Cái giá phải trả từ thuốc "hack não"

Trong thời gian cao điểm ôn thi, không khó để bắt gặp những quảng cáo mời gọi về loại “thuốc thần” có khả năng tăng trí nhớ, cải thiện sự tập trung và giúp người dùng "không ngủ vẫn tỉnh như sáo". Trên các trang mạng xã hội, nhóm chat học tập,… những lời rao như “thuốc thông minh giúp học cả đêm”, “hack não siêu tốc”, “tăng trí nhớ cấp tốc”, “mắt sáng, tai thính, não hoạt động gấp 100 lần” hiện lên dày đặc như thể chỉ cần một viên thuốc là đủ để vượt vũ môn.

Một trong những sản phẩm “hot” được rỉ tai trong giới học sinh - sinh viên là Modafinil. Thuốc này vốn được chỉ định trong điều trị rối loạn giấc ngủ, nhưng nay lại bị biến tướng thành “trợ thủ học hành” bất chấp cảnh báo từ bác sĩ và cơ quan y tế. Tại một fanpage bán Modafinil, người bán khẳng định thuốc “giúp học ngày học đêm không mệt mỏi”, “bán chạy nhất ở Mỹ”, thậm chí viện dẫn đến… các nghiên cứu của Đại học Oxford để tăng độ tin cậy.

Chỉ cần vài cú click chuột, phóng viên có thể dễ dàng đặt mua sản phẩm Modafinil Modalert 200mg với giá chỉ từ 30.000 - 50.000 đồng/viên. Facebook, Telegram… đều có hàng sẵn, người bán tư vấn nhiệt tình, cam kết "hàng chuẩn", nhưng không thể đưa ra bất kỳ thông tin nào về giấy phép, thành phần cụ thể, hướng dẫn sử dụng hay cảnh báo tác dụng phụ. Tên nhà sản xuất và phân phối phần lớn đều ghi… “đang cập nhật”.

Đinh Thành (17 tuổi), học sinh lớp 12 tại Hà Nội, từng hoảng loạn sau khi kết quả thi thử xếp gần cuối lớp. Không muốn “tụt lại phía sau”, em bí mật đặt mua một hộp Modafinil sau khi đọc được quảng cáo trên mạng. Mỗi ngày, Thành uống một viên, học xuyên đêm, ít ngủ nhưng vẫn tỉnh táo. Nhưng chỉ một tuần sau, cơ thể bắt đầu phản ứng lạ: Tim đập nhanh, đau đầu, mất ngủ kéo dài, thậm chí không thể nghỉ ngơi dù đã mệt lả. Khi nhập viện, em được bác sĩ chẩn đoán rối loạn lo âu và mất ngủ cấp tính do dùng thuốc thần kinh không rõ nguồn gốc.

Tương tự, Việt Bắc (18 tuổi), nữ sinh Long Biên (Hà Nội), cũng từng tin rằng chỉ cần cố thêm một chút, thêm một viên thuốc là đủ “tăng tốc” trong giai đoạn nước rút. Mỗi ngày, cô uống 1 viên Modafinil 200mg. Ba tuần sau, Bắc gần như sụp đổ: Rối loạn giấc ngủ, rối loạn lo âu, mất tập trung nghiêm trọng và sụt cân không kiểm soát.

Những câu chuyện như Thành, Bắc không hiếm trong mùa thi. Theo khảo sát của Trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN), gần 57% học sinh Việt Nam đang gặp các vấn đề stress, lo âu và trầm cảm, trong đó áp lực học tập là nguyên nhân chính. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng cảnh báo có tới 20% thanh thiếu niên toàn cầu đang đối mặt với các rối loạn tâm thần và các sản phẩm "chống mệt mỏi, tăng trí nhớ" chính là mồi lửa tiếp sức.

Không có viên thuốc nào “tăng trí nhớ” thần kỳ

ThS.BS Đinh Hữu Uân – Viện trưởng Viện Sức khỏe tâm thần Phương Đông cho biết: “Chúng tôi từng gặp nhiều học sinh đến viện trong tình trạng suy kiệt cả về thể chất lẫn tinh thần, sau một thời gian sử dụng những loại thuốc được quảng cáo là “giúp tỉnh táo, tăng trí nhớ siêu tốc”. Nhưng sự thật, không có viên thuốc nào thần kỳ như vậy”.

Ông Uân chỉ rõ, loại thuốc mà nhiều bạn trẻ đang tự ý mua và dùng có tên Modafinil - một dược chất chưa được Bộ Y tế Việt Nam cấp phép. Loại thuốc này vốn dùng trong điều trị rối loạn giấc ngủ ở nước ngoài, nhưng khi được sử dụng sai cách và không kiểm soát, nó lại trở thành một hiểm họa.

“Không có thuốc nào giúp học sinh tăng trí nhớ hay học giỏi lên chỉ sau vài viên. Ghi nhớ là quá trình tích lũy lâu dài, bền bỉ qua từng ngày học tập - không thể đạt được bằng thuốc bổ uống vài tuần”, bác sĩ Uân nhấn mạnh.

Còn theo Chuyên gia truyền thông giới và các vấn đề xã hội, bà Đàm Minh Thụy, hiện tượng học sinh lạm dụng thuốc để học tập không chỉ xuất hiện ở Việt Nam. Tại nhiều quốc gia có hệ thống giáo dục cạnh tranh cao như Hàn Quốc, Trung Quốc hay Mỹ, tình trạng này cũng đáng báo động.

“Có em dùng thuốc hoãn kinh để thi không bị ảnh hưởng tâm sinh lý. Có em thì truyền dịch, truyền máu để tỉnh táo. Đặc biệt, nhiều học sinh còn tìm mua thuốc điều trị ADHD để tăng khả năng tập trung, mặc dù các em không hề bị chẩn đoán mắc bệnh”, ông Thụy chia sẻ.

Áp lực học hành chưa bao giờ là chuyện nhỏ, nhất là khi kỳ vọng từ gia đình luôn hiện diện trong từng lời nhắc: “Cố lên con, chỉ còn mấy tháng nữa thôi”, “Phải đậu vào trường top thì tương lai mới sáng”… Những câu nói tưởng như động viên, nhưng đôi khi lại trở thành gánh nặng vô hình.

Bác sĩ Uân nói thêm, trong rất nhiều trường hợp điều trị, áp lực từ phụ huynh là yếu tố kích hoạt rối loạn lo âu, trầm cảm, và cả hành vi dùng thuốc không kiểm soát ở học sinh. Điều cần thiết nhất là cha mẹ nên đồng hành, thay vì áp đặt.

“Hãy hỏi: ‘Con thích ngành nào?’, ‘Con thấy mình mạnh ở đâu?’, ‘Có điều gì con lo lắng không?’... Và quan trọng là phải lắng nghe thực sự, không phán xét. Khi con cảm thấy mình được tôn trọng, được trao quyền chọn con đường đi, thì động lực học tập sẽ đến từ bên trong - chứ không phải từ nỗi sợ làm cha mẹ thất vọng”, bác sĩ Uân nói.

×