Nhiều năm nay, mỗi khi thiên tai tràn qua, người dân khắp nơi lại đồng lòng gom góp quần áo, nhu yếu phẩm gửi về vùng lũ. Đó là nét đẹp xuất phát từ tinh thần "lá lành đùm lá rách" mà người Việt luôn tự hào. Chính những tấm lòng vô điều kiện ấy đã nâng đỡ hàng nghìn phận người trong thời điểm gian khó nhất.

Nhưng bên cạnh những nghĩa cử cao đẹp, thực tế cũng tồn tại những câu chuyện khiến người nhận vừa cảm động vừa… khó xử.

Bi hài: Đàn ông vùng lũ "đổi vai" bất đắc dĩ để chống lạnh

Những hình ảnh người đàn ông lực lưỡng mặc chiếc váy hai dây, xẻ đùi, gương mặt vừa ngượng nghịu vừa bất lực khiến ai nhìn cũng bật cười. Nhưng đằng sau tiếng cười ấy không phải là trò đùa. Đó là sự phản ánh chân thật về đời sống của người dân sau cơn lũ vừa qua.

Những ngày này, hàng cứu trợ từ khắp nơi liên tục đổ về từ thực phẩm, quần áo, nhu yếu phẩm. Thế nhưng, trong vô số bao tải thiện nguyện ấy, những người đàn ông nơi đây lại vô tình bị… bỏ quên.

Đồ gửi đến phần nhiều là quần áo phụ nữ và trẻ em. Và thế là cảnh tượng "dở khóc dở cười" xuất hiện: Đàn ông khoác váy, cậu bé mặc bộ đồ của phụ nữ trung niên, ông lão chống gậy đi nhận hàng trong chiếc áo hai dây lụng thụng.

Tất cả bây giờ đã trở thành chuyện thường ngày. Họ tự trấn an mình bằng những câu nói rất đỗi thương cảm "Có tấm áo che thân là tốt lắm rồi", "Nước cuốn trôi hết, ai cho gì thì mặc nấy, ngại gì nữa".

Câu chuyện vừa buồn vừa bật cười ấy nhanh chóng được lan truyền trên mạng xã hội, kèm theo những bình luận nửa đùa nửa thật "xin lỗi, chúng tôi cũng có quần áo đâu mà cho", "em là đàn ông mà một năm chưa mua quá 3 bộ quần áo, các bác thông cảm", "đàn ông Việt Nam khổ thế đấy ạ, vợ không mua quần áo mới thì làm gì có đồ cũ để cho".

Sẻ chia là tốt, nhưng "của cho không bằng cách cho"

Tất nhiên, chẳng ai ở vùng lũ nặng nề ấy trách cứ hay hổ thẹn. Mặc đồ của giới nào cũng chẳng thành vấn đề. Nhưng điều đáng nói nằm ở chỗ là những bộ quần áo được gửi đi không xuất phát từ sự thấu hiểu, lòng tốt có thể vô tình biến thành nỗi phiền.

Suốt nhiều năm qua, sau mỗi mùa bão lũ, báo chí đều phải lên tiếng về tình trạng hàng cứu trợ, đặc biệt là quần áo cũ không phù hợp, không thể sử dụng, thậm chí phản cảm.

Năm 2020, tại Thừa Thiên Huế, sau đợt lũ lịch sử, chính quyền địa phương phải điều xe tải để chở đi… hàng tấn quần áo từ thiện mà người dân không thể dùng như áo lông mùa đông dày cộp giữa thời tiết nóng, váy dạ hội, đồ ngủ cũ sờn, thậm chí cả quần áo rách nát.

Một bác trưởng thôn khi ấy nói một câu khiến ai nghe cũng chạnh lòng "Nhận thì tội, mà không nhận thì bị trách. Nhưng cuối cùng, cũng chỉ còn cách chở đi xử lý".

Năm 2022, ở Quảng Ngãi, Hội Phụ nữ tỉnh phải đứng ra phản ánh khi kho cứu trợ chất đống áo khoác Hàn Quốc siêu dày, váy dạ tiệc, đồ body bó sát… trong khi người dân cần nước sạch, thuốc men, mì tôm và quần áo giản tiện. Không ít bà con thú nhận "nhận cho có, lấy về rồi… làm giẻ lau".

