Thế hệ Z ‘mắc kẹt’ trong ngày nghỉ: Được nghỉ nhưng vẫn... làm việc online

Hai tháng trước, Angelica Ang (nhà báo người Singapore) thu dọn đồ đạc vào một chiếc balo leo núi và bắt đầu hành trình chinh phục mục tiêu trong danh sách “ước mơ cuộc đời” đó là trở thành thợ lặn được chứng nhận.

Sau bốn ngày học đầy thử thách, Angelica Ang đã có chuyến lặn biển đầu tiên ngoài khơi đảo Tioman (Malaysia). Cô cùng những người khác từ từ lặn xuống đại dương, băng qua những rạn san hô dốc đứng tựa như khu rừng dưới nước. Nữ nhà báo nhìn thấy một khoảnh khắc tuyệt đẹp khi hai con rùa biển Hawksbill quý hiếm bơi ngang qua, thong thả gặm miếng bọt biển.

Cô nhanh chóng trở lại thuyền lấy điện thoại để chụp lại kỷ niệm khó quên này thì một tiếng “buzz” vang lên. Đó là một thông báo công việc. Giữa biển xanh mênh mông, Angelica Ang chợt nhận ra, mình không bao giờ rời xa công việc, khi chiếc điện thoại luôn bên mình.

Vì sao gen Z khó buông công việc?

Là một người thuộc thế hệ Z (sinh từ năm 1997 đến 2012) – Angelica Ang là một “công dân kỹ thuật số” đích thực. Cô cùng những người trong độ tuổi của mình lớn lên cùng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, mọi hoạt động đời sống đều gắn liền với thiết bị số.

Theo báo cáo năm 2024 của hãng Harmony Healthcare IT (Mỹ), thế hệ Z dành trung bình 6 giờ 27 phút mỗi ngày cho điện thoại, nhiều hơn các thế hệ khác. Mặc dù thành thạo công nghệ, gen Z vẫn đề cao sự độc lập và cân bằng giữa công việc và cuộc sống, mong muốn vừa phát triển sự nghiệp vừa theo đuổi những sở thích cá nhân và gìn giữ sức khỏe tinh thần.

Thế nhưng, càng giỏi công nghệ, ranh giới giữa làm việc và nghỉ ngơi lại càng mờ nhạt. Một người bạn làm quản lý sản phẩm từng kể với Angelica Ang rằng, ngay cả khi nghỉ cuối tuần, cô vẫn thường nhận được email công việc nhưng không dám tắt thông báo vì sợ “có gì gấp”.

“Tắt thì lo lắng. Mở thì căng thẳng. Dù gì thì cũng phải phản hồi vì ai cũng mong đợi vậy”, Angelica Ang kể lại.

Theo TS Chew Han Ei, nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu Chính sách Singapore, đây là biểu hiện của sự thay đổi văn hóa – nơi ranh giới giữa không gian làm việc và nghỉ ngơi ngày càng bị xóa nhòa. Điện thoại thông minh đã trở thành “văn phòng di động” luôn trong túi áo. Và chính điều đó khiến người trẻ luôn sống trong trạng thái không thể ngắt kết nối thực sự.

Bà Ng Jing Xuan – nhà tâm lý học lâm sàng nhận định, việc suy nghĩ về công việc ngoài giờ làm ảnh hưởng đến chất lượng nghỉ ngơi, khiến người dùng không thể phục hồi năng lượng đúng nghĩa và dễ rơi vào trạng thái kiệt sức.

“Khi tâm trí luôn bận rộn với công việc, việc tận hưởng trọn vẹn những hoạt động giải trí hay thời gian bên người thân trở nên vô cùng khó khăn”, Bà Ng Jing Xuan nói.

Áp lực ngầm từ xã hội và văn hóa Á Đông

Ở giai đoạn khởi đầu sự nghiệp, người trẻ thường cảm thấy cần chứng minh bản thân, thể hiện sự siêng năng bằng cách trả lời tin nhắn nhanh chóng, kể cả ngoài giờ.

Theo quan niệm của nhiều người, những người trẻ được cho là còn nhiều thời gian và sức lực nên phải nỗ lực hơn.

Văn hóa tổ chức trong các quốc gia châu Á cũng góp phần làm khó người lao động trong việc thiết lập ranh giới. Theo

nhà tâm lý học người Hà Lan Geert Hofstede, các nước châu Á thường thể hiện rõ tôn ti trật tự, sự tôn trọng cấp trên ăn sâu vào văn hóa. Điều này khiến nhân viên ngại lên tiếng về quyền được nghỉ ngơi.

Tuy vậy, vẫn có những dấu hiệu tích cực. Một người bạn của nhà báo Angelica Ang kể rằng, sếp cô ấy thường khuyến khích nhân viên “nghỉ sớm” nếu biết họ sẽ phải họp khuya với các nhóm quốc tế do lệch múi giờ. Đó là một sự quan tâm đơn giản nhưng mang nhiều ý nghĩa.

Dù ở bất kỳ ngành nghề hay độ tuổi nào, có những chiến lược giúp bạn “ngắt kết nối” hiệu quả hơn.

Ví dụ hãy tùy chỉnh điện thoại để chỉ nhận thông báo từ các ứng dụng cần thiết theo từng khung giờ, tách biệt các chế độ như “công việc”, “cá nhân” và “ngủ”. Vào ban ngày, bạn có thể tắt thông báo từ Telegram và mạng xã hội. Sau giờ làm, bạn có thể chặn email. Đến 21h, chế độ ngủ được kích hoạt.

Ngoài ra, chúng ta cũng có thể thiết lập “vùng không công nghệ” trong nhà, chẳng hạn như cất điện thoại ngoài phòng ngủ hoặc thử kỳ nghỉ tạm xa thiết bị như đi thiền hoặc leo núi.

Tuy nhiên, thay đổi lớn nhất phải là từ tư duy. Theo bác sĩ tâm lý Natalie Games, điều quan trọng là nhận thức rõ ràng, nghỉ ngơi là quyền, là cần thiết và chính ta mới có thể cho phép mình được nghỉ.

Trở lại chiếc thuyền hôm đó, sau khi xử lý tin nhắn từ công việc, Angelica Ang cất điện thoại, ngồi cùng bạn bè, tận hưởng ánh nắng và tiếng cười át cả tiếng sóng vỗ.