Người nổi tiếng quảng cáo sữa giả HIUP có bị xử lý hình sự?

Gần đây, Bộ Công an đã khởi tố nhiều bị can trong vụ án sản xuất và buôn bán sữa bột giả nhãn hiệu HIUP - một thương hiệu từng được quảng bá rầm rộ trên mạng xã hội bởi các KOL, MC nổi tiếng. Vụ án khiến dư luận phẫn nộ không chỉ vì chất lượng sản phẩm không đúng như công bố, mà còn bởi việc nhiều nghệ sĩ, người nổi tiếng vô tình hoặc cố ý tiếp tay lan truyền thông tin sai lệch đến hàng triệu người tiêu dùng.

Phóng viên đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TGS (Đoàn luật sư TP Hà Nội) để làm rõ các vấn đề pháp lý đặt ra từ vụ việc này.

- Thưa luật sư, hành vi sản xuất, buôn bán sữa bột giả như trong vụ việc HIUP có thể bị xử lý theo những tội danh nào theo Bộ luật Hình sự?

Nếu đúng như thông tin điều tra, đây là hành vi có tổ chức, chuyên nghiệp và gây hậu quả nghiêm trọng cho người tiêu dùng - đặc biệt là trẻ em. Cụ thể, người thực hiện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 193 Bộ luật Hình sự 2015 về tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm. Mức phạt tù dao động từ 2 năm đến tù chung thân, tùy vào giá trị hàng giả và mức độ thiệt hại.

Trong trường hợp nguyên liệu sử dụng có chứa chất độc hại, vi phạm nghiêm trọng an toàn thực phẩm, người vi phạm còn có thể bị xử lý thêm theo Điều 190 - sản xuất, buôn bán hàng cấm và Điều 317 - vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm, với hình phạt tối đa lên đến 20 năm tù.

Ngoài ra, nếu hành vi có tính lừa dối rõ ràng với mục đích trục lợi, các bị can có thể bị xem xét thêm tội lừa dối khách hàng (Điều 198) hoặc xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp (Điều 226), thậm chí là trốn thuế (Điều 200) nếu có dấu hiệu trốn nghĩa vụ tài chính.

- Nếu các sản phẩm này được quảng bá rầm rộ bởi người nổi tiếng, họ có thể bị xử lý gì nếu tiếp tay quảng cáo sai sự thật?

Theo Luật Quảng cáo 2012 và Luật An toàn thực phẩm, các KOL, nghệ sĩ, MC... khi quảng bá sản phẩm sai sự thật, nhất là thực phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, có thể bị xử phạt hành chính, hoặc truy cứu hình sự nếu chứng minh được có lỗi cố ý.

Cụ thể, nếu người nổi tiếng biết rõ sản phẩm là giả nhưng vẫn tiếp tục quảng bá, họ có thể bị xử lý về tội quảng cáo gian dối (Điều 197), lừa dối khách hàng (Điều 198), hoặc thậm chí là đồng phạm trong tội sản xuất, buôn bán hàng giả.

Mức phạt hình sự có thể từ 5 năm đến 20 năm tù, tùy vào mức độ giúp sức và hậu quả gây ra. Nếu người quảng cáo không biết nhưng không kiểm tra kỹ thông tin, họ vẫn có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 38/2021/NĐ-CP, với mức phạt lên tới 100 triệu đồng, kèm yêu cầu cải chính, thu hồi nội dung quảng cáo.

- Trường hợp sản phẩm giả gây hậu quả nghiêm trọng, người quảng cáo có phải bồi thường thiệt hại không?

Hoàn toàn có thể. Theo Bộ luật Dân sự 2015, người quảng cáo có thể bị yêu cầu liên đới bồi thường nếu hành vi của họ góp phần vào việc gây thiệt hại. Điều này đúng kể cả khi họ không cố ý, nếu không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kiểm chứng.

Thiệt hại bao gồm: Chi phí khám chữa bệnh, tổn thất tinh thần, thu nhập bị mất, và thậm chí cả tổn hại tính mạng nếu có người tử vong do sản phẩm.

Ngoài ra, nếu có đủ căn cứ cho thấy người quảng cáo biết rõ sản phẩm là giả mà vẫn quảng bá để trục lợi, họ có thể bị truy cứu hình sự với vai trò đồng phạm. Việc này hoàn toàn không mang tính hình thức - mà đang ngày càng được pháp luật siết chặt.

- Với diễn biến phức tạp như hiện nay, ông có khuyến nghị gì để các nghệ sĩ, KOL phòng tránh rủi ro pháp lý?

Tôi có một vài kiến nghị cụ thể: Thứ nhất, không nên nhận quảng cáo nếu chưa có đầy đủ hồ sơ pháp lý của sản phẩm: Giấy phép lưu hành, công bố chất lượng, hợp đồng rõ ràng với doanh nghiệp.

Thứ hai, cần chọn lọc đối tác - chỉ hợp tác với các thương hiệu có uy tín, minh bạch về pháp lý.

Thứ ba, cần có điều khoản rõ ràng trong hợp đồng về trách nhiệm pháp lý. Ví dụ, nếu sản phẩm vi phạm, người quảng cáo không chịu trách nhiệm nếu không biết trước.

Thứ tư, tuyệt đối không tự ý phóng đại công dụng, đặc biệt với nhóm sản phẩm dành cho trẻ em.

Cuối cùng, nên thường xuyên tham vấn ý kiến pháp lý trước khi ký kết hợp đồng quảng cáo - điều này sẽ giúp bảo vệ cả danh tiếng và trách nhiệm pháp lý cho cá nhân người nổi tiếng.