Năm 2023, một điểm tập kết ở Quảng Bình phải nhờ lực lượng thanh niên tình nguyện phân loại hàng suốt ba ngày vì quá nhiều quần áo không thể mặc, cái thì áo khoét sâu, cái thì váy tiệc lộng lẫy, quần jean rách táo bạo.

Nhiều năm nay, cứ mỗi mùa nước nổi, lượng quần áo từ thiện đổ về rất nhiều. Nhưng kèm theo đó là những món đồ khiến người nhận chỉ biết cười trừ như quần chip đã cũ, áo bảo hộ lao động nhàu nhĩ, váy dạ hội lấp lánh, đầm ôm body, đồ ngủ ren mỏng… Những bộ đồ hoàn toàn không phù hợp với người lao động, người lớn tuổi hay trẻ em ở vùng nông thôn.

Cho đi là đẹp, nhưng nếu món quà khiến người nhận phải xấu hổ, phải tủi lòng hoặc không thể dùng được, giá trị của tấm lòng cũng giảm đi một phần.

Người dân vùng lũ thực sự cần gì sau khi nước rút?

Nước lũ rút đi, thứ còn lại là những căn nhà trống trơn. Nồi niêu, chén bát, quần áo, chăn màn, giường chiếu, sách vở… nhiều thứ bị cuốn sạch. Những ngày này, điều mà người dân cần nhất là những vật dụng thiết yếu để bắt đầu lại từ con số không.

Đó là bếp gas nhỏ để nấu ăn, những chiếc chăn khô, vài bộ quần áo ấm, đôi dép mới để thay đôi giày đã mục rã vì ngâm nước.

Với phụ nữ và bé gái, nhu cầu về đồ dùng vệ sinh cá nhân, đồ lót, băng vệ sinh lại càng cấp thiết nhưng lại rất ít người dám mở lời. Chị Nguyễn Thị Lý (Đắk Lắk) thì thầm "Cần lắm mà không dám xin, sợ bị nghĩ là đòi hỏi".

Trẻ nhỏ cần sữa đúng độ tuổi, tã bỉm, bình sữa. Học sinh cần sách vở, bút, vở, áo quần để quay lại trường. Những thứ rất nhỏ ấy lại là cả tương lai học hành của các em.

Và cũng không thể quên nhu cầu di chuyển của người dân. Báo Tuổi trẻ phản ánh hàng trăm chiếc xe máy hư hỏng ở Đắk Lắk đang chờ sửa chữa, nhưng thợ sửa xe thiếu phụ tùng, nhiều chiếc phải xếp hàng cả ngày. Nếu có sự chung tay của các đội sửa xe thiện nguyện, đại lý hỗ trợ phụ tùng, người dân sẽ sớm có phương tiện đi lại, đưa đón con đến trường, chở hàng hóa kiếm sống.

Trong những ngày khó khăn, chúng ta đã chứng kiến rất nhiều điều đẹp đẽ: một ông cụ bán vé số gom chút tiền lẻ gửi về miền Trung, một cô lao công để dành 100 nghìn nhờ nhóm thiện nguyện đưa tận tay người dân vùng lũ, những bếp lửa đỏ xuyên đêm chuẩn bị từng suất ăn. Những nghĩa cử giản dị ấy khiến người ta tin rằng tình người ở Việt Nam vẫn bền bỉ qua bao thế hệ.

Nhưng để tấm lòng được trọn vẹn, chúng ta cần nhìn thẳng vào vấn đề: không phải món quà nào cũng phù hợp, và không phải ai cũng cần những gì chúng ta có sẵn.

Người cho cần hiểu rằng quyên góp không phải là "dọn tủ đồ", mà là chia sẻ điều mình có thể để giúp người khác đứng dậy. Người nhận cũng cần được tôn trọng, không phải là nơi tiếp nhận những món đồ vô tội vạ. Chỉ cần một chút để tâm giặt sạch, gấp gọn, chọn đúng chất lượng và nhu cầu, món quà sẽ trở nên trọn nghĩa.

×