Chiều 10/10, giải Nobel Hòa bình năm 2025 sẽ được đích thân Chủ tịch Ủy ban Nobel Na Uy Jorgen Watne Frydnes công bố. Người giành danh hiệu sẽ được thưởng khoảng 1,1 triệu USD. Giữa 338 ứng cử viên, sự chú ý đặc biệt đổ dồn vào cái tên đầy tranh cãi là Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Trump bất mãn với ủy ban Nobel

Hôm qua, chỉ một ngày trước khi giải thưởng được công bố, trong một cuộc họp báo sau khi hội đàm với Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb, ông Trump đã công khai bày tỏ sự bất mãn và cho rằng mình xứng đáng nhận giải hơn bất kỳ ai.

Trọng tâm của sự chỉ trích là cựu Tổng thống Barack Obama, người đã được trao giải Nobel Hòa bình năm 2009. "Ông ta chẳng làm gì ngoài việc phá hoại đất nước nhưng Ủy ban Nobel vẫn trao giải", ông Trump gay gắt phát biểu, cho rằng việc ông Obama được vinh danh vì "nỗ lực hòa bình trung gian" là một sự bất công lớn.

Để chứng minh cho sự xứng đáng của mình, Tổng thống Donald Trump tự tin liệt kê loạt thành tựu ngoại giao mà ông cho là chưa có tiền lệ. "Trong lịch sử chưa ai giải quyết 8 cuộc chiến trên toàn cầu trong vòng 9 tháng, nhưng tôi đã làm được", ông tuyên bố.

Theo ông Trump, kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai vào tháng 1 năm nay, ông đã góp phần chấm dứt 7 cuộc xung đột, bao gồm cả căng thẳng giữa Israel và Iran, Pakistan và Ấn Độ. Thỏa thuận ngừng bắn giai đoạn một mới nhất giữa Israel và Hamas ở Gaza được ông coi là "cuộc chiến thứ 8" mà ông đã kết thúc.

Những phát biểu này không chỉ thể hiện khát khao mãnh liệt của ông Trump đối với giải thưởng danh giá mà còn là một chiến lược chính trị rõ ràng, biến các nỗ lực ngoại giao thành di sản cá nhân, đối lập hoàn toàn với hình ảnh của những người tiền nhiệm.

Quy trình bí mật và những tiêu chí bất biến của giải Nobel

Trái ngược hoàn toàn với sự ồn ào từ Washington là sự tĩnh lặng và nghiêm ngặt của quy trình xét duyệt tại Oslo. Giải Nobel Hòa bình không được quyết định bởi dư luận hay những lời tự quảng bá, mà bởi Ủy ban Nobel Na Uy gồm 5 thành viên do Quốc hội nước này bổ nhiệm. Những học giả, chính trị gia đã nghỉ hưu cùng làm việc âm thầm để đưa ra quyết định dựa trên những tiêu chí của di chúc Alfred Nobel để lại năm 1895.

Thư ký ủy ban, Kristian Berg Harpviken cho biết, quá trình bình chọn sẽ xem xét giải thưởng trong bối cảnh thời đại hiện nay, quan sát các xu hướng toàn cầu và các vấn đề quan tâm chính. Theo di chúc năm 1895 của Alfred Nobel, Giải Hòa bình nên được trao cho người có đóng góp nhiều nhất hoặc tốt nhất cho việc thúc đẩy tình hữu nghị quốc tế, bãi bỏ hoặc cắt giảm quân đội thường trực, cũng như thành lập và thúc đẩy các hội nghị hòa bình.

Ông Harpviken giải thích thêm: "Chúng tôi xem xét tình hình thế giới, quan sát các sự kiện đang diễn ra, các xu hướng toàn cầu, những mối lo ngại chính, cũng như các tiến trình hứa hẹn nhất".

Tư cách đề cử khá rộng rãi, bao gồm hàng ngàn người như các chính khách và nghị sĩ các nước, các nguyên thủ quốc gia đương nhiệm, các giáo sư đại học trong các lĩnh vực lịch sử, khoa học xã hội, luật và triết học cũng như những người từng đoạt giải Nobel Hòa bình. Mặc dù danh sách đề cử đầy đủ phải được giữ bí mật trong 50 năm, nhưng những người đề cử có thể tự do công khai người mà họ tiến cử.

Quy trình bình chọn cũng rất nghiêm ngặt. Ủy ban lập danh sách ứng cử viên sau cuộc họp đầu tiên vào tháng 2 và một nhóm cố vấn thường trực cùng các chuyên gia sẽ đánh giá sâu từng ứng cử viên. Tiếp đó, ủy ban ban họp khoảng mỗi tháng một lần để thảo luận và quyết định cuối cùng thường được đưa ra vào tháng 8 hoặc tháng 9. Ủy ban cố gắng đạt được sự đồng thuận, nếu không thể nhất trí thì sẽ quyết định theo đa số. Trong lịch sử chỉ có một lần một thành viên từ chức để phản đối, đó là vào năm 1994 khi nhà lãnh đạo Palestine Yasser Arafat cùng với Shimon Peres và Yitzhak Rabin của Israel cùng đoạt giải.

Tổng thống Trump không nhiều cơ hội thắng giải

Mặc dù các nhà lãnh đạo từ Campuchia, Israel và Pakistan đã công khai tuyên bố đề cử ông, một chi tiết quan trọng là các đề cử này đều được đưa ra sau hạn chót ngày 31/1, do đó không có giá trị cho giải thưởng năm 2025. Vẫn có khả năng ông Trump được một người khác đề cử đúng hạn một cách bí mật nhưng giới chuyên gia vẫn tỏ ra không chắc chắn.

Theo hãng thông tấn Yonhap của Hàn Quốc, Polymarket, một nền tảng cá cược và dự đoán thị trường tiền điện tử có trụ sở tại New York, Mỹ thống kê cho thấy khả năng ông Trump giành giải Nobel Hòa bình năm nay rất thấp. Mặc dù đã tăng lên 7,4% gần đây do tin tức về lệnh ngừng bắn ở Gaza nhưng sau đó đã giảm xuống còn 4%.

Nhiều nhà phân tích cho rằng các chính sách của ông Trump, đặc biệt là chủ nghĩa đơn phương và sự hoài nghi đối với các tổ chức quốc tế, đã đi ngược lại với tinh thần hợp tác và trật tự toàn cầu mà Ủy ban Nobel thường tôn vinh. Do đó, cơ hội của tổng thống Mỹ không cao.

Thay vào đó, các dự đoán có xu hướng nghiêng về các tổ chức nhân đạo, các nhà báo đấu tranh cho tự do báo chí hoặc các cơ quan của Liên Hợp Quốc. Chiến thắng của nhóm nạn nhân bom nguyên tử Nhật Bản "Nihon Hidankyo" vào năm 2024 cũng là một minh chứng cho thấy ủy ban thường có những mối quan tâm dài hạn, như trong trường hợp này là mối đe dọa từ vũ khí hạt nhân.

×