Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ 50 của Nhóm các nền công nghiệp phát triển (G7) tại thị trấn Kananaskis hẻo lánh ở Alberta, Canada, đã không diễn ra như kỳ vọng về một không khí đồng thuận. Thay vào đó, sự hiện diện và sau đó là quyết định rời đi sớm của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã trở thành tâm điểm, phơi bày những rạn nứt ngày càng lớn trong khối các cường quốc phương Tây.

Ông Trump tuyên bố lý do rời hội nghị G7 sớm là để "sớm hành động với Iran" trong bối cảnh căng thẳng leo thang tại Trung Đông. Quyết định này không chỉ khép lại một lần tham dự G7 ngắn ngủi của ông mà còn để lại nhiều câu hỏi về sự đoàn kết và vai trò của Mỹ trong các diễn đàn đa phương.

Rạn nứt ngày càng sâu sắc với đồng minh G7

Lần trở lại G7 này của ông Trump, kể từ khi tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai, dường như không hàn gắn được những bất đồng cũ mà còn khoét sâu thêm. Chính sách "Nước Mỹ trên hết" tiếp tục được ông theo đuổi một cách quyết liệt, thể hiện qua việc rút khỏi các cam kết quân sự toàn cầu, áp đặt thuế quan lên các đối tác thương mại thân cận, thậm chí có những phát ngôn gây tranh cãi, động chạm đến chủ quyền của nước chủ nhà Canada.

Mục tiêu cụ thể của chính quyền Mỹ tại hội nghị G7 lần này không được công bố rõ ràng, trong khi lại tự đặt ra hạn chót vào đầu tháng 7 để ký kết hàng loạt thỏa thuận thương mại. Dù cố vấn thương mại của ông Trump từng cam kết về "90 thỏa thuận trong 90 ngày" và đã đạt được một số thỏa thuận khung với Anh và Trung Quốc, tiến trình đàm phán với các đối tác lớn khác vẫn gần như dậm chân tại chỗ.

Các biện pháp áp thuế, vốn là công cụ ưa thích của ông Trump và thường được ông ca ngợi như một đòn bẩy thương mại hiệu quả, cũng đang đối mặt với những thách thức pháp lý, khiến tương lai của chúng trở nên bấp bênh. Nếu không có các thỏa thuận mới, nguy cơ chính quyền Mỹ tiếp tục gia tăng thuế quan và gây xáo trộn thị trường toàn cầu là rất hiện hữu.

Ông Matthew P. Goodman, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Địa - Kinh tế thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, nhận định rằng việc ông Trump tham dự hội nghị và đồng thời áp thuế lên các quốc gia thành viên khác đã "phủ một bóng đen lên hội nghị tại Canada".

Mối quan hệ giữa Mỹ và Canada, hai quốc gia láng giềng và đồng minh lâu năm, cũng đang ở mức thấp lịch sử kể từ khi ông Trump tái đắc cử. Ông không chỉ áp thuế lên hàng hóa Canada mà còn nhiều lần đưa ra những bình luận gây phẫn nộ, ám chỉ rằng Canada nên trở thành một phần của Mỹ. Mặc dù Thủ tướng Canada Mark Carney đã nỗ lực duy trì quan hệ tốt đẹp, nhưng trong cuộc gặp tại Nhà Trắng vào tháng trước, ông đã phải cứng rắn tuyên bố: "Canada sẽ không bao giờ được đem bán". Đáp lại, ông Trump chỉ buông một câu đầy ẩn ý: "Đừng bao giờ nói không bao giờ".

Bà Kori Schake, một cựu quan chức Lầu Năm Góc, gọi đây là một hình thức đe dọa "đậm chất Trump" và cảnh báo rằng nếu ông Trump có thể hành xử như vậy với một quốc gia có chung đường biên giới dài 8.800 km và là đối tác phòng không quan trọng thì các đồng minh khác cũng khó có thể tránh khỏi số phận tương tự. Các cuộc khảo sát gần đây cho thấy tới 90% người dân Canada phản đối ý tưởng sáp nhập vào Mỹ, lượng khách du lịch Canada đến Mỹ cũng đã sụt giảm đáng kể.

Bối cảnh toàn cầu đầy thách thức

Hội nghị G7 năm nay diễn ra trong một bối cảnh thế giới đầy biến động. Cuộc xung đột tại Ukraine vẫn chưa có hồi kết, giá dầu tăng vọt gây áp lực lên kinh tế toàn cầu, đặc biệt là nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến tranh khu vực sau khi Israel bất ngờ tấn công các mục tiêu ở Iran, dẫn đến các hành động trả đũa qua lại giữa hai quốc gia.

