Sự trỗi dậy của lực lượng lao động tự do đang làm thay đổi bộ mặt nền kinh tế Mỹ

Hàng triệu người kiếm tiền từ các nền tảng trực tuyến

Lazarus Limo, 28 tuổi, thường bắt đầu ngày mới lúc 10 giờ sáng để chở khách và giao đồ ăn cho Uber quanh thị trấn Chapel Hill ở bang Bắc Carolina, Mỹ.

“Tôi có thường đặt mục tiêu tối thiểu về số tiền mà tôi sẽ nhận được vào cuối ngày. Ngay khi đạt được mục tiêu, tôi xem như hoàn tất công việc trong ngày”, Limo nói.

Mục tiêu của Limo là kiếm được từ 200-300 đô la/ngày và anh thường mất từ 8 -10 giờ để đạt được mục tiêu đó.

Nhưng đó chỉ là công việc trong tuần của anh. Vào cuối tuần, Limo, 28 tuổi, trở thành một “Dasher”, nhân viên giao đồ ăn cho nền tảng DoorDash.

Limo là một trong số hàng triệu người ở Mỹ gia vào cái gọi là “nền kinh tế tạm thời” (gig ecomomy), một thuật ngữ trở nên phổ biến trong thập niên qua để mô tả sự trỗi dậy của các công việc tự do thông qua các ứng dụng gọi xe và giao đồ ăn như Uber, Lyft, Doordash và Instacart.

Dữ liệu của chính phủ Mỹ về nhóm lao động tự do này không có nhiều.  Lần cuối cùng Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS) công bố số liệu của người lao động tự do là vào năm 2017. Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết, số lượng lao động tự do đang tăng lên và tác động của họ đang được cảm nhận trong toàn bộ nền kinh tế. Họ thậm chí có thể làm méo mó dữ liệu kinh tế chính thức của chính phủ. Ví dụ, các công việc dễ tiếp cận thông qua các ứng dụng trên điện thoại di động có thể khiến tỷ lệ thất nghiệp quốc gia thấp hơn so với con số thực tế mà chính phủ công bố. Các chuyên gia cho biết,  đây cũng có thể là một yếu tố giúp nhiều người tránh được tình trạng phá sản, cung cấp một phương án dự phòng cho những người bị sa thải trong những năm gần đây.

“Những người tiếp cận nền kinh tế tạm thời vay ít tiền hơn những người không tiếp cận. Bạn có thể coi đây như là giải pháp tránh nợ nần cho một số người lao động và như một cách để họ vượt qua thời kỳ bất ổn”, Louis Hyman, giáo sư về lao động và kinh doanh tại Đại học Cornell (Mỹ), nói.

Trong đại dịch Covid-19, các nền tảng công việc mới hơn, ưu tiên kỹ thuật số như DoorDash và Uber Eats trở nên phổ biến khi hàng triệu người “chôn chân” tại nhà sử dụng các dịch vụ đặt mua và giao đồ ăn và hàng hóa trực tuyến. Dữ liệu gần đây cho thấy, số lượng người làm việc với các nền tảng này cũng tăng lên. Một nghiên cứu của Đại học Chicago, theo dõi thu nhập thông qua hồ sơ thuế, cho thấy số người Mỹ báo cáo thu nhập từ các công việc tạm thời từ các nền tảng trực tuyến, tăng bùng nổ trong những năm gần đây, từ chỉ hơn 1 triệu lên gần 5 triệu người.

Dữ liệu nội bộ từ chính các công ty cho thấy số lượng người tham gia nền kinh tế tạm thời thậm chí còn lớn hơn. Vào tháng 2, Uber cho biết,  “những người kiếm tiền” của công ty này, tức các tài xế chở khách và nhân viên giao đồ ăn, đạt mức cao kỷ lục 5,4 triệu trong quí 4- 2022. Nền tảng giao đồ ăn DoorDashhiện có hơn hai triệu nhân viên hoạt động thường xuyên hàng tháng, theo Jenn Rosenberg , người phát ngôn của DoorDash. Hơn 13 triệu “Dasher” đã sử dụng nền tảng này kể từ khi nó ra mắt cách đây một thập niên. Flex, một hiệp hội thương mại đại diện cho nền tảng DoorDash, Grubhub, HopSkipDrive, Instacart, Lyft, Shipt và Uber, ước tính, hơn 23 triệu người Mỹ đã kiếm tiền thông qua nền tảng trực tuyến trong 12 tháng qua.

