỹ sẽ đồng thời áp dụng các hạn chế xuất khẩu đối với tất cả phần mềm quan trọng bắt đầu từ ngày 1/11 năm nay.

Những dấu hiệu báo trước

Theo phân tích của các chuyên gia, quyết định của ông Trump không phải là một hành động bột phát. Nó là đỉnh điểm của một chuỗi các hành động leo thang căng thẳng từ cả hai phía, bắt nguồn từ chính những điểm yếu trong thỏa thuận đình chiến.

Tranh cãi về đất hiếm: Một trong những điều khoản quan trọng của thỏa thuận là yêu cầu Trung Quốc đảm bảo nguồn cung nam châm đất hiếm cho Mỹ. Tuy nhiên, trong nhiều tháng qua, ông Trump đã liên tục cáo buộc Bắc Kinh không tuân thủ cam kết này.

Hạn chế công nghệ: Phản ứng đầu tiên của Washington là siết chặt việc bán công nghệ cho Trung Quốc, đặc biệt là các con chip AI hiệu năng cao của Nvidia, "bộ não" của nền kinh tế số tương lai. Mặc dù một số hạn chế sau đó được nới lỏng, nó vẫn gửi đi một thông điệp rõ ràng.

Đòn trả đũa tại các cảng biển: Tiếp đó, Washington công bố áp phí đối với các tàu thuyền do Trung Quốc sở hữu hoặc vận hành. Không chút chậm trễ, Bắc Kinh đã đáp trả bằng một biện pháp tương tự nhắm vào các tàu của Mỹ, có hiệu lực từ ngày 10/10. Chuỗi hành động "có qua có lại" này đã cho thấy cả hai bên đều không có ý định nhượng bộ.

CNN nhận định: "Ông Trump đã cho thấy rằng không có giới hạn nào đối với mức thuế mà ông có thể áp lên Trung Quốc và ông Tập Cận Bình cũng cho thấy ông không hề nương tay trong việc lựa chọn cách thức trả đũa".

Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung phiên bản mới được dự báo sẽ còn khó lường hơn, đặc biệt khi nó diễn ra trong bối cảnh chính trị nội bộ phức tạp của Mỹ. Một yếu tố quan trọng có thể kìm hãm quyền lực của ông Trump là Tòa án Tối cao, dự kiến sẽ đưa ra phán quyết về quyền hạn áp đặt thuế quan của tổng thống vào tháng tới. Một phán quyết bất lợi có thể tước đi "vũ khí" quan trọng nhất của ông trong cuộc đối đầu này.

Ngược lại, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình không phải đối mặt với những rào cản pháp lý tương tự trong nước, cho phép ông có nhiều không gian hơn để thực hiện các biện pháp trả đũa một cách quyết đoán. Sự bất đối xứng này có thể định hình cục diện của cuộc chiến trong những tháng tới.

Điều gì sẽ xảy ra khi lệnh thuế áp thuế 100% chính thức được áp dụng?

Lệnh áp thuế bổ sung 100%, nâng tổng mức thuế lên 130% đối với Trung Quốc không chỉ là một công cụ đàm phán mà là một hành động gần như tương đương với cấm vận kinh tế trên diện rộng. Các tác động của nó sẽ lan tỏa theo nhiều lớp, từ những cú sốc tức thời đến những chuyển dịch cấu trúc dài hạn.

Tác động tức thời và trực tiếp

Cú sốc giá tiêu dùng tại Mỹ là tác động rõ ràng và đau đớn nhất đối với người dân Mỹ. Hàng nghìn mặt hàng, từ điện tử tiêu dùng (điện thoại, laptop), đồ gia dụng, quần áo, đồ chơi trẻ em đến phụ tùng ô tô, sẽ đồng loạt tăng giá mạnh. Mức thuế 130% thực chất là một loại thuế tiêu dùng trá hình khổng lồ và gánh nặng cuối cùng sẽ đổ lên vai các hộ gia đình Mỹ. Lạm phát, vốn đã là một vấn đề nhức nhối, sẽ có nguy cơ bùng phát trở lại một cách không thể kiểm soát.