Theo thông tin từ Nhà Trắng, chương trình nghị sự của ông Trump tại G7 bao gồm các vấn đề như công bằng thương mại, khoáng sản chiến lược, di cư bất hợp pháp, buôn lậu ma túy và an ninh toàn cầu. Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt thậm chí còn xác nhận rằng Tổng thống Trump đã có một ngày làm việc hiệu quả và đã ký kết một thỏa thuận thương mại lớn với Anh và Thủ tướng Keir Starmer. Tuy nhiên, căng thẳng tại Trung Đông đã buộc ông phải thay đổi kế hoạch và rời đi ngay sau bữa tối cùng các nguyên thủ.

Đáng lẽ Hội nghị G7 lần thứ 50 là cơ hội để Tổng thống Mỹ thể hiện vai trò lãnh đạo toàn cầu và xây dựng sự đồng thuận. Thế nhưng, ông Trump lại tiếp tục cho thấy thái độ thờ ơ với các cam kết đa phương và các tổ chức quốc tế. Ông nhiều lần chỉ trích NATO, đặt nghi vấn về việc hỗ trợ dài hạn cho Ukraine và có những phát biểu được cho là thiên vị Tổng thống Nga Vladimir Putin. Tại hội nghị năm 2018, mâu thuẫn lớn nhất chính là việc ông Trump yêu cầu khôi phục tư cách thành viên G7 cho Nga, quốc gia đã bị loại sau khi sáp nhập Crimea vào năm 2014.

"Với việc ông Trump tiếp tục duy trì liên lạc với Tổng thống Putin, khả năng G7 có thể đưa ra được những hành động thực chất nhằm chấm dứt cuộc xung đột kéo dài ba năm tại Ukraine là rất mong manh", ông Goodman nhận định. Do đó, nhiều nhà lãnh đạo G7 dường như đã chuẩn bị sẵn tâm lý cho một lập trường có phần rút lui của ông Trump tại hội nghị lần này.

Mặc dù vậy, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vẫn được mời tham dự. "Sự hiện diện của Ukraine là một thông điệp mạnh mẽ gửi đến thế giới rằng G7 không quay lưng lại với công lý", Bộ trưởng Tài chính Canada François-Philippe Champagne khẳng định.

Chia rẽ nội bộ và lập trường đơn độc của Tổng thống Trump

Trong khi các đồng minh châu Âu nỗ lực duy trì sự thống nhất, ông Trump lại tiếp tục đẩy G7 vào thế khó xử. Thậm chí, lãnh đạo Canada được cho là đã từ bỏ hy vọng về một tuyên bố chung sau hội nghị, một điều từng bị chính ông Trump bác bỏ tại hội nghị G7 năm 2018.

"G7 không chỉ là một nhóm các nền kinh tế lớn, mà còn là một cộng đồng các giá trị chung, một điều mà ông Trump dường như không thực sự chia sẻ", chuyên gia Rachel Rizzo thuộc Hội đồng Đại Tây Dương nhận định.

Trong vai trò chủ tịch G7 năm nay, Thủ tướng Canada cũng đã mời lãnh đạo của nhiều quốc gia ngoài khối tham dự, bao gồm Ấn Độ, Nam Phi, Brazil, Hàn Quốc, Mexico, Australia và Tổng thư ký NATO. Đây được xem là một nỗ lực nhằm mở rộng ảnh hưởng của G7 trong bối cảnh trật tự toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng khả năng đạt được sự đồng thuận thực sự tại hội nghị lần này là rất thấp.

"Trước đây, Mỹ thường là quốc gia dẫn dắt các cuộc đối thoại tại G7. Nhưng hiện nay, nước Mỹ dưới thời ông Trump dường như đang chọn một con đường riêng, đôi khi bằng các biện pháp ngoại giao, nhưng thường xuyên hơn là bằng các mối đe dọa về thuế quan và trừng phạt", ông Michael Froman, Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, bình luận.

Sự ra đi sớm của ông Trump khỏi Hội nghị Thượng đỉnh G7 một lần nữa cho thấy một bức tranh phức tạp và đầy chia rẽ của chính trường thế giới, nơi mà lập trường "Nước Mỹ trên hết" đang tạo ra những thách thức không nhỏ cho sự hợp tác và đồng thuận đa phương.

×