Số phận những mảnh đất vàng khi loạt nhà máy di dời khỏi trung tâm Hà Nội?

Hà Nội vừa thông qua danh mục 66 cơ sở phải di dời khỏi đô thị trung tâm, bao gồm 51 cơ sở sản xuất công nghiệp và 15 trụ sở cơ quan, đơn vị. Trong số đó có nhiều cái tên gắn với lịch sử công nghiệp thủ đô như Nhà máy Bia Hà Nội, Công ty Thuốc lá Thăng Long, Nhà máy xe lửa Gia Lâm, Bóng đèn phích nước Rạng Đông, Bia Việt Hà, Sứ Viglacera Thanh Trì.

Việc di dời được thực hiện theo điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn 2065.

Mục tiêu là đưa các cơ sở sản xuất cũ, có nguy cơ ô nhiễm ra khỏi khu vực nội đô lịch sử và đô thị trung tâm. Cùng với đó, điều chỉnh này sẽ tạo thêm quỹ đất để tăng diện tích cây xanh, công trình công cộng, hạ tầng xã hội cho các quận trung tâm thành phố.

Những nhà máy trăm tuổi chuẩn bị rời nội đô

Nhắc đến những đơn vị di dời khỏi trung tâm, Nhà máy Bia Hà Nội (Habeco) với lịch sử hơn 120 năm, tại địa chỉ 183 Hoàng Hoa Thám (thuộc quận Ba Đình cũ) là một trong những cơ sở nổi bật nhất. Khu nhà máy rộng khoảng 5 ha, mỗi năm cung cấp hàng trăm triệu lít bia cho thị trường cả nước.

Cách đó khoảng 6 km, Công ty Thuốc lá Thăng Long địa chỉ tại 235 Nguyễn Trãi cũng thuộc diện phải di dời. Nhà máy được xây dựng từ thập niên 1950, trên khu đất ước tính rộng hơn 6 ha. Thời kỳ cao điểm, Thuốc lá Thăng Long cung cấp hàng tỷ điếu thuốc mỗi năm cho thị trường trong nước.

Ở phía Đông thành phố, Nhà máy xe lửa Gia Lâm trên đường Nguyễn Văn Cừ được thành lập năm 1905 cũng thuộc diện di dời. Đây từng là cơ sở sửa chữa, đại tu và đóng mới đầu máy, toa xe cho các tuyến đường sắt phía Bắc. Khu nhà máy có diện tích khoảng 20 ha. Một phần khu nhà máy đã được thử nghiệm chuyển đổi thành không gian sáng tạo, tổ chức triển lãm, cho thấy tiềm năng sử dụng lại di sản công nghiệp.

Danh mục di dời còn có các cơ sở công nghiệp khác như Bóng đèn phích nước Rạng Đông, Bia Việt Hà, Sứ Viglacera Thanh Trì, Tổng kho xăng dầu Đức Giang cùng nhiều nhà máy in, nhà máy nhựa, cơ khí. Phần lớn trong số này được xây dựng từ thập niên 1960 đến 1980, nằm xen kẽ khu dân cư hiện hữu.

Bên cạnh khối sản xuất công nghiệp, thành phố còn di dời 15 trụ sở cơ quan, đơn vị. Đây là các tòa nhà văn phòng, cơ sở dịch vụ thương mại đã tồn tại từ vài chục năm trên các tuyến phố trung tâm. Việc di dời nhóm này chủ yếu nhằm tái cấu trúc chức năng sử dụng đất, nhường lại không gian cho các công trình công cộng và dịch vụ đô thị.

Đất vàng giữa lòng Hà Nội và bài toán sử dụng

Điểm đáng chú ý là hầu hết các cơ sở trong danh mục di dời đều nằm trên các khu đất có giá trị kinh tế rất cao. Đất quanh Nhà máy Bia Hà Nội, theo dữ liệu tham khảo trên Batdongsan.com.vn, có giá dao động trong khoảng hơn 130 triệu đến gần một tỷ đồng/m2. Với diện tích khoảng 5 ha, khu đất nhà máy có giá trị ước tính hơn 20.000 tỷ đồng.

Đất quanh khu nhà máy Thuốc lá Thăng Long, theo giá tham khảo trên Batdongsan.com.vn cũng dao động ở mức 170-500 triệu đồng/m2. Với diện tích hơn 6ha, khu đất nhà máy cũng có giá trị ước tính khoảng 20.000 tỷ đồng.

Tương tự, tham khảo trên các trang môi giới, giá nhà đất quanh khu Nhà máy xe lửa Gia Lâm giao động 115-400 triệu đồng/m2. Với diện tích khoảng 20 ha, khu đất nhà máy có giá trị ước tính khoảng 40.000 tỷ đồng.

Các khu công nghiệp cũ tại Đức Giang, nơi có Tổng kho xăng dầu và một loạt nhà máy hóa chất, cũng nằm ở vị trí cửa ngõ phía Bắc. Diện tích từng cơ sở dao động từ vài nghìn đến vài chục nghìn m2. Mặt bằng giá nhà đất Long Biên hiện quanh mức 115-400 triệu đồng/m2. Khi cộng dồn diện tích và giá trị ước tính từng lô, tổng giá trị quỹ đất chuyển đổi tại đây cũng lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng.

Về mục đích sử dụng, Nghị quyết của thành phố nêu rõ hai định hướng sử dụng chính. Thứ nhất, tại khu vực nội đô lịch sử, quỹ đất sau di dời sẽ ưu tiên cho công viên, vườn hoa, quảng trường, công trình văn hóa, di sản và các dịch vụ du lịch. Nhóm đất này sẽ không được xây dựng nhà ở mới, bao gồm cả chung cư cao tầng. Thứ hai, tại các khu vực khác thuộc đô thị trung tâm, đất chuyển đổi sẽ ưu tiên cho công trình dịch vụ, công cộng, công viên, cây xanh và hạ tầng thiết yếu phục vụ dân cư, đồng thời bố trí trụ sở mới cho các đơn vị di dời ở khu vực vành đai.

Dù vậy, cơ chế cụ thể để lựa chọn nhà đầu tư, phương án đấu giá và tỷ lệ dành cho không gian công cộng so với công trình kinh doanh vẫn chưa được chốt. Người dân nhiều khu vực mong muốn tỷ lệ cây xanh và không gian mở được nâng lên rõ rệt, thay vì lặp lại mô hình chuyển đổi nhà máy thành chung cư cao tầng trong giai đoạn trước.

Trong thời gian tới, TP Hà Nội sẽ xây dựng lộ trình di dời chi tiết từng cơ sở và công bố quy hoạch cho từng khu đất. Với tổng diện tích hàng trăm nghìn m2 và giá trị ước tính lên tới gần 100 nghìn tỷ đồng, việc sử dụng quỹ đất này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến diện mạo vùng lõi trong vài chục năm tới. Câu hỏi về việc những mảnh đất vàng này sẽ được giao cho đơn vị nào và được sử dụng ra sao vẫn đang là vấn đề được người dân quan tâm.