Các nhà nhập khẩu, các chuỗi bán lẻ lớn như Walmart, Target, và các công ty công nghệ như Apple sẽ đối mặt với một lựa chọn sinh tử, hoặc là hấp thụ chi phí thuế quan (hy sinh toàn bộ lợi nhuận), hoặc là chuyển toàn bộ chi phí cho người tiêu dùng (nguy cơ mất thị phần nghiêm trọng). Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc có thể sẽ phá sản vì không đủ sức chống chịu cú sốc chi phí đột ngột này.

Đối với các nhà sản xuất Trung Quốc, thị trường Mỹ là nguồn sống vô cùng béo bở. Một bức tường thuế quan 130% sẽ khiến hàng hóa của họ gần như không thể cạnh tranh. Hàng loạt nhà máy, đặc biệt trong các ngành dệt may, đồ gỗ, và lắp ráp điện tử, sẽ phải đóng cửa. Điều này sẽ gây ra một làn sóng thất nghiệp quy mô lớn tại các trung tâm công nghiệp của Trung Quốc, tiềm ẩn nguy cơ bất ổn xã hội.

Tác động trung hạn và sự tái cấu trúc

Các công ty đa quốc gia sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc đẩy nhanh một cách quyết liệt việc di dời chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc. Đây sẽ là cuộc tái cấu trúc lớn nhất kể từ khi Trung Quốc gia nhập WTO. Các quốc gia như Mexico, Ấn Độ và các nước Đông Nam Á sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn. Tuy nhiên, quá trình này cực kỳ tốn kém, phức tạp và mất nhiều thời gian. Việc xây dựng nhà máy mới, đào tạo nhân công và thiết lập mạng lưới logistics không thể hoàn thành trong một sớm một chiều. Trong giai đoạn chuyển tiếp, thế giới sẽ đối mặt với tình trạng thiếu hụt hàng hóa và gián đoạn sản xuất trên diện rộng.

Trung Quốc cũng sẽ không ngồi yên. Các biện pháp trả đũa có thể bao gồm: Thuế quan đáp trả nhắm vào các mặt hàng xuất khẩu chủ lực và nhạy cảm về chính trị của Mỹ như nông sản (đậu nành, thịt lợn), máy bay Boeing và ô tô; Hàng rào phi thuế quan gây khó dễ cho các công ty Mỹ đang hoạt động tại Trung Quốc (như Apple, Tesla, Starbucks) thông qua các cuộc điều tra pháp lý, thanh tra đột xuất và làm chậm quy trình thông quan; Siết chặt hơn nữa việc xuất khẩu đất hiếm và các khoáng sản quan trọng khác, gây tê liệt các ngành công nghệ cao của Mỹ; Bán tháo trái phiếu kho bạc Mỹ: Mặc dù đây là một "lựa chọn hạt nhân" có thể gây tổn hại cho chính Trung Quốc, nhưng nó vẫn là một công cụ răn đe mạnh mẽ, có khả năng gây bất ổn cho hệ thống tài chính Mỹ.

Cả hai quốc gia sẽ nhận ra sự nguy hiểm của việc phụ thuộc vào đối thủ trong các lĩnh vực chiến lược. Điều này thúc đẩy một cuộc chạy đua khổng lồ để đạt được sự tự chủ về công nghệ (chip, AI, 5G) và an ninh chuỗi cung ứng. Washington sẽ tăng cường nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng an toàn với các đồng minh, trong khi Bắc Kinh sẽ đẩy mạnh chính sách lưu thông kép để giảm phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu.

Lệnh áp thuế 100% không phải là một nước cờ trong một ván bài thương mại mà có thể là hành động lật đổ cả bàn cờ. Trước mắt, thế giới đang chuẩn bị cho một giai đoạn bất ổn mới. Thị trường sẽ tiếp tục biến động, chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ phải đối mặt với nguy cơ đứt gãy, người tiêu dùng ở cả hai quốc gia sẽ là những người cuối cùng phải gánh chịu hậu quả.

×