Thu nhập của giới siêu giàu đủ giúp cả thế giới thoát nghèo

Báo cáo mới nhất của Oxfam (Liên minh quốc tế chống nghèo đói và bất công) đã chỉ ra rằng thu nhập của giới siêu giàu tại các nước phát triển đã lên tới con số khổng lồ. Chỉ 1 năm thu nhập của họ cũng đủ để giúp 4 tỷ người trên thế giới thoát nghèo. Con số này cho thấy vấn đề của thế giới hiện nay không nằm ở việc thiếu nguồn lực phát triển mà ở cách chúng được phân bổ và đánh thuế.

Giới siêu giàu thu nhập 2.200 tỷ USD mỗi năm

Oxfam ước tính giới siêu giàu tại 19 nền kinh tế thành viên G20 thu về khoảng 2.200 tỷ USD chỉ trong một năm. Trong khi đó, ước tính chỉ cần 1.650 tỷ USD để giúp 3,8 tỷ người trên thế giới vượt qua ngưỡng nghèo. Như vậy, chỉ tính riêng thu nhập 1 năm của nhóm nhỏ người giàu nhất này đã đủ tài trợ chi phí xóa nghèo đói toàn cầu.

Đồng thời, con số này cũng cho thấy những tác động lớn nếu các quốc gia tận dụng và kêu gọi được sự hỗ trợ của giới siêu giàu. Đó không phải là bài toán kêu gọi đóng góp từ thiện, mà là câu chuyện thiết kế lại hệ thống thuế và chi tiêu công. Oxfam cho rằng nếu áp dụng mức thuế lũy tiến thực chất với tài sản cực lớn, chỉ một phần của khối thu nhập 2.200 tỷ USD cũng đủ tạo ra thay đổi rõ rệt.

Với góc nhìn này, xóa nghèo không còn là vấn đề thiếu nguồn lực tuyệt đối, mà là cách huy động và phân phối lại phần dư thừa đang tập trung ở đỉnh kim tự tháp tài sản.

Liệu "núi tiền" của người giàu có thực sự giúp 4 tỷ người thoát nghèo?

Dù tiềm năng tài chính rất lớn, phần lớn các nước đang phát triển vẫn bị bó buộc trong các chính sách tài khóa, tiêu dùng. Theo Oxfam, khoảng 3,4 tỷ người đang sống tại những quốc gia phải chi trả cho lãi cho các khoản nợ nhiều hơn cả chi phí giáo dục và y tế. Khi ngân sách bị hút vào trả nợ, các chương trình giảm nghèo, mở rộng bảo hiểm y tế hay cải thiện trường học khó có cơ hội triển khai đúng tầm.

Ở chiều ngược lại, hệ thống thuế tại nhiều nền kinh tế lại chưa tận dụng được khối tài sản khổng lồ của giới siêu giàu. Các lỗ hổng tránh thuế, các ưu đãi kéo dài và mức thuế lũy tiến không đủ mạnh khiến nguồn thu từ nhóm này còn rất thấp so với tiềm năng. Thu nhập 2.200 tỷ USD vì vậy chủ yếu tích tụ trong khu vực tư nhân, được tích trữ lại và ít biến thành nguồn lực phát triển an sinh xã hội.

Oxfam cho rằng nếu chỉ nhìn vào tổng thu nhập của giới siêu giàu, việc xóa nghèo trong một năm nghe có vẻ đơn giản. Thực tế lại phức tạp hơn nhiều vì các chính sách liên quan đến lợi ích kinh tế, môi trường chính trị. Đơn cử như nếu đánh thuế người giàu quá cao, quá nhanh, nguồn lực đầu tư sẽ dời đi. Kết quả là kinh tế khu vực đó sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.

Elon Musk từng có cuộc tranh luận gay gắt với David Beasley, Giám đốc WFP (Chương trình Lương thực Thế giới của LHQ), xung quanh câu hỏi liệu 6 tỷ USD có thể “giải quyết nạn đói toàn cầu” hay không. Beasley kêu gọi các tỷ phú như Musk đóng góp 6 tỷ USD để cứu 42 triệu người bên bờ chết đói, còn Musk đáp lại rằng WFP phải công bố chi tiết, minh bạch từng đồng chi tiêu thì ông mới bán cổ phiếu Tesla để tài trợ. WFP sau đó đưa ra một kế hoạch cụ thể khoảng 6,6 tỷ USD nhưng kế hoạch này không đủ thuyết phục để Elon Musk chi tiền. Thay vào đó, Elon Musk đã tặng 5,7 tỷ USD cổ phiếu cho hoạt động từ thiện riêng của mình.

Ví dụ trên cũng đã cho thấy việc giải quyết vấn nạn đói nghèo toàn cầu không chỉ cần có tiền là đủ.

Để biến tiềm năng thành hiện thực, Oxfam kêu gọi G20 ủng hộ việc thành lập một Hội đồng quốc tế về bất bình đẳng. Cơ chế này được hình dung như một khung điều phối chính sách toàn cầu, giúp các nước cùng bàn về thuế tài sản, chuẩn mực minh bạch và các nguyên tắc xử lý nợ. Mục tiêu là xây dựng một hệ thống cho phép phần nhỏ thu nhập của giới siêu giàu được chuyển thành nguồn lực ổn định cho an sinh xã hội.

Tổ chức này đề xuất các nhóm giải pháp gồm siết chặt lỗ hổng tránh thuế, áp dụng thuế lũy tiến mạnh hơn với tài sản khổng lồ và tái cấu trúc nợ cho những nước gánh lãi vay quá nặng. Khi giảm được áp lực nợ, ngân sách công sẽ có chỗ trống để tăng chi cho y tế, giáo dục, hạ tầng cơ bản và các chương trình xóa nghèo. Khi đó, luận điểm thu nhập của giới siêu giàu đủ để giúp cả thế giới thoát nghèo mới có cơ hội được kiểm chứng trên thực tế.