Tại sao xôi xoài là một trong những món ăn mùa hè được yêu thích nhất ở Thái Lan?

Người ta cho rằng có hơn 200 loại xoài được trồng ở Thái Lan. Nhưng để tạo ra món tráng miệng mang tên khao nieow mamuang - những người sành ăn cho rằng chỉ một vài loại xoài mới tạo nên được hương vị đặc trưng của món ăn.

Xôi xoài - món ăn nổi tiếng của ẩm thực Thái Lan có cách chế biến đơn giản nhưng lại rất ngon. Những lát xoài chín ngọt ngào được bày cạnh một phần xôi nếp dẻo, rưới lên một lớp nước cốt dừa béo ngậy và rắc nhẹ đậu xanh vàng lên trên. Khi được chế biến đúng cách, món ăn này mang đến một sự kết hợp tuyệt vời giữa hương vị và kết cấu – "một phép màu ẩm thực" thực sự. Ít ai có thể hoàn thiện món ăn này tốt như Varee Jeensuwan, 63 tuổi, "nữ hoàng xôi xoài" ở Bangkok.

Cửa hàng của bà có tên Mae Varee, hoạt động từ năm 1981 tại khu Thonglor đông đúc ở trung tâm Bangkok.

“Món tráng miệng ngon nhất vào mùa hè ở Thái Lan là xôi xoài. Từ tháng 3 đến tháng 5 là thời điểm lý tưởng nhất để thưởng thức bởi xoài lúc này ngọt tự nhiên, nhiều và giá cũng rẻ. Nếp thì thơm nhờ độ tươi mới của nó”, chủ cửa hàng chia sẻ với truyền thông.

Xoài Nam Dok Mai của Thái Lan là loại phổ biến nhất để làm món xôi xoài vì chúng có hương vị ngọt ngào và kết cấu mịn. Varee cho biết, một số loại xoài nam Dok mai ngon nhất được trồng ở quận Bangkhla, tỉnh Chacheonseo. Một giống khác cũng được ưa chuộng là Ok Rong, nhưng bà cho biết loại này nhất định phải đến từ huyện Damnoen Saduak, tỉnh Ratchaburi.

“Rất khó để tìm thấy loại xoài đặc biệt này. Bạn sẽ chỉ mua được rất ít vào tháng 1 và sẽ mua được nhiều hơn vào khoảng thời gian tháng 3-4 hàng năm. Oak Rong chỉ nổi tiếng với người Thái, hầu hết người nước ngoài không quen thuộc với giống này", Varee chia sẻ.

Varee cũng cho biết, mặc dù xoài đóng vai trò chính trong món xôi xoài nhưng các thành phần khác cũng quan trọng không kém.

Tại cửa hàng của bà, gạo nếp được chọn kỹ từ tỉnh cực bắc Chiang Rai. Dừa được lấy từ tỉnh Suratthani ở miền Nam, vì nơi này dừa có vị đậm đà, giúp tôn vị xôi. Đậu xanh được nướng thay vì chiên để tạo độ giòn nhẹ.

“Ngay cả muối dùng trong kem chúng tôi cũng đặt mua từ Samut Sakorn - một tỉnh ven biển phía nam Bangkok”, chủ quán cho biết.

Bà Varee cũng cho biết thêm: “Phần lớn khách nước ngoài đến cửa hàng của tôi là từ Trung Quốc, Hong Kong và Singapore. Khi đến đây, họ phải check-in lên mạng xã hội trước quán. Họ nói nếu đến Thái mà chưa check-in ở đây thì vẫn chưa thực sự đến Thái Lan”.

Hiệu ứng Milli

Không thể nói về tình yêu của người Thái dành cho món xôi xoài mà không nhắc đến nữ ca sĩ nhạc rap nổi tiếng người Thái Milli, tên thật là Danupha Khanatheerakul. Năm 2022, cô biểu diễn tại lễ hội âm nhạc Coachella ở California và kết thúc chương trình bằng việc thưởng thức bát xôi xoài.

Hành động này đã khơi dậy cơn thèm ăn món ăn này trên toàn Thái Lan. Tại Bangkok, các cửa hàng xôi xoài nổi tiếng nhất thành phố đột nhiên tràn ngập đơn đặt hàng, hàng dài tài xế giao hàng chờ đợi bên ngoài để lấy đồ ăn mang đi.

Một trong những nơi hưởng lợi từ “hiệu ứng Milli” là K Panich – một trong những tiệm xôi xoài lâu đời nhất Bangkok, mở cửa từ năm 1932, chỉ cách Cung điện Hoàng gia khoảng 15 phút đi bộ.

Khun Nan, người quản lý tại đây, chia sẻ, bí quyết trường tồn của cửa hàng là cam kết tìm nguồn nguyên liệu hàng đầu từ khắp cả nước. “Chúng tôi chú trọng vào chất lượng của nguyên liệu thô. Có hàng chục khách du lịch nước ngoài ghé cửa hàng mỗi ngày”, cô cho biết.

Đối với những người chỉ muốn mua xoài nguyên quả, chưa cắt, K Panich cho phép các nhà cung cấp dựng cửa hàng bên ngoài và bán hàng hóa của họ. Trong đó có Saowalak Chaimeesuk, 54 tuổi.

“Ngày xưa, chúng tôi không trồng Nam Dok Mai quanh năm nhưng bây giờ nhờ những tiến bộ trong nông nghiệp, chúng tôi có thể trồng chúng vào bất kỳ mùa nào”, bà Saowalak Chaimeesuk nói.

Sự giao thoa ẩm thực

Xôi xoài có thể là món ăn đường phố phổ biến nhưng đây cũng là món ăn quen thuộc trong thực đơn tráng miệng tại các nhà hàng cao cấp trên khắp cả nước Thái Lan. Tuy nhiên, một số đã được biến tấu theo phong cách, hương vị hiện đại.

Ví dụ, nhà hàng R-Haan đạt 2 sao Michelin ở Bangkok phục vụ món cơm nếp xoài thái “Home Sweet Home” tươi mát. Món này gồm 3 loài xoài ăn kèm với cơm nếp và kem dừa.

Theo đồng sở hữu, đầu bếp của quán có tên Chumpol Jangprai, có bằng chứng cho thấy xôi xoài đã có từ thời Ayutthaya ở Thái Lan (1351-1767). Những tài liệu tham khảo về món ăn này được tìm thấy trong những thế kỷ sau đó.

Đầu bếp cho biết: "Các công thức nấu ăn từ thời vua Rama V (1868-1910) có đề cập đến 'khao niew moon' - tức là món ăn dùng gạo nếp hấp với nước cốt dừa ngọt".

Món này có thể được dùng kèm với nhiều loại trái cây, bao gồm cả xoài. Mặc dù không phải là loại trái cây bản địa của Thái Lan, nhưng xoài đã được trồng ở đây từ lâu. Loại trái cây dễ kiếm này đã trở thành một "người bạn" đồng hành cho món xôi ngọt.

Vì thế, dù "khao nieow mamuang" không phải món cổ xưa nhưng nó phản ánh sự kết hợp tinh tế giữa truyền thống ẩm thực Thái Lan và nguyên liệu địa phương dễ kiếm.

"Đây là minh chứng cho sự khéo léo, tạo nên hương vị thơm ngon nổi tiếng của ẩm thực Thái Lan”, R-Haan nói.