Giáo sư Louis Hyman cho rằng, sự phát triển của các nền tảng trực tuyến này là nhờ những khiếm khuyết sót của công việc dịch vụ chính thức, vì chúng giúp người lao động có thể tự làm theo giờ giấc rãnh rỗi của họ. Đó là một lợi ích mà họ thường không nhận được trong các công việc ở ngành dịch vụ truyền thống.

Giúp giảm gánh nặng trợ cấp thất nghiệp

Nhiều lao động tự do không được hưởng các lợi ích như bảo hiểm y tế do nơi làm việc cung cấp hoặc trợ cấp hưu trí như ở các công việc chính thức, nhưng họ có một số lợi thế đối với công việc tạm thời từ các nền tảng trực tuyến.

“Nó cho phép mọi người dành nhiều thời gian hơn để tìm kiếm công việc chính thức tiếp theo của họ. Vì khi bị sa thải, họ có nhiều vùng đệm an toàn hơn ngoài bảo hiểm thất nghiệp và dựa vào sự hỗ trợ của gia đình, bạn bè cũng như tiền tiết kiệm của họ”, Erica Groshen, cựu giám đốc của BLS, nói.

Limo là một trường hợp như vậy. Anh bắt đầu sử dụng các nền tảng như Uber, DoorDash và Grubhub để làm việc bán thời gian, giúp anh có thu nhập để trả học phí đại học sau khi bị sa thải khỏi công việc kỹ thuật viên điện vào năm ngoái. Tuy nhiên, anh ấy coi công việc từ các nền tảng trực tuyến chỉ là tạm thời.

Một nghiên cứu năm 2020 của Viện Công nghệ Massachusetts cho thấy, các nền tảng như Uber và Lyft có thể giúp giảm gánh nặng cho bảo hiểm thất nghiệp và giúp giảm nợ cá nhân. Nghiên cứu chỉ ra rằng những người lao động bị sa thải và sau đó làm việc cho Uber ít có khả năng nộp đơn xin trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp hoặc vay nợ.

Hiện tượng đó có thể được phản ánh một phần trong dữ liệu kinh tế Mỹ hiện tại. Dù tăng trưởng kinh tế nhìn chung chậm lại, tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ vẫn ở mức thấp nhất trong nhiều năm và hiện chỉ là 3,6%.

Các vụ phá sản cá nhân cũng thấp hơn mức trước đại dịch Covid-19. Theo dữ liệu của chính phủ Mỹ, có hơn 388.000 vụ phá sản phi kinh doanh (tình trạnh vỡ nợ cá nhân) từ tháng 3-2022 đến tháng 3-2023, thấp hơn đáng kể so với mức của một vài năm trước: Năm 2019, có hơn 750.000 vụ phá sản phi kinh doanh.Theo DoorDash và Uber, hầu hết người lao động của họ làm công việc bán thời gian để có thêm nguồn thu nhập bổ sung. Theo Doordash, 90% người lao động  làm việc dưới 10 giờ mỗi tuần cho nền tảng này. Tính đến quí đầu tiên của năm 2023, Uber cho biết 48% “người kiếm tiền” của nền tảng tàng làm việc trung bình dưới 10 giờ mỗi tuần và 71% làm việc trung bình dưới 20 giờ mỗi tuần.Gần đây, các chính quyền địa phương ở Mỹ đã nỗ lực tăng cường các biện pháp bảo vệ người lao động tự do trên các nền tảng trực tuyến. Hồi tháng 6, chính quyền thành phố New York công bố mức lương tối thiểu là 17,96 đô la/giờ dành cho nhân viên giao đồ ăn qua ứng dụng. DoorDash, Grubhub và Uber đã kiện chính quyền thành phố New York. Đầu tháng 7, một thẩm phán đã tạm thời chặn việc thi hành quy định này. Vào năm 2020, California đã thông qua một điều luật, cho phép các tài xế xe công nghệ và giao hàng được xem là nhà thầu độc lập với một số lợi ích bổ sung, bao gồm bảo đảm thu nhập tối thiểu.

Khánh Lan (Theo CNN)